BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 23 | 2021 DOOR: MAURICE SWIRC BOEK RECENSIE 45 ELF BVD-LEIDERS GEPORTRETTEERD ALTIJD DIE LASTIGE RECHTSSTAAT Op 23 maart 1968 verschijnt Andries Kuipers als hoofd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst in de Tweede Kamer bij het debat over zijn organisatie. Het is de eerste keer dat het grote publiek een hoofd van de geheime dienst hoort praten en ziet bewegen. ‘Het viel een beetje tegen’, schrijft een Volkskrant-columnist. Achteraf gezien is het een historisch moment in de geschiedenis van de veiligheidsdienst, concludeert Paul Abels in Spionkoppen. Inlichtingenleiderschap in elf portretten. De BVD-baas had het uiterlijk van een saaie ambtenaar, niet van een ‘filmfiguur met een regenjas en gleufhoed’. Zelf werkt Abels al sinds 1984 voor de BVD (tegenwoordig: AIVD) en is bijzonder hoogleraar veiligheidsdiensten in Leiden. In zijn boek beschrijft hij de geschiedenis van de geheime dienst aan de hand van de elf bazen sinds de oprichting in 1945. De meesten van hen wilden zoveel mogelijk in de schaduw opereren. Het is Arthur Docters van Leeuwen die na de ineenstorting van het communisme in 1989 de verstofte organisatie omgooit en met zijn markante verschijning breekt met Abels geeft af op privacywaanzin in Nederland de traditie van kleurloze BVD-bazen. Een terugkerend knelpunt is de gespannen relatie met bewindslieden en in het verlengde daarvan: de moeizame verhouding tot de rechtsstaat. In dat kader kwam Abels onlangs zelf negatief in het nieuws, als hoge chef bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. NRC onthulde dat de NCTV jarenlang zonder wettelijke grondslag privacygevoelige informatie verzamelde en met nepaccounts burgers online volgde. Met daarin een hoofdrol voor Abels, die zich weinig aantrekt van interne kritiek en op Twitter onder zijn eigen naam afgeeft op de ‘privacywaanzin’ in Nederland. Volgens NRC eiste hij verwijdering van delen uit het artikel. ‘Voor de veiligheid van je bronnen’ konden bepaalde zinsneden beter worden verwijderd. Inmiddels kondigde minister Grapperhaus van Justitie een disciplinair onderzoek aan. Zo krijgen de analyses van Abels in Spionkoppen extra lading. Bijvoorbeeld als hij Louis Einthoven, het eerste diensthoofd van de veiligheidsdienst, omschrijft als iemand die ‘overtuigd is van zijn gelijk en het belang van zijn taak’ en die ‘zich door niets en niemand [laat] tegenhouden’. Het kan voor Abels nauwelijks als negatieve typering gelden, denk je nu. Hoe dan ook is het een lezenswaardig en vlot geschreven boek, voor iedereen die geïnteresseerd is in de politiek-bestuurlijke geschiedenis van de Nederlandse veiligheidsdienst. Misschien maken de onthullingen over Abels het boek zelfs wel extra spannend, wat goed past bij een publicatie over spionnen. CITAAT UIT HET BOEK ‘De BVD-baas had het uiterlijk van een saaie ambtenaar’ SPIONKOPPEN Paul Abels Prometheus, 2020 24,99 euro ADVERTENTIE
46 Online Touch Home