0

RECREACTIE 8 | december 2022 magazine over recreatie en toerisme Energieprijs gaat door het dak En wat doe je daar als ondernemer aan? Yoga, meditatie en samen zingen op Camping BlueWoods HISWA-RECRON strategie legt focus op innovatie en kwaliteit Samen Digitaal Veilig helpt ondernemers tegen cybercrime

Dé specialist in de bouw van sanitaire units van hoge kwaliteit Maatwerk dat volledig aan uw wensen voldoet Volledige ontzorging van ontwerp tot sanitaire installatie Innovatieve milieu- en energiebewuste oplossingen Onderhoudsvriendelijke en duurzame materialen Units zijn schakelbaar, fl exibel en verplaatsbaar mobielbouw.nl biedt u nog veel meer informatie

Wij wensen iedereen fi jne feestdagen en een succesvol 2023 Adri Mijnheer, Thijs Lunenburg, Rianne Jansen, Yvette Mijnheer, Maxx Hup en Harm-Jan Mooiweer. Verblijfsrecreatie Watersport Dagrecreatie Sport en Wellness DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR F.A. Molijnlaan 28, 8071 AG Nunspeet Tel: 0341 - 25 23 63

colofon voorwoord Hoofdredactie: HISWA-RECRON, Marike Rosier, communicatie@hiswarecron.nl Eindredactie: Maarten Bokslag, www.bokslag.com Redactiecommissie: Wanda van Eck, Jeff rey Belt, Stijn Boode Marike Rosier Aan dit nummer werkten mee: Jaap van Sandijk, Robin van Milligen, Eelco de Jong, Jos van der Sterren Opmaak: Dock35 Media Coverfoto: Shutterstock Bladmanagement: Dock35 Media, Sjoerd Franssen Advertenties: Dock35 Media, Martijn Penning, (0314) 355 826, martijn@dock35media.nl Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. Abonnementen: HISWA-RECRON, Storkstraat 24, 3833 LB Leusden, communicatie@hiswarecron.nl, (033) 303 9700, 65 euro per jaar. 32,50 euro voor studenten en medewerkers van recreatiebedrijven. Gratis voor HISWA-RECRON-leden, overheden en pers. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er vanuit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Oplage: 4.400 exemplaren. De samenstellers hebben de grootst mogelijk zorgvuldigheid betracht. Noch HISWA-RECRON, noch redactie, noch auteurs aanvaarden enige aansprakelijkheid bij eventueel voorkomende fouten. PARTNERS IN BUSINESS: Manager Communicatie Wat vind jij? Dit is alweer de laatste Recreactie van het jaar. Het schrijven van dit voorwoord is voor mij altijd een moment om rustig terug te kijken, te refl ecteren en om te bedenken wat ik volgend jaar anders kan doen. Ik kijk terug naar wat er op mijn werk gebeurde, ik bepaal of ik nog met plezier werk en waar ik mijn voldoening uit haal. Ook dit jaar constateer ik weer dat ik op de juiste plek zit. Er kunnen dingen beter. Ik ga zeker nieuwe dingen doen en oude dingen anders doen, en alles met veel enthousiasme en energie. Zodat ik (hopelijk) ook volgend jaar weer met veel voldoening terug kan kijken. Deze Recreactie staat overigens ook bol van energie (of zit ook vol energie?) Uiteraard komen de energiecrisis en de gevolgen voor ondernemers aan bod. Maar je vindt ook juist veel praktische tips om slimmer met energie om te gaan en zo de kosten omlaag te brengen. Als ik terugkijk naar de andere edities van Recreactie van dit jaar ben ik behoorlijk tevreden. Het nieuwe uiterlijk en andere rubrieken geven het blad glans en vernieuwing. De artikelen krijgen meer diepgang en spreken veel mensen aan. Althans dat hoor ik soms en vind ik zelf. Maar wat vind jij er eigenlijk van? Om volgend jaar dit vakblad nog verder te verbeteren, hoop ik dat jij je mening KENNISPARTNERS: ook wilt geven. Scan de QR-code met je telefoon en je kunt het direct laten weten. Het kost maar 2 minuten van je tijd! Fijne feestdagen en alle goeds voor 2023 gewenst. 08-2022 | Recreactie 5 Doe mee met het lezersonderzoek!

