Wie dacht dat een Bertha onverplaatsbaar was zat fout. De kanonnen waren ontmanteld in massieve onderdelen en per trein opgezonden naar Herbestal op 10 augustus ‘14. De gesaboteerde tunnels en spoorlijnen werden omzeild door dagenlang vervoer over de weg met stoomtractoren. Paarden begaven het onder de enorme treklast. Op 12 augustus ’14 werden ze gemonteerd en opgesteld op het oefenplein van Bressoux, ruim 9 km verwijderd van fort Loncin. Het kanonnenbereik van onze forten bedroeg maximaal 8,5 km, zodat de Duitsers weinig te vrezen hadden van tegenreacties. Op O.L.V. Hemelvaartdag zaterdag 15 augustus ’14 testte men de 2 kannonen vanaf 15 u met een eerste afvuurproef om richtingscorrecties aan te brengen. Na de 25ste obus volgde een gigantische explosie om 17.20 u door een voltreffer in de linker munitiekamer van fort Loncin. LONCIN DE EMOTIONELE KRAS Het woord Loncin leerde ik als kind kennen in weinig opbeurende oorlogsdetails verteld door mijn moeder of treurende grootmoeder. Aanvankelijk verkeerde ik in de foute veronderstelling dat mijn grootvader betrokken was geweest in gevechten in Loncin. Die hadden er evenwel niet plaats gegrepen met het veldleger op die plek. Pas veel later kwam ik achter de juiste samenhang na het lezen van naslagwerken en internetforums naar aanleiding van de honderdjarige herdenkingen. Alzo lukte het, de 14-18-vertellingen in juiste context te plaatsen. De Luikse fortenhistorie werd doodgezwegen, verborgen gehouden. Met patriottische blamages kon niet gesnoefd worden. Op een dag (Léon zat nog maar pas aan de IJzer) werden nieuwkomers aan de rangen toegevoegd. Die gasten begonnen uit de biecht te klappen: het bleken heropgeviste vestingsoldaten te zijn uit Luik. Eerst hoorden de mannen het donderen in Keulen. De geest was uit de fles en de Luikenaars reageerden furieus op de doofpotoperatie. Het cataclysme in fort Loncin zorgde voor veel beroering en verslagenheid in het Belgisch kamp. Begrijpelijk was de commotie het grootst bij de Luikse legerdivisie, waar links en rechts wel ergens iemand in de rangen rouwde om een familielid, een vriend, een kennis, een stads- of streekgenoot die het leven liet in één van de 12 forten. Solidariteit was gepast als je geaccepteerd werd als Gentenaar in de Luikse legertroep. Het was godgeklaagd dat opnieuw zij nog eens extra krassen op hun emotionele ziel kregen … Wat wil je? Bij hun aftocht via Loncin zijn hen daar eten en drinken toegestopt, kleine wonden verzorgd, mentaal het moreel opgekrikt, comfortabele droge onderkleding verschaft. Tien dagen lang zorgde Loncin voor gegarandeerde rugdekking waardoor naast een geslaagde terugtrekking, tijd gekocht werd om de Luikse troepen hun leven terug wat op de rails te krijgen. Gedwongen door onmogelijke situaties waren de forten aan hun lot overgelaten en dat was knap frustrerend. Loncin was synoniem van respect, diepe waardering en dankbaarheid jegens de gevallen jongens aldaar. Fort Loncin moet een vals gevoel van veiligheid verschaft hebben, zowel bij de vestingtroepen, als wel bij bevelvoerder Gen. Leman. Zij verkozen onverzettelijkheid tot de laatste snik. Niemand heeft bedenkingen gemaakt wat Krupp zijn expert ging uitspoken op de puinhopen van fort Pontisse … onmiddellijk nadat het op 13 augustus ’14 door beschietingen met 42 cm geschut tot overgave was gedwongen. Niemand gaf er zich rekenschap van dat diens bevindingen zouden dienen om Loncin te transformeren in een massagraf. Het werd beschoten van uit het oosten, de stadskant. Door fout denkwerk bij de fortenbouw was de betonpantsering op de achterkant aan stadszijde slechts half zo dik gegoten t.o.v. de defensieve voorkant en lag het kruitmagazijn onverstandig dicht bij het oppervlaktegewelf. Wat een gedacht!?! Getuigen schrikten op van de explosie omstreeks 17.20 u: het was een tweeling die ogenblikkelijk elkaar opvolgde, gepaard aan een enorme luchtverplaatsing. De klap was onbeschrijflijk dat de oren ervan tuitten. Reusachtige fonteinen van aarde, betonblokken en menselijke resten schoten torenhoog de lucht in. Vervolgens doodse stilte. De hele site was gehuld in rook,vuur, duisternis en gekerm van gekwetsten. Overal waar je keek lag puin. Zwartgeblakerde jongens kwamen ons tegemoet met brandwonden aan handen, armen, benen en aangezicht. Er heerste een gigantische chaos. Op de plaats van de inslag had zich een krater van 20 m doorsnee gevormd. De luchtverplaatsing had het betongewelf van de steunmuren afgescheurd, werd door de kracht van de ontploffing omhooggetild, in tweeën geplooid, gebroken, om daarna terug naar beneden te storten op de aanwezigen in de centrale gaanderij. De fortbezetting bestond uit ongeveer 500 artilleristen en 80 infanteristen. Tot voor de fatale 25ste obus waren nog geen doden gevallen. “Op de verkeerde plaats zijn en het verkeerde moment ” is hier toepasselijk !!! Toevallig had de bevelvoerder net verzamelen geblazen in de centrale gaanderij gelegen naast de kruitkamer. Hier had niemand schijn van kans. Je werd levend verbrand, uit elkaar gereten of de longen ontploft door de luchtdruk. 350 man bleef dood achter en meer dan 40 anderen namen de vlucht, die niet in krijgsgevangenschap wilden eindigen. 250 stoffelijke overschotten liggen nog altijd onder het puin van de centrale gaanderij (catacomben). Enkele tonnen munitie die als maar onstabieler wordt met de tijd, verhindert veilige opruimingswerken en het verder identificeren. In het kader van renovatie en aantrekkelijker maken van de site werden in 2007 door DOVO 3500 à 4500 obussen (142 ton) verwijderd. De ravage is enorm: specialisten slaagden er toch in 25 soldaten op te graven en vier ervan te identificeren in het puin. Loncin is een unieke plek, hét symbool van de slag om Luik. In de herfst van 2014 werd in bijzijn van Koning Filip, Loncin erkend als nationale begraafplaats en museum/monument. 2
3 Online Touch Home