BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 51 | 2021 DOOR: TON BESTEBREUR BOEK RECENSIE 63 FINANCIËLE LASTEN DOOR DE EEUWEN HEEN DE KOSTEN? DIE ZIJN VOOR DE OVERHEID Het bijbelboek Prediker leerde ons al dat er niets nieuws onder de zon is. Dat wordt weer eens bevestigd in Nederland in last. Vijfhonderd jaar overheidsfinanciën in de Lage Landen. Een kleine vijftien auteurs geven in evenzoveel hoofdstukken een schets van praktijken en lessen uit de overheidsfinanciën sinds 1500. Neem het relaas van Hugo Landheer over de kosten die de overheid zich moest getroosten rond 1813/1814, toen geallieerde troepen het met de Lage Landen opnamen tegen de Fransen. Die geallieerden moesten natuurlijk wel eten en drinken en vorderden daarom de benodigde levensmiddelen en andere materialen, maar zonder te betalen. Om een volksopstand enerzijds of plunderingen anderzijds te voorkomen, werd tijdens de oorlog snel een bevoorradingsorganisatie opgezet met centrale inkoop en een uitgekiende logistiek. Inkopen onder druk én een zekere chaos, de link met de mondkapjes en andere medische hulpmiddelen is in de actuele covidcrisis snel gelegd. En inderdaad werd ook in 1813/1814 de overheid geconfronDe mondkapjes werden ook toen al duur betaald teerd met aanbiedingen die ondanks de hoge nood buitensporig werden beprijsd. Tot ver na het einde van de crisisperiode werd nog voor miljoenen aan bonnetjes ingediend door leveranciers, aannemers en andere dienstverleners. Claims die tot ernstige bedenkingen leidden bij de verantwoordelijke commissie, regering en Rekenkamer en uiteindelijk ook lang niet altijd in volle omvang werden uitbetaald, maar prijzig bleef het wel. De mondkapjes werden ook toen al duur betaald. Een andere geschiedenis laat zien hoe de financiering van infrastructuur, in het bijzonder dijkaanleg en dijkherstel, stap voor stap veranderde van een private in een publieke aangelegenheid. Na iedere storm en watersnood bleek een beroep op collectieve middelen onvermijdelijker en betrad de overheid het domein van de bedijking en inpoldering. Maar ook hier: niets nieuws onder de zon. Want omdat de kosten van de werkzaamheden steeds weer verder onderschat, moesten vaak al tijdens de uitvoering van de werkzaamheden nieuwe en aanvullende bronnen van inkomsten worden gezocht om de projecten definitief te realiseren. Ook dat zien wij nog steeds terug bij grote complexe projecten. Een detail tot slot. Oud-secretaris-generaal van Financiën Jan Postma refereert aan de begrotingsspelregels in het begin van de 19e eeuw. We kenden toen even een 10jarige begroting. Dat zou voor deze moderne tijd misschien te lang zijn, maar de uitvoering van het beleid zou ook nu nog enorm zijn gediend met een meerjarige begroting, in plaats van de hijgerige en vluchtige werkwijze die we tegenwoordig kennen. Een historische bundel, kortom, met veel stof tot nadenken. CITAAT UIT HET BOEK NEDERLAND IN LAST. ‘Beide kooplieden werden in Den Bosch hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor achterstallige betalingen van hun thuisstad Leiden, een willekeurige stedeling kon destijds aansprakelijk worden gesteld voor een publieke schuld’ VIJFHONDERD JAAR OVERHEIDSFINANCIËN IN DE LAGE LANDEN Victor Enthoven (redactie) Primavera Pers Leiden, 2021 Prijs: ¤29,90 ADVERTENTIE
64 Online Touch Home