WAAROM STELLICHER ADVOCATEN ALLE ENERGIE STEKEN IN RECREATIE Al 35 jaar zijn wij nauw betrokken bij de Nederlandse recreatiebranche. Dat is wat je met recht een specialisme kunt noemen. Wij staan recreatie-ondernemers bij met praktisch advies en juridische procedures. Omdat we persoonlijk contact en creativiteit belangrijk vinden, kunnen we daadwerkelijk maatwerk bieden; geen standaard oplossingen, maar oplossingen waar anderen geen uitkomst zien. En dat doen we allemaal met veel kennis, expertise en plezier. Ontdek onze kracht op stellicher.nl Uw partner voor (schoon) waterbeheer Advisering drink- en zwemwater Legionellabeheer Uitvoering monstername en analyse Testing for life 088 - 831 05 00 - c-mark@ftbnl.eurofins.com - www.c-mark.nl

inhoud Informatief 08 14 26 28 29 31 33 Onder de aandacht Kort nieuws uit de branche Coverstory Energiecrisis dwingt tot creativiteit Strategie HISWA-RECRON legt focus op kwaliteit Kennis delen Hoe word je Samen Digitaal Veilig? Kennis delen Gevolgen van het stikstofbeleid Vakinfo Slim en eenvoudig energie besparen Productnieuws Een overzicht van de laatste innovaties 11 13 24 20 Opinie De provincies Gaswinning en windmolens bedreigen recreatie in Friesland en Groningen Mens&bedrijf De bezieling Camping BlueWoods is voor bewust levende mensen, met aandacht voor elkaar Columns Green Key RecreAnders 08-2022 | Recreactie 7

onder de aandacht Schadevergoeding omzetverlies hoog water Vorig jaar veroorzaakten de onverwachte overstromingen van rivieren in Limburg en Noord-Brabant veel schade. Ook recreatieondernemers hadden veel overlast; vaak kon het hele verdere seizoen worden afgeschreven wegens schade en verzakte, natte grond. Onder andere op aandringen van HISWARECRON werkte het kabinet afgelopen zomer samen met de provincie Limburg aan een tegemoetkomingsregeling voor getroffen ondernemers. Door een aanhoudende lobby is die regeling voor vergoeding van omzetschade er gekomen voor het derde en vierde kwartaal van 2021 en het eerste kwartaal van 2022. Nieuwe attracties Toverland Toverland opent komend jaar vier nieuwe attracties in het themagebied Avalon, waar gasten zich in de mythische wereld van tovenaar Merlijn kunnen wanen. Hiermee wordt het attractieaanbod nog aantrekkelijker voor een bredere doelgroep en kunnen gasten zich langer vermaken in het gebied. Er komen attracties voor de kleinere kinderen, maar ook de ‘vliegschool’ Pixarus, waar gasten hun eigen voertuig besturen en zelf bepalen hoe vaak ze over de kop gaan. Met de uitbreiding is een investering van tien miljoen euro gemoeid. Pixarus Helpdesk energie Energie is peperduur en HISWA-RECRON zoekt naar oplossingen. Daar kun je uitgebreid over lezen in de coverstory van dit magazine. Om orde te scheppen in de snel wisselende informatie, regelingen en adviezen heeft HISWA-RECRON op de website een speciale Helpdesk Energie gelanceerd. Hier vind je tips en advies om energie te besparen, een overzicht van de regelingen en een vraag & antwoord-rubriek. www.hiswarecron.nl/energie Vrije ruimte WKR tijdelijk naar 3% De werkkostenregeling wordt aangepast. Dat betekent, dat bedrijven een wat groter deel van de loonsom onbelast voor hun medewerkers kunnen besteden aan zaken als bedrijfsuitjes of buitensport. Dit jaar gaat het nog om 1,7% van de eerste 400.000 euro van de totale fiscale loonsom. Zoals het zich nu laat aanzien wordt dat per 1 januari 2023 verhoogd naar 3%. Dat tarief blijft een jaar lang gelden. Daarna gaat het in 2024 naar 1,92%. Het voorstel is nog niet helemaal definitief, maar zeker is dat het mooie kansen gaat bieden voor bijvoorbeeld buitensportbedrijven. 8 Recreactie | 08-2022 Foto: Shutterstock Illustratie: Shutterstock

