BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 21 | 2021 ACHTERGROND 25 ‘ Op de simpelste vragen heb je nog geen antwoord’ paar notoire ‘gasklevers’ in de buurt kwam er alsnog een duur gasnet light. Tijd voor een volgende serie. Kerschoten is een van de wijken die werd geselecteerd voor de tweede tranche van het Programma Aardgasvrije Wijken. Opschalen is hier het voornaamste leerdoel. De ruim 3.600 wijkbewoners moeten zoveel mogelijk worden aangesloten op een warmtenet, gevoed door een nabijgelegen rioolzuiveringsinstallatie van waterschap Vallei en Veluwe. Hoe krijg je de bewoners mee bij de ingrijpende operatie in hun dierbare wijk? ‘Sinds 2012 zijn we hier al bezig met verduurzaming’, verklaart Van Lipzig de gemeentelijke voorkeur voor Kerschoten. ‘Toen waren we een van de eerste wijken in Nederland waar werd onderzocht hoe je een wijkaanpak organiseerde. Er lag al een routekaart naar een energieneutrale wijk. Bijna de helft van de woningen is in bezit van wooncorporaties. Zij zijn de aanjagers van de transitie. Inmiddels hebben we een sterke organisatie en ook de bewoners erbij betrokken. Samen zetten we de schouders eronder.’ ENERGIEREGISSEUR Een van die wijkbewoners is Marjolein Tillema, die sinds 2014 door de gemeente voor twee dagen in de week als energieregisseur wordt ingehuurd ‘om bewoners in beweging te krijgen’. Dat liep goed, blikt ze terug. Wijkbewoners gingen in de beginjaren graag aan de slag. Er kwamen ruilbeurzen voor kleding en speelgoed, er werd geïsoleerd en bespaard. ‘Het kapstokje was duurzaamheid, maar dan in brede zin. In die tijd is er ook een zonnecoöperatie ontstaan, met twee collectieve daken. Veel buurtbewoners hebben daar panelen ingekocht.’ Gesterkt door dat enthousiasme organiseerde ze in 2018 een ambitieuze vervolgavond. Voormalig minister van Economische Zaken Wiebes had net aangekondigd dat de Groningse gaskraan dichtging. Tijd voor actie, vond Tillema. Kon Kerschoten niet van het gas af? ‘Ja’, lacht ze. ‘Xandra vroeg zich af of het in dat prille stadium van de energietransitie nou wel zo verstandig was, direct zo’n avond. Maar er kwamen maar liefst vijftig bewoners op af om erover te praten.’ Het is de spagaat waar niet alleen Apeldoorn maar vrijwel elke gemeente in belandt. Je wilt bewoners in een vroeg stadium betrekken bij de energieplannen, maar hoe doe je dat als er nauwelijks nog een plan ís? Daarmee stel je jezelf immers kwetsbaar op. ‘Dat klopt’, beaamt Tillema. ‘We hebben vorig jaar maart voor de bewoners van Kerschoten een informatieavond gehouden, omdat we de proeftuinaanvraag wilden doorzetten. Het zou raar zijn om dat plan niet vooraf in de wijk kenbaar te maken. Maar zoiets roept bij bewoners meteen vragen op. Pas hadden we een tweede, digitale bijeenkomst. Op de simpelste vragen van ongeruste wijkbewoners heb je nog geen antwoord. Zoals: wat gaat er nou in mijn huis gebeuren? Waar komt die warmte - wisselaar? Hoe gaat het buizenwerk lopen? We weten het gewoon allemaal nog niet.’ Zou het niet handiger zijn om als gemeente eerst een paar stappen vooruit te zetten, alvorens de burgers bij te praten? Nee, vindt Van Lipzig. Als voorbeeld van de Apeldoornse openheid geeft ze de warmtewerkgroep met zo’n vijftien betrokken burgers, waar ook Marjolein Tillema deel van uitmaakt. ‘Alles wat wij als gemeente in de projectgroep bespreken met de wooncorporaties, het waterschap, Liander en infrabeheerder Firan komt ook beschikbaar voor die werkgroep van burgers. Wel met de eis van vertrouwelijkheid, natuurlijk. Het moet niet zo zijn dat informatie zonder begeleidende context de wereld ingaat.’ BELANGRIJKE KWESTIES Het zijn belangrijke kwesties die de komende maanden op tafel liggen. Xandra van Lipzig: ‘We zitten nu in de ontwikkelingsfase. Eind volgend jaar hopen we die af te ronden met een principebesluit over de aanleg van het warmtenet. We hebben nu bijvoorbeeld nog geen warmteleverancier aan boord. Het selectieproces is recent opgestart, een Europese aanbesteding. Die is, als het goed is, begin volgend jaar voltooid. Dan zal de gekozen partij zich moeten verdiepen in de details van Kerschoten en haar aanbod formuleren aan bewoners en bedrijven.’ Hoe houd je als bewoners bij dit soort ingrijpende en ingewikkelde besluitvorming over je wijk de vinger aan de pols? Tillema: ‘Die warmteleverancier is voor bewoners een cruciale partij. Daar ga je straks immers je individuele energie-overeenkomst mee aan. En toch merk ik dat men bij de maandelijkse vergadering in de warmtewerkgroep denkt: het zal wel. Het abstractieniveau van het proces gaat veel wijkbewoners boven de pet.’ Ze vermoedt, zegt Tillema, dat gemeenten en overige betrokken partijen het belang van burgerparticipatie scherper zien dan een deel van de wijkbewoners in de werkgroep. ‘Die realiseren zich niet hoe belangrijk zij zijn. Ze zijn zich niet bewust van hun eigen belangrijke rol. Toch zit er ook veel kennis en kunde in de werkgroep, met name als het gaat om de zaken gerelateerd aan de eigen woning. Die kennis is onmisbaar voor het slagen van dit project.’ Hoe krijgt de gemeente de bewoners van Kerschoten straks mee aan boord? ‘Door het aantrekkelijke warmteaanbod’, reageert Van Lipzig. ‘We beseffen wel dat het niet alleen over geld moet gaan. We willen de bewoners ook zoveel mogelijk ontzorgen met maatwerkadviezen, toegesneden op hun huis. Dat ze precies komen te weten welke aanpassingen nodig zijn. We onderzoeken of we daarbij als gemeente een marktplaats kunnen inrichten waar de vraag van wijkbewoners en het aanbod van leveranciers elkaar ontmoeten. Het belangrijkste is dat we met elkaar vertrouwen ontwikkelen.’ Tillema: ‘En dat je als wijkbewoner de garantie krijgt dat het straks binnen warm genoeg is. Er zullen knopen moeten worden doorgehakt over de financiën. Je hebt de nieuwe energierekening, maar je moet als wijkbewoner ook een ander fornuis kopen en soms een bijdrage betalen voor de aansluiting van de afleverset. Als je iedereen in Kerschoten mee wilt nemen, ook mensen met een smalle beurs, zul je misschien alles moeten vergoeden. Dat is best veel geld.’ Van Lipzig: ‘Ons aanbod moet niet alleen financieel kloppen, maar ook sociaal. En ja, dat is op meerdere fronten voorlopig nog een zoektocht.’
26 Online Touch Home