21

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 18 | 2020 ACHTERGROND 21 ‘36 autoverhuurbedrijven in een industriegebied zonder toeristen’ gunning de intrekkingsgrond die we juist zo nodig hebben.’ Landelijke wetgeving kan ervoor zorgen dat die omzettingsvergunning niet langer onbeperkt geldig is, maar gekoppeld is aan gedrag van een verhuurder. Om die landelijke inbedding geregeld te krijgen en Binnenlandse Zaken hierin van munitie te voorzien loopt een landelijke pilot ook in Amsterdam, Utrecht, Den Haag en Rotterdam. In de gemeente Zundert kan de burgemeester in bepaalde omschreven situaties de sluiting van een camping of recreatiepark bevelen. Deze bepalingen in de APV kwamen er na de ontruiming van Fort Oranje in 2017. ‘Recreatieparken zijn bestemd in bestemmingsplannen, maar veranderen naar hoe de eigenaar het doet tijdens de exploitatie’, zegt Noordanus. ‘Het helpt enorm om te vragen hoe de eigenaar het doet of een Bibob­toets te doen.’ GROTE PLAATJE Kijkend naar het grote plaatje is de vraag volgens Noordanus: wat is de plek van de APV in het verstoren van criminelen? ‘In recreatieparken zit soms fout volk of er vindt drugsproductie plaats, bij winkels gaat het om witwassen. Hoe maak je criminelen het witwassen moeilijk? Niet elke gemeente doet hetzelfde, maar gemeenten kunnen op een volwassen manier meedoen aan het terugdringen van de criminele industrie.’ Engberts noemt de illegaliteit in legale branches. ‘Nette bedrijfsvoering is het uitgangspunt en het doel, maar uitwassen kunnen plaatsvinden. Met een vergunningstelsel via de APV krijg je grip op branches, waar helaas ook ondermijnende activiteiten kunnen voorkomen. Er is hier een gemeentelijke belang en dat regel je met de APV, een vergunningsstelsel en daardoor ook toepassing van de wet Bibob.’ In de handreiking staat ook een aantal aandachtspunten voor het opstellen en succesvol toepassen van ondermijningsbepalingen in een APV. Volgens Engberts mogen gemeenten meer werk maken van het betrekken van alle relevante gemeentelijke diensten. ‘Men ziet ondermijning vaak als taak van de afdeling openbare orde en veiligheid, maar ruimte, bouw­ en woningtoezicht, burgerzaken en economische zaken spelen ook een rol. Het is integraal. Die kijk op ondermijning is in ontwikkeling, maar daar mag nog wel een tandje bij.’ De handreiking is ook bedoeld om die beweging in gang te brengen, aldus Noordanus. ‘Hij is niet in beton gegoten. Inspiratievoorbeelden uit andere gemeenten kunnen er bij.’ Ander aandachtspunt is de rol van het college bij het voorkomen en bestrijden van ondermijning. Wie bevoegd is tot het nemen van aanwijzingsbesluiten, is vooral afhankelijk van het motief en de onderbouwing van de betreffende APV­bepaling. Het college mocht het aanwijzingsbesluit vuurwerk van de gemeente Hilversum nemen, vond de Raad van State. Daarmee werd niet in de bevoegdheid van de burgemeester getreden. ‘We hebben daar niet voor niks aandacht aan besteed’, aldus Engberts. ‘De lokale regelruimte is per casus ingekleed, maar in die aanwijzingsbesluiten is een rol aan het college toegedicht. De burgemeester geeft een vergunning af of sluit een pand vanuit zijn openbare orde­rol. Maar meer kaderstellende taken, zoals welke gebieden je aanwijst, kun je als een collegebevoegdheid beschouwen.’ In de bestuurspraktijk is er samenwerking in het college, weet Noordanus. ‘De wethouder economie ziet veel winkels zonder handel, zoals bruidsmodezaken. Hoe maak je van wijkwinkelstraten weer een aanwinst voor de lokale economie?’ Hij noemt de aanpak in Rotterdam­Zuid interessant. ‘Je moet nadenken over die winkelstraten. Wat is de toekomst? Herverkaveling, actief makelaarschap in een publiek­private rol en waar nodig saneren.’ Engberts: ‘De aanpak van ondermijning is geen burgemeestersfeestje an sich. Het hele college mag volledig aan de bak.’ PRIVÉSFEER Gemeenten moeten hun hand ook weer niet overspelen. Daarvoor biedt de handreiking handvatten. In de Gemeentewet is verankerd waar de regelgevende bevoegdheid van gemeenten op ziet. Ze mogen lokale regelgeving maken in een APV, maar alleen over zaken waar men over gaat. ‘Komt het teveel in de privésfeer, dan is het niet meer te zien als algemeen gemeentelijk belang’, stelt Engberts. ‘En iets bepalen dat bijvoorbeeld al uitputtend in de Opiumwet of in het strafrecht is geregeld, behoort niet meer tot de zogenaamde gemeentelijke huishouding. Concrete handvatten voor lokale regelgeving rondom ondermijning zijn: het ondernemersklimaat, openbare orde en woon­ en leefklimaat. Houd ook goed in de gaten dat je niet treedt in grondrechten. Daarvoor moet een wettelijke grondslag zijn. En als jouw regelgeving in strijd is met landelijke regelgeving, gaat je bepaling eraan.’ Gemeenten zijn hier best van doordrongen, maar een opsomming hiervan werd toch als waardevol voor de bestuurspraktijk gezien. De handreiking is ook bedoeld voor gemeenten die in de aanpak van ondermijning nog stappen willen zetten. Maar we moeten waken voor landelijke APV­vrees, vindt Noordanus. ‘Jurisprudentie laat zien dat er vrij veel ruimte is voor gemeenten om zaken te regelen. Je loopt niet snel tegen grenzen aan. Om meer partner in de één overheidsaanpak te zijn, dienen gemeenten meer APV­bepalingen te hanteren en grenzen durven opzoeken. Mijn advies is: zoek grenzen op, maar onderbouw het met goede bestuursrapportages en analyses.’ WAT VALT ALLEMAAL ONDER ONDERMIJNING? Ondermijning kent vele definities. De handreiking bedient zich van de ruimhartige definitie van de politie Amsterdam-Amstelland: ‘Ondermijning is het verzwakken of misbruiken van de structuur van onze maatschappij, leidend tot een aantasting van haar fundamenten en/of van de legitimiteit van het stelsel dat haar beschermt.’ Het voordeel daarvan is dat je ook het schemergebied tussen legaal en illegaal en de verwevenheid tussen onder- en bovenwereld erbij kunt betrekken. Sommige acties zijn immers niet strafbaar, maar kunnen in combinatie met andere gedragingen wel ondermijnende effecten hebben, zoals het beïnvloeden van raadsleden. ‘Je hebt maatwerk per gemeente nodig. Het rondrijden met een huurauto met grijs kenteken is niet strafbaar, maar wel als er drugs in verstopt is’, vertelt Noordanus. ‘Als burgemeester in Tilburg was dat mijn probleem. In een andere stad stuit je op andere dingen. Met deze ruime definitie van ondermijning kunnen gemeenten met de één overheid-strategie meedoen en tegelijkertijd hun gemeentelijke autonomie behouden.’

22 Online Touch Home