Wat vind je van Recreactie? Nieuw in dienst Sacha de Haan Zowel HISWA Magazine als Recreactie zijn in het najaar van 2021 vernieuwd. Er kwam een nieuwe opmaak en enkele nieuwe rubrieken. Na een jaar willen we evalueren hoe de bladen worden ontvangen en waar we nog kunnen verbeteren. Waarover lees je graag in Recreactie? Wat mis je en wat kan er beter? Dat horen we graag van jou. Wil je daarom een vragenlijst invullen? Dat kan anoniem en duurt hooguit drie minuten. Met de uitkomsten van dit lezersonderzoek maken we Recreactie nog mooier en beter passend bij jouw behoefte. Kijk op www.hiswarecron.nl (zoekterm: magazines) of scan de QR-code: Per 1 november is Sacha de Haan (49) bij HISWA-RECRON aan het werk als medewerker fi nanciële administratie en debiteurenbeheer. “Het is een afwisselende functie met verschillende werkzaamheden”, vertelt Sacha. “Ik heb een ruime werkervaring in de fi nanciële administratie bij diverse werkgevers. Ik heb veel zin om de administratie van HISWARECRON te leren kennen en mijn bijdrage hieraan te leveren.” Sacha woont in Scherpenzeel en is graag buiten bezig, met het zorgen voor de paarden, tuinieren of wandelen. Favoriet vakantieland is Frankrijk, waar zij samen met haar man kampeert of een huisje huurt. Sacha de Haan werkt op maandag, woensdag en vrijdag. (033) 303 97 17 s.dehaan@hiswarecron.nl Geslaagde Recreatie Vakbeurs Er waren maar liefst acht beurshallen met prachtige stands, nieuwe producten, beleving, gastvrijheid en informatieve kennissessies. De Recreatie Vakbeurs van 15-17 november in Hardenberg was beslist een succes. Er waren ruim 300 exposanten – waarvan veel HISWARECRON Partners in Business – en ruim 8.000 bezoekers. In de HISWA-RECRON stand werden ondernemers gastvrij ontvangen in een huiskamersetting en gewezen op de gratis plaatsing van vacatures op www.recron.nl/vacatures. Daarnaast waren er diverse kennissessies van Kennispartners over het aantrekken en vasthouden van medewerkers. In de recreatiesector draait alles om mensen en dat was duidelijk op de Recreatie Vakbeurs! 08-2022 | Recreactie 9 Foto: Wanda van Eck Foto: Marike Rosier

onder de aandacht column Kamervragen over ‘roofinvesteerders’ Kijk naar de héle keten In het oktobernummer van Recreactie schreven we in de coverstory al over het onderzoek naar het opkopen van vakantieparken en het al dan niet verdwijnen van jaarplaatsen, dat was uitgevoerd op verzoek van de Tweede Kamer. De SP stelde ook naar aanleiding van dat gedegen onderzoek weer Kamervragen, en wel 85 stuks (!). Daarin gaat het wederom over roofinvesteerders die parken op zouden kopen en mensen verjagen van hun jaarplaatsen. Minister Hugo de Jonge heeft nu op al die vragen gereageerd. Daarbij wijkt hij niet af van het onderzoek. Hij ziet geen heil in opkoopbescherming en wil geen fonds maken waarmee jaarplaatshouders hun eigen park kunnen kopen. Hij wil ook geen verplichte Bibob-toets, want: “Uit het RIEC-rapport blijkt niet dat er onder investeerders veel criminelen zitten”. www.rijksoverheid.nl (zoekterm: opkopen vakantieparken) Nieuwe leden Tussen 15 oktober en 20 november zijn de volgende bedrijven lid geworden van HISWA-RECRON. Welkom! • Huttopia Nederland, Utrecht, www.huttopia.nl • Camping Emmen, Schoonebeek, www.campingemmen.nl • Zijda Yachting/Marina Jirnsum, Jirnsum, www.marinajirnsum.nl • Charter en Service Sneek, Sneek, www.aquanaut.nl • VOF van Hoven-Beusmans, Eckelrade • Jachthaven Terneuzen, Terneuzen, www.jachthaventerneuzen.nl • Heesemans Hoeve, Boxtel, www.tussenweienhei.nl Wat gebeurt er met de lege flessen shampoo nadat ik deze weggooi? Wordt mijn linnengoed echt niet gemaakt in fabrieken met erbarmelijke werkomstandigheden? En hoe worden mijn koffiebonen eigenlijk geproduceerd en vervoerd? Dit zijn vragen die de meesten van ons zichzelf tot een tiental jaar geleden waarschijnlijk nooit hebben gesteld. Bij de inkoop van producten gaat het om de inkoopprijs, de verkoopprijs, de winst en wellicht een stukje kwaliteit. Ergens is dit wel verklaarbaar, ieder bedrijf heeft immers geld nodig om de kosten van het bedrijf, zoals personeel, te kunnen betalen. En toch beseffen we steeds vaker dat er meer is dan winst en de impact puur en alleen op ons bedrijf. We zien dat onze manier van inkopen, die klik op de muis in de webshop van de groothandel, impact heeft op de mensen, de natuur en het milieu in de rest van de keten, over de hele wereld. Om die impact op de gehele keten inzichtelijk te maken, raad ik iedereen aan een overzicht te maken van alles wat er wordt ingekocht. Breng van al die producten de gehele keten zo goed mogelijk in beeld en laat je daarbij helpen door productkeurmerken, zoals het EU Ecolabel, FairTrade en GOTS, of de systematiek van Green Key. Stel voor jezelf en jouw team een korte lijst met inkoopeisen samen. Bedenk daarbij ook wat er met het product gebeurt na afloop van het gebruik. Is het hoogwaardig recyclebaar of herbruikbaar? Pas daar, indien nodig, je inkoopeisen op aan. Zo maak je het voor jezelf en jouw team makkelijker om dagelijks bewuste keuzes te maken. Dan draag je niet alleen bij aan de verduurzaming van je eigen inkoop, maar ook aan de verduurzaming van de rest van de keten. Zo werken we samen aan een mooiere toekomst, voor iedereen. Robin van Milligen, keurmeester Stichting KMVK Meer weten over Green Key? Neem contact op met Erik van Dijk E: erik@kmvk.nl T: 06 - 12 81 06 41 08-2022 | Recreactie 11 Foto: Ditta van Ekris Foto: Max de Krijger/Huttopia de Roos

