Red Sekswerker Sinanzeni: “Ik werd gediscrimineerd bij de kliniek” Waarom aids vrouwen harder raakt dan mannen ribbon Hulp aan jongeren met hiv in Oekraïne Transvrouw in Kenia: “Ik zou ziektes verspreiden”
Hiv-siroop Aidsfonds drong er samen met artsen en activisten al jaren op aan. Nu is het eindelijk op de markt en goedgekeurd door de Wereldgezondheidsorganisatie: hiv-medicatie voor kinderen. Tot nu toe kregen de meeste kinderen met hiv medicijnen die eigenlijk bedoeld zijn voor volwassenen. Verre van ideaal: de pillen zijn groot, moeilijk door te slikken en ze hebben een vieze smaak. Ook veroorzaakten ze soms bijverschijnselen. Dat maakte het heel lastig om baby’s, peuters en kleuters deze elke dag te laten innemen. Terwijl hun levens ervan afhangen. Maar nu is er een hivsiroop speciaal voor kinderen van 3 tot 20 kilogram. Deze siroop is makkelijk te doseren voor kinderen, hoeft niet gekoeld - belangrijk in Afrika - en heeft een aardbeiensmaak. Het drankje is daardoor goed verteerbaar voor baby’s en kleine kinderen. Hiermee kunnen de kleintjes hun hiv-behandeling makkelijker volhouden en kunnen hun levens worden gered. Ik ben daar ontzettend blij mee! Hier hebben we zó lang voor gestreden. Dit kindermedicijn gaat een groot verschil maken. Het is nu van belang om het snel en gericht naar de kinderen met hiv toe te brengen. Dat doet Aidsfonds in de zes Afrikaanse landen waar we met kinderen werken, in samenwerking met de nationale overheden en lokale partners. Wij geven niet op tot elk laatste kind met hiv gevonden is én levensreddende medicijnen op maat krijgt. Sabrina Erné Coördinator kinderprojecten Aidsfonds Mooi resultaat: honderden eilandbewoners geholpen Sabrina (links) met collega David bij de Verenigde Naties in Genève. Mfangano Island is een eiland in het Victoriameer bij Kenia. Omdat het afgelegen ligt, waren er voorheen geen hulporganisaties werkzaam. Terwijl naar schatting een derde van de bevolking met hiv leeft! De nood was dus hoog. Dankzij een donatie van de Amsterdam Dinner Foundation hebben wij 20 lokale gezondheidswerkers kunnen opleiden om hiv-voorlichting te geven en de eilandbewoners te testen op het virus. Ook trainden we 10 gemeenschapsleiders en 10 vroedvrouwen, zodat zij meer kennis hebben over kinderen met hiv. Tot zover testten 180 Kinderen en 106 zwangere vrouwen positief. Zij krijgen nu levensreddende medicijnen. Dat leidde tot de geboorte van 105 baby’s zonder hiv. Een groot succes! De gezondheidswerkers zorgen dat alle mensen met hiv hun medicijnen blijvend slikken. COLOFON Red ribbon is een uitgave van Aidsfonds en verschijnt 3 keer per jaar. Jaargang 6, editie 2 2022. Vormgeving: Dorine Fliervoet, buro Ernst 2 Red ribbon Magazine liever digitaal ontvangen? aidsfonds.nl/magazine. Vraag of opmerking voor de redactie? Mail ons op redactie@aidsfonds.nl. Een andere vraag of een wijziging doorgeven? Mail naar donateurs@aidsfonds.nl of bel 020 344 63 81 (ma t/m vr 7 - 21 uur, za 9 - 17 uur) Volg ons! Aidsfonds Postbus 10845 1001 EV Amsterdam IBAN: NL37 INGB 0000 0089 57 Dit magazine is mede mogelijk gemaakt door: g
Waarom aids vrouwen harder raakt dan mannen Vrouwen worden wereldwijd harder geraakt door de hiv- en aidsepidemie dan mannen. Vooral jonge vrouwen zijn kwetsbaar. In Sub-Sahara-Afrika lopen zij zelfs twee keer meer risico op een hiv-infectie dan jonge mannen. Hoe komt dat eigenlijk? Slechte toegang tot onderwijs Ongeschoolde meisjes lopen dubbel zoveel risico op hiv als meisjes die wel naar school gaan. Op veel plekken krijgen meisjes niet of maar kort onderwijs. Voorlichting over hiv bereikt hen daardoor moeilijk. Ook vinden ze minder snel (goedbetaald) werk. Door armoede zijn veel vrouwen (fi nancieel) afhankelijk van mannen om te kunnen overleven. Ook dat brengt kwetsbaarheid voor hiv met zich mee. Biologische factoren Een deel van de kwetsbaarheid van vrouwen voor hiv ligt simpelweg in het lichaam: hiv wordt makkelijker overgedragen van man op vrouw, dan andersom. Dat komt onder andere doordat de vagina meer weefsel heeft dat kwetsbaar is voor infectie dan de penis. Bovendien kan hiv makkelijker door de cellen van de vaginawand binnendringen. 