BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 18 | 2020 20 ACHTERGROND ONDERMIJNING Voorzitter strategisch beraad Peter Noordanus (links) projectleider Bart Engberts (rechts) In Italië heeft de maffia als woekeraar een comeback gemaakt. Niet alleen voor bedrijven, maar ook voor gewone burgers die hun baan daar en masse zijn verloren. In Nederland zal het op dat vlak waarschijnlijk niet zo’n vaart lopen, maar ook hier kan het voor mensen zonder baan aantrekkelijk zijn zich voor criminele hand- en spandiensten te lenen. ‘Bij hoge werkloosheid is het voor criminelen aanlokkelijk om in die groep mensen te werven.’ Aanleiding voor het gesprek is de lancering van de ‘Handreiking APV en ondermijning’. Die moet gemeenten als inspiratie dienen om de eigen APV uit te breiden. ‘Wij bestrijden de criminele drugsindustrie vanuit twee gedachtenlijnen: één overheid, dus gezamenlijk opereren, en publiek-private coalities met andere partijen. De APV is onderdeel van de één overheid-strategie.’ Politie en justitie hebben een belangrijke plek in de handhaving, maar dat geldt ook voor gemeenten. ‘In een aantal gemeenten wordt via winkeltjes witgewassen. In Tilburg had de autoverhuur een duidelijke rol in de logistiek van de drugsindustrie. Het helpt als je elkaar als gemeenten sterker maakt en enthousiasmeert. Met deze handreiking hoeft niet iedereen opnieuw het wiel uit te vinden.’ Noordanus waakt ervoor dat de handreiking als blauwdruk wordt gezien. ‘We schrijven gemeenten niet voor hoe het moet. Zij moeten zelf lokaal hun prioriteiten vaststellen, maar het is nuttig deze handreiking er dan bij te pakken.’ AANSPREKENDE VOORBEELDEN In de handreiking staan aansprekende voorbeelden van ondermijningsbepalingen uit APV’s van pionierende gemeenten. Volgens projectleider Bart Engberts gaat het er bij de handreiking niet zozeer om de resultaten van die APV-bepalingen te beschrijven. Doel is vooral om te laten zien welke bestuurlijke maatregelen er mogelijk zijn. De aanpak gebeurt langs de driedeling vergunningsplicht, sluitingen en verboden. Om een malafide ondernemersklimaat tegen te gaan, kunnen gemeenten de vergunningsplicht inzetten voor panden, gebieden en branches. Bijvoorbeeld voor autoverhuur, spyshops, glazenwassers, belwinkels, koeriersdiensten, shishalounges, zonne- en nagelstudio’s en kapperszaken. Veel gemeenten combineren dit met een apart aanwijzingsbesluit, waarmee de vergunningsplicht wordt ‘geactiveerd’. De noodzaak kunnen zij met deze constructie op maat en onderbouwd met analyse, onderzoek en politierapportage aantonen. Er zijn ook gemeenten die in een apart artikel in de APV een vergunningplicht voor een expliciet omschreven branche hebben opgenomen. Daar is een apart aanwijzingsbesluit dus niet nodig. ‘Veel voorbeelden komen uit de praktijk en zijn nog in ontwikkeling’, aldus Noordanus. ‘Vandaag is het autoverhuur, volgend jaar zijn het geldwisselkantoren of winkels met contante betaling. Alles wat met zwart geld te maken heeft kan voorbij komen. De gemeentelijke praktijk ontwikkelt zich en met deze handreiking hebben we een ‘foto’ gemaakt.’ Volgens Engberts gaat het er ook om hoe bepalingen bestuurlijk-juridisch zijn opgeschreven en welke vragen daarbij opkwamen. ‘De aanpak van een aantal gemeenten is bij lagere bestuursrechters langs geweest en over het algemeen succesvol.’ Voorbeeld is de vergunningsplicht voor autoverhuur in een hele gemeente, zoals in Tilburg, of voor industriegebieden, zoals ’s-Gravelandsepolder in Schiedam en Spaanse Polder in Rotterdam. ‘We telden uiteindelijk 36 autoverhuurbedrijven in een industriegebied zonder toeristen’, vertelt de Rotterdamse stadsmarinier Rien van der Steenoven in de handreiking. Naar verwachting dit (voor)jaar zal de burgemeester van Zaanstad een aanwijzingsbesluit nemen om glazenwassersbedrijven in die gemeente vergunningplichtig te maken. Glazenwassers die met geweld en bedreiging wijken innemen komen vooral uit Zaandam. Die bedrijven opereren ook in andere delen van Nederland. Om een waterbedeffect te voorkomen is de Zaanse aanpak een voorbeeld voor andere gemeenten. SPYSHOPS Een derde ondermijningsgevoelige branche die wordt uitgelicht zijn de spyshops, waar in Amsterdam een vergunningplicht voor is. De winkels, die camera’s en afluisterapparatuur verkopen, hebben grote aantrekkingskracht op (zware) criminelen. Een Amsterdamse wens is om nadere voorschriften aan de vergunning te kunnen verbinden, zoals pin only en een identificatieplicht voor de klant. Maar die moeten uit ‘Den Haag’ komen, want gemeenten mogen dat niet eisen. Een vergunningsstelsel voor kamerverhuur en kamerbemiddelingsbedrijven in Groningen en een vergunningsplicht voor de exploitatie van campings en recreatieparken in Zundert, bekend van camping Fort Oranje, staan ook in de handreiking. Groningse huisjesmelkers kunnen door de burgemeester worden getoetst op ‘slecht levensgedrag’ of ‘in het verleden gebleken slecht verhuurder- of bemiddelaarschap’. Ook kan hij de wet Bibob toepassen en vergunningen intrekken. Wel moet de aangiftebereidheid van studenten omhoog. En een Bibob-toets alleen is niet genoeg, aldus projectleider Iwan Tol in de handreiking. ‘Bovendien mist de omzettingsver‘Economische crisis vergroot risico op ondermijning’
21 Online Touch Home