Column De droogte en mijn supermarkt Door Jac van Tuijn, waterjournalist Tijdens de droge weken in augustus liep ik naar de supermarkt en zag ik op de stoep een bladertapijt zoals je dat normaal alleen in de herfst ziet. Ha, dacht ik, de bomen reageren op de droogte. Ze laten hun bladeren vallen, een eeuwenoud mechanisme dat laat zien hoe klimaatadaptief de natuur is. Maar wat doet de mens? Die gaat juist meer water gebruiken. Zwembadjes in de tuin vullen. Golfbanen groen houden. Zelfs waterschappen gaan meer water gebruiken om met grondwater hun beken nat te houden, zodat zeldzame vissoorten kunnen overleven. Was de droogte wel echt zo erg als de media ons de afgelopen zomer hebben doen geloven? Natuurlijk roepen Vitens en Brabant Water dat we ons drinkwater niet moeten verspillen. Daar is het te kostbaar voor. Maar is het niet ook zo dat natuurorganisaties op zanderige heidevelden de opkomende vegetatie weghalen? Dat doen ze om te voorkomen dat de heide overwoekerd raakt. Maar maakt dat het landschap niet juist gevoeliger voor droogte? Hoe weinig klimaatadaptief zijn we bezig als we de heide conserveren en de droogte van alles de schuld geven? Ook de enorme stortbuien haalden de media. Miljoenen kubieke meters water vielen er en die zijn zó naar de zee weggestroomd. Waarom houden de waterschappen dat water niet vast, vroeg iedereen zich af. Als Nederland niet zo dichtbevolkt zou zijn, was dat geen probleem geweest. Als je kijkt naar de grote stuwmeren in ZuidEuropa, dan is dat daar allang de dagelijkse praktijk. Maar in de lage landen valt water nu eenmaal minder makkelijk vast te houden en liggen overstromingen direct op de loer. Dijkgraaf Hein Pieper van Rijn en IJssel kwam in het nieuws met een dapper plan om samen met Duitsland een groot meer aan te leggen. Zoals ZuidHolland het zoete Brielse meer al heeft, zo zou ook de Achterhoek in de zomer de beschikking moeten kunnen hebben over een groot zoetwaterbekken. Voor de hoge zandgronden is het linksom of rechtsom. Ofwel gaan boeren andere gewassen telen en natuurorganisaties hun gebieden anders inrichten, zodat de watervraag daalt. Ofwel moeten de waterschappen grote bergingen inrichten. Maar is er geen derde weg? De afgelopen drie droge zomers hebben laten zien dat er een automatische reflex is naar grondwater. En dat kan best, zolang het in de natte maanden maar weer wordt aangevuld. Het gaat om de balans. Grondwater is in hoge mate klimaatadaptief. Het vult zich weer aan. Zeker in Nederland. Maar het aanvullen wordt door ons tegengewerkt. Die zware zomerse buien kunnen niet in de bodem infiltreren, maar worden via riool en drainagestelsels zo snel mogelijk naar de zee afgevoerd. Dus als we het grondwater zien als een spons die we in de zomer kunnen inzetten voor onze waterslurpende maatschappelijke activiteiten, dan moeten we in onze steden veel meer wadi’s en doorlaatbare verhardingen gaan aanleggen. Het afkoppelen van regenwater van het riool heeft nog heel veel meer voordelen en ik snap eigenlijk niet dat de waterwereld het afkoppelen niet veel doortastender oppakt. Terug naar de supermarkt. Twee jongens deelden er gratis kranten uit, maar mijn voorganger weigerde de krant. Immers, zo zei hij, in de krant staan alleen maar leugens. Dat kwam hard aan. Dagelijks doe ik mijn stinkende best mijn stukken zo goed mogelijk te onderbouwen. Hoezo leugens? Ja, het klopt dat de media hits, clicks en kijkcijfers willen scoren om de adverteerders te behouden. Tegelijk wordt het journalistieke werk heel moeilijk gemaakt door het vele geroeptoeter om media-aandacht te krijgen. Wat er de afgelopen zomer over de droogte is gezegd, ook door experts en bestuurders, daar word ik erg triest van. Kunnen we het populisme niet buiten de watersector houden en alleen naar buiten treden met inhoud en minder bezig zijn met de eigen drang om te scoren? WATERFORUM SEPTEMBER 2020 35
36 Online Touch Home