1 2 4 Wereldwijd lopen transvrouwen 35 keer meer risico op hiv dan andere volwassenen. Dat maakt hen nóg kwetsbaarder dan andere vrouwen. Ze krijgen te maken met dubbele discriminatie en uitsluiting, ook als het gaat om hiv-voorlichting en -zorg. 5 Transvrouwen In 47 landen hebben meisjes toestemming van ouders nodig om naar een kliniek te gaan voor voorbehoedsmiddelen, een hiv-test of hiv-zorg. Dat vormt een grote drempel. In 29 landen 3 Geweld tegen vrouwen Seksueel geweld heeft vooral in oostelijk en zuidelijk Afrika een grote invloed op de hiv-epidemie. Onderzoekers schatten dat één op de drie jonge vrouwen in Oeganda, Tanzania, Zambia en Zimbabwe seksueel geweld heeft meegemaakt. Niet alleen het geweld zelf, maar ook de angst daarvoor, zorgt ervoor dat vrouwen en meisjes niet om condoomgebruik durven vragen schrijven wetten zelfs voor dat vrouwen alleen met toestemming van hun partner naar een kliniek kunnen. Ook bij klinieken zelf wordt door culturele of religieuze overtuigingen niet altijd de zorg geboden die jonge vrouwen nodig hebben. Andersom zorgen die overtuigingen bij vrouwen zelf ervoor dat ze uit schaamte niet aankloppen. Taboes, tradities en wetten Hoe Aidsfonds helpt De ongelijkheid tussen mannen en vrouwen verandert maar langzaam, maar er zijn wel oplossingen om meisjes en vrouwen minder kwetsbaar te maken voor een hiv-infectie. • Dankzij nieuwe preventiemiddelen zijn vrouwen voor hun bescherming niet meer afhankelijk van een ander. Zo zijn er de hiv-preventiepil PrEP en de dapivirinering (deze wordt ingebracht in de vagina en beschermt dan een maand lang tegen hiv). Aidsfonds lobbyt voor snelle invoering. • We zorgen voor een betere toegang tot zorg voor meisjes en vrouwen door laagdrempelige hulp. Daarom wordt nu, naar voorbeeld van het populaire Nederlandse sense.info, in ZuidAfrika, Kenia, Nigeria en Mozambique voorlichting via internet en telefoon aangeboden. • Vrouwen die zelf hun inkomen verdienen blijken minder kwetsbaar voor hiv. In Kenia en Oeganda worden daarom duizenden jonge vrouwen opgeleid tot mobiele apotheker. Zo zijn ze fi nancieel onafhankelijk én bereiken zij andere vrouwen met voorbehoedsmiddelen en voorlichting over hiv en aids. Red ribbon 3 FEITEN EN CIJFERS: UNAIDS
Ieder mens heeft r Prostitutie is in veel landen strafbaar. Dat maakt het moeilijk om sekswerkers te bereiken met goede hiv-voorlichting en preventiemiddelen. Hierdoor lopen zij maar liefst 30 keer meer risico op hiv dan anderen. Voor vrouwen* die in grote armoede leven, is sekswerk vaak een van de weinige manieren om in eigen onderhoud te voorzien en ervoor te zorgen dat hun kinderen naar school kunnen. Voor sommige vrouwen is het een bewuste stap, voor veel anderen is deze keuze het resultaat van beperkte kansen in het leven. Zij hebben slechte kaarten gekregen. Sekswerk onmo gelijk maken, ont neemt deze vrouwen de kans om voor zichzelf en hun kinderen een beter leven op te bouwen. 4 Red ribbon Recht op zorg Het criminaliseren van sekswerk draagt bij aan vooroordelen, sociale uitsluiting, geweld en discriminatie. Dat sekswerkers niet voor hun werk kunnen uitkomen, bemoeilijkt de hiv-preventie en –behandeling onder deze groep. Over de hele wereld wordt steeds meer erkend dat deze maatschappelijke belemmeringen voor de aidsbestrijding dringend moeten worden aangepakt. Het is van levensbelang dat sekswerkers niet worden buitengesloten van hiv-zorg. We kunnen hiv en aids alleen stoppen als we zorgen dat alle sekswerkers wereldwijd hun werk veilig kunnen doen, met condooms en hiv-medicatie. Dat is nu nog lang niet het geval. Kwetsbaar voor hiv Een gecriminaliseerde omgeving drijft sekswerk ondergronds, waardoor sekswerkers kwetsbaarder worden voor seksueel geweld, misbruik en hiv-infecties. Uit onderzoek blijkt dat als geweld tegen sekswerkers wordt aangepakt, nieuwe hiv-infecties onder deze groep met 25% kunnen verminderen. Uit angst om FOTOGRAFIE: MADELENE CRONJÉ
