Deze materiële vrijheid gaf een gevoel van welvaart en mogelijkheden. Maar ik besef dat deze vrijheid ook een keerzijde heeft. De toegenomen welvaart maakte Nederland aantrekkelijk voor migranten die op de vlucht waren voor dictators of economische ellende. Binnen de vrijheid om te denken, te zeggen en te doen wat je wilt, ontstond er een neiging om deze welvaart te beschermen tegen ‘aanvallen’ van buitenaf. De angst voor het onbekende leidde tot een groeiende verdeeldheid. Populisten hebben deze angst weten te benutten om “op democratische wijze” macht te vergaren. Vele dictators en autocratische leiders zijn via democratische verkiezingen aan de macht gekomen en eenmaal gezeten op ‘het pluche’ hebben ze steeds meer vrijheden afgenomen van het volk, dat hen gekozen heeft. Zie daarvoor de ontwikkelingen in bijvoorbeeld Hongarije, maar ook dichterbij met de opkomst van de AFD in Duitsland en ontwikkelingen in ons eigen land. Het is niet voor niets dat in veel democratische landen de zittingsperiode van een president of andere machthebber of bestuurders beperkt is tot maximaal 2 periodes van ‘slechts’ enkele jaren. Het gevaar schuilt erin, dat zij met behulp van hun vazallen deze periodes kunnen verlengen of omzeilen, zoals in Rusland. We mogen hopen dat de Verenigde Staten deze wijzigingen weet te voorkomen. Ik maak mij zorgen als ik nadenk over hoe ook in Nederland de populistische bewegingen de vrijheid kunnen ondermijnen, de pers kunnen beknotten en ons kunnen terugbrengen naar een tijd waarin vrijheid niet meer vanzelfsprekend is. Vrijheid volgens Amnesty International en Paul van der Velde. Van de Velde is hoogleraar hindoeïsme en boeddhisme aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. ‘Je kunt je door talloze dingen ingeperkt voelen’, zegt Paul van der Velde. ‘Door je eigen lichaam, door je afkomst, je opvoeding, door wat er in de samenleving gebeurt, wat er in de politiek gebeurt, wat er in de wereld gebeurt. Er is geen persoon op de wereld die niet al dit soort inperkingen met zich meedraagt. Maar tussen al die ‘beperkingen’ kun je een mentale staat bereiken die ik als vrijheid ervaar. Ik ben als witte man geboren in een gelovig gezin, dat betekende voor mij zeker niet zomaar vrijheid, maar wel een duidelijke context waarmee ik het oneens kon zijn. Dat was belangrijk voor mij. Daarnaast is er het leven dat je min of meer zelf hebt gezocht. 18
19 Online Touch Home