Interview Marleen van Rijswick, hoogleraar Europees en nationaal waterrecht: ‘Strenge regels zijn impuls voor innovatie’ Door Esther Rasenberg We horen het met enige regelmaat. Duurzame watertechnologische innovaties sneuvelen door inflexibele wet- en regelgeving. WaterForum ging erover in gesprek met hoogleraar Europees en nationaal waterrecht Marleen van Rijswick. Zij gooit direct de knuppel in het hoenderhok: “Strenge regels zijn niet altijd een belemmering, maar kunnen juist een impuls geven aan innovatie.” Waarom is nationale en internationale wet- en regelgeving geen belemmering voor innovatie? “Natuurlijk is regelgeving soms belemmerend. Die voorbeelden kent iedereen. Maar ze krijgen te veel nadruk. Laat ik beginnen met een voorbeeld dat voor zich spreekt. In het verleden kwam er een heffing op lozingen op het oppervlaktewater. Op basis daarvan is er geïnvesteerd in zuiveringen en innovatieve oplossingen om de hoeveelheid verontreinigd water te verminderen om zo minder heffingen te hoeven betalen. Als je redelijke en strikte regelgeving introduceert, met duidelijke meetbare en handhaafbare doelen en je gaat inderdaad streng handhaven, nodigt dat uit om te innoveren. Daarvoor is wel nodig dat de doelen voor langere tijd vastliggen en men de vrijheid krijgt om zelf te bepalen hoe dat doel het beste bereikt kan worden. Doelvoorschriften in plaats van middelvoorschriften noemen we dat. Vaak verschuilen mensen zich achter wet- en regelgeving, het liefst zelfs Europese regelgeving, maar spelen er heel andere zaken.” Zoals? “Een tekort aan bestuurders met een duidelijke visie en een rechte rug. Het creëren van een innovatief klimaat vraagt om duidelijk politiek-bestuurlijke keuzes die gericht zijn op de lange termijn. En daar ontbreekt het vaak aan. Denk bijvoorbeeld aan de huidige droogteproblematiek in ons land. Vanuit Europa is er geen belemmering om het gebruik van oppervlaktewater of grondwater te gaan beprijzen. Daarmee zou het oplossen van watertekorten tijdens perioden van droogte een sterke impuls krijgen. Als water net als energie een serieuze kostenpost in de bedrijfsvoering zou worden, zou dat innovatie bevorderen. Als we dat zouden willen, kan de wetgeving ook gemakkelijk worden aangepast. Onze nationale wetgeving is namelijk niet in beton gegoten.” Toch zijn er ook verschillende voorbeelden van innovaties die wel degelijk worden belemmerd door bestaande wet- en regelgeving. Zo legde de Inspectie van Leefomgeving en Transport (ILT) onlangs een dwangsom op aan de gebruiker van de energie- en waterbesparende Upfallshower omdat het een watertappunt zou zijn. De rechter oordeelde overigens dat de Upfallshower wel gebruikt mag worden. Hoe ziet u dat dan? “In dit specifieke geval zie je denk ik dat de ILT de verantwoordelijkheid voor veilig water heel serieus neemt. Dat maakt ze voorzichtig. Maar de gang naar de rechter is beslist geen afgang, zelfs niet als je de zaak verliest. Soms is het nodig om iets te proberen om te kijken welke ruimte er is voor een duurzame oplossing. Dat zou je kunnen zien als een onderdeel van het proces. Ook bij de transitie naar een circulaire economie zie je wettelijke belemmeringen, zoals bij het vermarkten van reststoffen, WATERFORUM NOVEMBER 2020 11
12 Online Touch Home