r recht op hiv-zorg Cijfers gearresteerd te worden, hebben sekswerkers niet voldoende tijd om te onderhandelen over veilige seks voordat ze in de auto van een klant stappen. En uit angst voor veroordelend ziekenhuispersoneel zoeken ze niet altijd medische hulp. En als ze wél naar een kliniek gaan, krijgen ze vervelende opmerkingen, vernederingen of weigering van zorg voor de kiezen. Dat is niet goed voor de gezondheid van de vrouwen en niet voor de aidsbestrijding in het algemeen. Iederéén heeft recht op hivzorg, ongeacht zijn levenskeuzes. Daarom zet Aidsfonds zich in voor de gezondheid van alle sekswerkers. Hulp en training Aidsfonds ondersteunt partnerorganisaties in meer dan 10 landen, die mensen samenbrengen die hun geld verdienen met sekswerk. Deze organisaties komen op voor - In 2019 betrof circa 8% van de nieuwe hiv-infecties onder volwassenen sekswerkers. - Ruim 30% van de sekswerkers weet niet of ze met hiv leeft. - Naar schatting is de helft tot driekwart van alle volwassen vrouwelijke sekswerkers minstens één keer in haar leven aangevallen of misbruikt. (BRON: UNAIDS, 2021) Sekswerkers aan het woord Sinanzeni (44) uit Zimbabwe: “De politie arresteert ons willekeurig. Een keer werd ik gearresteerd en verkrachtte de commandant me. Een andere nacht arresteerden twee politieagenten mij en een paar collega’s. Ze reden ons door de stad. Als ze een plas water op straat zagen, lieten ze ons uitstappen en erin rollen. Het was winter. Voorheen werd ik bij gezondheidscentra ook altijd gediscrimineerd. Tegenwoordig kan ik gelukkig terecht bij een sekswerkersvriendelijke kliniek. Ik vind dat sekswerk moet worden ondersteund. Mijn opleiding is niet genoeg om ander werk te doen. Als sekswerk strafbaar wordt gesteld, brengt dat mijn inkomen in gevaar. En daarmee moet ik mijn moeder en kind onderhouden.” Atalia (42) uit Mozambique: “Mijn moeder verkocht groenten om geld te verdienen, maar het was niet genoeg. Toen ik twintig was, ben ik sekswerk gaan doen. Ik gebruikte het verdiende geld om mijn moeder te helpen, voor mijn jongere broers en zussen te zorgen en een beter huis voor ons allen te bouwen. Het gaat nu heel goed met me. Ik heb wel veel moeten doorstaan. Mensen gooiden stenen naar me, zongen liedjes over me. Ik heb ook veel te lijden gehad van de politie. Ik ben gearresteerd, bewusteloos geslagen en een week in de gevangenis gezet. Mensen vergeten dat sekswerk al eeuwenlang bestaat. Het is een gewone baan, gedaan door normale mensen die óók rechten hebben.” de rechten en gezondheid van sekswerkers. Ook ondersteunen we ‘peer educators’: sekswerkers die hun collega’s voorlichten over veilige seks, condooms uitdelen of hen doorverwijzen naar seks - werkersvriendelijke klinieken voor hiv-testen en -medicatie. Ook fi nancieren we enkele van deze klinieken. De afgelopen twee jaar hielpen we hiermee 24.453 sekswerkers! Daarnaast trainen we onder meer politie, religieuze leiders en gezondheidswerkers om het geweld tegen sekswerkers te beëindigen. Want alleen met respect voor de rechten van deze beroepsgroep kan er een einde komen aan de wereldwijde aidsepidemie. *Dit artikel gaat over vrouwen, maar ook mannen en transpersonen doen sekswerk. Uiteraard zetten wij ons ook voor hen in. BRONNEN: UNAIDS, THE LANCET. INTERVIEW: VICTORIA JOHN. Red ribbon 5
