ALGEMEEN opstellen. Duurzaamheid is niet langer een project of activiteit, maar raakt verankerd in ieders denken en doen en geeft de samenhang aan duurzame acties die je toch al doet. Scholen kunnen daardoor grote stappen zetten naar een gezonde en duurzame leef-, leeren werkomgeving (gemeente Hilversum, 2018). Wat is DuMo? Duurzame monumentenzorg, afgekort DuMo, is een dienst van het NIBE m.b.t. het verduurzamen van (rijks) monumenten en objecten met erfgoedwaarden. Het gaat hierbij om advies t.b.v. duurzame instandhouding, restauratie of herbestemming. In tegenstelling tot een ‘normale’ energiescan wordt er bij DuMo niet alleen naar energie gekeken, maar naar het hele aspect duurzaamheid in combinatie met de monumentale waarden. Resultaten van DuMo-scans worden inzichtelijk gemaakt op de zogenaamde DuMo prestatiekaart. Het belang van DuMo is in een eerder artikel uitgebreid behandeld (nr. 1, 2014) en verdere informatie is te vinden op www. dumoprestatiekaart.nl. Inventarisatie Op basis van gebouwopnamen d.m.v. bezoeken aan de scholen en interviews met de gebruikers en beheerders, worden de situaties geïnventariseerd. Dit gebeurt altijd met een plaatselijke monumentendeskundige waardoor erfgoedwaarden gewaarborgd zijn. Opmerkelijk, en ook zeker positief, is te concluderen dat er al bij veel scholen duurzame toepassingen zijn doorgevoerd. Op de DuMo prestatiekaart is duidelijk te zien dat de scholen, in vergelijking tot het onderzoek uit 2010, hoger scoren bij de gebouwopname en dat de verduurzamingspotentie ook een stuk groter is. Dat laatste is te verklaren door de forse ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, waardoor de mogelijkheden nu veel groter zijn dan in 2010. Zo hebben vier scholen al PV-panelen geplaatst (in overleg met erfgoeddeskundigen), hebben veel scholen relatief nieuwe cv-ketels en is er bij sommige scholen al (deels) LED-verlichting aanwezig. Het grote probleem bij de monumentale scholen ligt bij het hoge energieverbruik (en daarmee hoge energiekosten) en comfortklachten. Warmteverlies is gemakkelijk te verklaren door een combinatie van o.a. geen dakisolatie met een groot dakoppervlak, historisch (enkel) glas en ongeïsoleerde muren. Mogelijkheden tot verbetering zijn vaak beperkt gezien de (hoge) aanraakbaarheid. Comfortklachten liggen niet zozeer bij te koude ruimten in de winter (er wordt in dit geval gewoon extra verwarmd), maar bij de veel te warme leslokalen in de zomer ondanks dat er wel zonnewering is toegepast. Ook zorgen de authentieke ramen in de winter, naast warmteverlies, voor koudeval en tochtklachten. Met name de hoge CO2 concentratie in leslokalen baart zorgen. Het verminderen van het aantal leerlingen per lokaal zou zorgen voor een verbetering van het binnenklimaat, maar dat is in de praktijk voor de meeste scholen geen haalbare oplossing. Goede ventilatie blijft bovendien ook een belangrijk element voor een goed binnenklimaat. De te hoge CO2 concentratie is deels te wijten aan de later aangebrachte verlaagde plafonds in leslokalen, wat leidt tot een beperking van het luchtvolume. De plafonds zijn toegepast om 48 DUURZAAM BOUWEN IN HET OOSTEN
49 Online Touch Home