he t InterV I ew l l l den continu ontroerd. Ik ken zelf ook die ontroering bij het opschrijven van een wiskundige formule. Het is toch wonderlijk wat wij allemaal kunnen bedenken. Wat zegt dit over onszelf en over de ons omringende wereld? In die zin mogen ze best naast kunstwerken staan die immers op mij hetzelfde effect hebben. Het werk waarvan ik denk het nu iets beter te begrijpen is dat van Mark Rothko. Als je een tijdje naar het doek blijft staren, dan komt het tot leven. Er is een gevoel van betrokkenheid. Dit is niet meer een zuiver analytisch beredenerende geest die werkzaam is. Zou je dan filosofie een mate van bewustzijn kunnen noemen in plaats van een denkwijze? Ja, en dat bewustzijn brengt het denken voort. Je kunt bijvoorbeeld volledig in iets opgaan en je dan afvragen: wat doet dit met mij, waarom raakt mij dit zo? Het is een uitnodiging om te reflecteren en mij laten ontroeren. Net als professor Leo Apostel vind ik het erg belangrijk te beseffen dat mijn denken ook een deel is van de mij omringende wereld. Zou je kunnen zeggen: ontroering is jezelf vergeten? Ja. Op dat moment ben ik effectief niet met mezelf bezig. Ludwig Wittgenstein zei: “Wie leeft in het nu, zonder enig idee van de tijd, die heeft de eeuwigheid”. Ik heb ook tranen in de ogen bij de prachtige openingsscène van de film van Wim Wenders over twee engelen die willen ervaren hoe het is om mens te zijn, ze willen immers kunnen voelen. Die film opent met een gedicht van Peter Handke over het kind zijn. Het leeft onbevangen en heeft nog niet over alles een mening. maar dan wordt het kind puber. en pubers hebben over alles hun mening of denken over alles een mening te moeten hebben. kinderen hebben nog helemaal geen ‘-ismen’. is een leven zonder ’- ismen’ mogelijk? is echt vrij denken en zo onbevangen in de wereld staan echt mogelijk? Denken gaat altijd gepaard met een kader. Anders loop je het risico het geheel te willen omvatten en dat is sowieso uitgesloten. Maar als ik lees hoeveel mensen een mystieke ervaring hebben, dan begrijp ik dat je de ervaring kunt hebben van het in contact komen met het al, het allemaal. Het is als het ware opengetrokken worden, het ervaren van een gevoel van wijdheid. Voor mij is de dichtste benadering daarvan in Noorwegen tijdens een vakantie geconfronteerd worden met de natuur die vele schalen groter is dan ik. En dan te beseffen dat de mens slechts een late toevoeging is aan deze planeet. Dan vraag ik mij af: wat beteken ik tegenover dit? Dat is pure verwondering. Oude wijsheid en jonge inzichten Wat is ‘wijsheid’ en het belang van filosofie in ons dagelijks leven? Aristoteles liet 2300 jaar geleden al zien hoe omvangrijk ‘wijsheid’ eigenlijk is. Filosofen hebben de belangrijke opdracht ons daaraan te herinneren. Wijsheid heeft te maken met ervaring en met voorzichtigheid op basis van die ervaring. Tegelijk vind ik dat kinderen, door hun verwonderende open geest, ook heel wijs kunnen zijn. Daarom was ik van bij het begin betrokken bij initiatieven rond filosoferen met kinderen. Dat werd eerst als een belachelijk idee onthaald. Terwijl juist kinderen met heel nieuwe schitterende zienswijzen kunnen komen. Wij beseffen niet genoeg hoezeer onze denkwijze door een bepaalde omgeving gevormd wordt. Dat werd mij pas echt duidelijk na een lezing over wetenschapsfilosofie. Iemand had me op het einde de uitdagende vraag gesteld: “Zeg professor, al die ‘wetenschappers’, luisteren die eigenlijk wel naar u?”. De gedachte die toen spontaan bij mij opkwam was: dat kan mij eigenlijk niet schelen, daar moeten zij zich niet mee bemoeien. Gelukkig kon ik nog net op tijd verhinderen dat ik ze uitsprak, maar die gedachte bleef me wel dwarszitten. Intussen ben ik wijzer geworden en besef ik dat ik bevooroordeeld was door mijn ervaring op de universiteit waar ‘wetenschap’ en ‘filosofie’ in aparte 6 l l l BOp magazine september - oktober 2023
7 Online Touch Home