Hulp voor Oekraïense jongeren met hiv in oorlogstijd Er zijn 260.000 Oekraïners met hiv, waaronder veel jongeren. Zij worden nu geconfronteerd met een dubbele crisis. Zij maken zich zorgen om hun veiligheid én hun gezondheid. Dat zorgt voor veel stress en depressies. Psychologen en hulpverleners, zoals Katya, boden de afgelopen tijd online steun aan 2403 Oekraïense jongeren met hiv CIJFERS: MAART EN APRIL 2022 Dit doen wij Ondanks de extreme chaos in Oekraïne, weten onze partnerorganisaties daar contact te houden met hun achterban. Veel mensen met of kwetsbaar voor hiv woonden juist in het zuiden en oosten van het land en zijn nu op de vlucht, anderen bevinden zich nog in bezet gebied. Onze partners doen er –mede met jouw hulpalles aan om hiv-medicijnen 6 Red ribbon Katya (21) werkt als hulpverlener voor leeftijdgenoten met hiv en heeft dagelijks contact met hen. Katya: “Ik ben thuis in Kiev, dicht bij mijn familie. Ik voel me omringd door hun steun, en mijn kennis op gebied van psychologie helpt ons allemaal om te gaan met deze horrorsituatie. Mijn werk als hulpverlener doe ik momenteel online. Soms moet ik dat doen terwijl er op de achtergrond explosies zijn. Ik mag van mezelf dan niet in paniek raken, want ik ben er juist om anderen te helpen. Die hulp is nu meer dan ooit nodig. Ik heb gelukkig mijn familie waar ik op kan bouwen in deze moeilijke tijd. Maar de meeste jongeren met hiv zijn helemaal op zichzelf aangewezen en dat is extra zwaar in deze tijd van oorlog. De meeste gesprekken gaan daar ook over. Maar ook reguliere onderwerpen blijven relevant, zoals seks, school en vriendschappen. Want het leven gaat ondertussen ook door. De dankbaarheid van de jongeren die ik help, sterkt mij. Laatst zei een meisje tegen mij dat ze dankzij ons gesprek letterlijk weer beter kon ademhalen. Dat maakt mij oprecht gelukkig. En iedere explosie is voor mij een extra drijfveer om anderen te helpen.” bij hen te krijgen, hiv-klinieken te bevoorraden en te zorgen voor psycho-sociale hulp. Dat laatste is essentieel nu met name jongeren met hiv het steeds zwaarder vinden om hun behandeling vol te houden. Om gezond te blijven, moeten ze goed voor zichzelf zorgen en zich streng houden aan hun medicijnschema. Zie dat maar te doen als getraumatiseerde puber met hiv middenin een oorlog. Daarnaast zorgen onze partners voor poedermelk voor baby’s van moeders met hiv nu veel supermarkten dicht zijn en producten schaars worden. Ook ondersteunen we schuilplaatsen waar mensen met hiv terecht kunnen, omdat zij op andere plekken soms niet toegelaten worden vanwege hun status. PRIVÉFOTO VAN KATYA
In the picture “Als transvrouw ervaar ik veel discriminatie als ik een ziekenhuis in Kenia bezoek”, vertelt de 23-jarige Shanikwa, die met hiv leeft. “Verplegers dreigen om mij naar de politie te brengen, dokters slingeren beschuldigingen naar mijn hoofd. Dat ik ziektes verspreid en kinderen homo maak.” Shanikwa is daarom erg blij met de lhbtq*-vriendelijke kliniek in haar stad. “Daar voel ik me welkom, veilig en gerespecteerd.” Ook belt ze regelmatig met de jongerenhulplijn, die wij ook met jouw bijdrage steunen. “Ik stel daar allerlei specifi eke gezondheidsvragen. De counselors zijn superaardig en behulpzaam.” *lhbtq = lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, queer FOTOGRAFIE: JEROEN VAN LOON
Wim rond 20 in Rome De toegift van Wim Wijk Vorig jaar overleed Wim Wijk, gepensioneerd tandarts. Hij was 70 jaar. Wim was al sinds 1989 donateur en hij had Aidsfonds als erfgenaam opgenomen in zijn testament. Goede vriend Gérard van Riel: “Ik ontmoette Wim begin jaren tachtig. We zijn toen bevriend geraakt en altijd gebleven. Wim had destijds een knipperlichtrelatie met Chris. Chris overleed later aan de gevolgen van aids. Daar was Wim bij en dat heeft veel indruk op hem gemaakt. Ook Wims broer is aan aids gestorven. Daar komt zijn betrokkenheid bij Aidsfonds vandaan. Wim was als tandarts zijn tijd ver vooruit. In de tijd dat er veel stigma was en veel tandartsen dat niet wilden, bleef Wim mensen met hiv behandelen. Het was een erudiete man. Flamboyant. Vrijgevig. Verwend. We hadden samen porseleinwinkel M-E-K in de Negen Straatjes in Amsterdam. Vorig jaar stapte hij eruit en is toen zelf gaan keramieken. Kanker heeft hem de das omgedaan, veel te jong. Hij was een trouwe vriend. Ik had Wim niet willen missen in mijn leven.” Wilt u meer informatie over nalaten aan Aidsfonds? Neem dan gerust contact op met Noud Rietman (nrietman@aidsfonds.nl of 06-53 14 56 54) of kijk op aidsfonds.nl/nalaten.
1 Online Touch