* * 37 lang; dan zijn zij geheel ongeschikt om het vak te leeren. De wet ‘Van Houten’ heeft veel nut gedaan, maar verder moet men niet komen. Was getekend, W. TOM. KOLKMAN, Voorzitter, G. EMANTS, J. C. TH. HEYLIGERS, Secretaris der Staatscommissie, S. M. VAN WIJCK, Lid der Eerste Afdeeling, W. H. J. ROIJAARDS, Adj.-secretaris. **************************** (einde enquete) Voorgeschiedenis en toelichting In 1869 verscheen het Rapport der (staats) commissie belast met het onderzoek naar den toestand der kinderen in fabrieken arbeidende. In dat rapport wordt ook Moordrecht genoemd als een plaats waar de situatie van de kinderen niet best was. Er kon in feite voortgeborduurd worden op een artikel in de Economist uit 1855: G.B. Lalleman, hoofd van de school in Moordrecht, had een aanklacht geschreven onder de titel Slavernij in Nederland. Lalleman beschrijft daarin de ellendige situatie van heel jonge kinderen in de touwindustrie. Ik citeer een stukje: ‘Moordrecht telt ruim 2.000 zielen, die een hoofdmiddel van bestaan vinden in de touwslagerijen of lijnbanen. Het garen dat men daar spint, wordt zoodanig bewerkt dat iedere ‘spinner’ een ‘draaijer’ behoeft om het bij den arbeid benoodigde wiel in beweging te brengen. En wier lot denkt gij wel dat het is, om zich daarmede bezig te houden? Het zijn kinderen, die in den bloeitijd des levens, in den zomer van 5 uur ’s morgens tot 8 uur ’s avonds, en in den winter van 6-7 uur, meest in zittende houding, dat eentonig en geestverdoovend werk moeten verrigten. Zoo gij de werkplaatsen binnentreedt, zult gij ze vinden van vijfjarigen leeftijd. Wij zagen er (zelfs) welke dien leeftijd nog niet hadden bereikt. In 1853 en in het begin van 1854 kwamen ons deze voorbeelden voor, dat kinderen beneden 5 jaar tot dat werk gebezigd werden. Één hunner was slechts 4½ jaar! Zoo gij des zomers, bij het aanbreken van den dageraad, door de straten wandeltet, zoudt gij er aantreffen, die nog half slapende naar de werkplaats worden gedragen, om eerst daar, door de ruwe stem des spinners, zoo niet door iets ergers, regt wakker te worden’. [einde citaat uit de Economist] In vraag 3845 en het antwoord erop, ziet u dat het zo bar niet meer is, maar volgens Willem Tom moet het hier wel bij blijven: (‘maar verder moet men niet komen’.) Terwijl de heer Tom toch zelf kinderen en kleinkinderen gehad heeft, dat heb ik nagegaan. Werkt zo het kapitalisme? Gerrit Bernardus Lalleman (1820-1901) Het spinnen van touwgaren Taalkundige Jacques van Keymeulen beschrijft in zijn publicatie ‘Over de touwslagerij’: De gehekelde vezels - hekelen gebeurde door vrouwen - werden enkel door mannen tot draden gesponnen. Een spinnewiel voor touwgaren bestond uit een houten staak met een groot draaiwiel.
38 Online Touch Home