Ron, hoe hou ik grip op mijn resultaat en de kosten? Wil je dat jouw gasten het naar hun zin hebben? En wil je zelf grip hebben op het resultaat? Dan heb je behoefte aan iemand die je markt kent. Iemand die je niet alleen helpt met je (salaris)adminstratie, maar ook met financieringsoplossingen en het verbeteren van je rendement. De recreatie- en horecaspecialisten van Countus hebben hier veel ervaring mee en kunnen jou helpen met het maken van strategische keuzes. Hiervoor hebben we zelfs een speciaal expertiseteam in het leven geroepen: Bertijn Vos, Jesca Wemmenhove en Ron Koopmeiners. Wil jij een keer brainstormen over de mogelijkheden voor jouw bedrijf? Neem vrijblijvend contact met ons op. Expertiseteam Recreatie & Horeca recreatie-horeca@countus.nl COUNTUS.NL/RECREATIE

onder de aandacht RecreAnders Arthur van Disseldorp VP van EFCO Op 12 oktober vond de algemene ledenvergadering van de Europese recreatiekoepel EFCO&HPA plaats in het Franse Niort. Daar werd Arthur van Disseldorp, HISWA-RECRON regiomanager Limburg en Noord-Brabant, voor de komende twee jaar gekozen tot vice-president. Hij vertegenwoordigt ons land al enkele jaren in het bestuur van EFCO&HPA. In 1979 was RECRON een van de oprichters van deze Europese koepelorganisatie. Toen is gestart met 6 landen; nu bestaat deze vereniging uit ruim 20 deelnemende Europese landen. “Steeds vaker worden er onderwerpen op de Europese agenda gezet die van belang zijn voor de leden van HISWA-RECRON. We moeten nadrukkelijk onze stem laten horen. Dit heeft alleen zin als we het gezamenlijk aanpakken”, stelt Arthur van Disseldorp. Als meerdere HISWA-RECRON leden interesse hebben, wil Arthur graag een studiereis organiseren naar de EU in Brussel. Belangstelling? Stuur hem dan even een mailtje: a.vandisseldorp@hiswarecron.nl Leidraad Bestemmingsmanagement Iedere Nederlander heeft in 2030 profijt van toerisme. Dat is het uitgangspunt van de Leidraad Bestemmingsmanagement, die in oktober verscheen. Het komt voort uit een samenwerking tussen provincies, het ministerie van EZK, NBTC, CELTH, destinatiemarketing- en citymarketingorganisaties én HISWA-RECRON. Om voor het toerisme een duidelijke stip op de horizon te zetten is een eenduidige aanpak nodig, en samenwerking op nationaal, regionaal en lokaal niveau. De Leidraad Bestemmingsmanagement geeft hier richting. Aan de hand van concrete stappen wordt uitgelegd hoe partijen direct aan de slag kunnen met bestemmingsmanagement. www.hiswarecron.nl (zoekterm: integrale aanpak) 08-2022 | Recreactie 13 Jos van der Sterren Docent en senior onderzoeker toerisme Breda University of Applied Sciences Master het vak De wereld van internationale campings en vakantieparken is enorm in beweging. Veel parken hebben te maken met herstructurering en modernisering of met overnames en nieuwe investeringen. Om beter te concurreren in de toekomst, moeten parken innoveren en verduurzamen. Er zijn grote investeerders op het overnamepad – deels buitenlandse ketens. Er gebeurt dus van alles en ondernemers moeten vaak op de hoogte zijn van complexe onderwerpen. Ik mocht deze zomer meewerken aan een onderzoek dat BUas uitvoerde naar de huursituatie van de vaste gast op vakantieparken bij herstructurering. Een conflictueus onderwerp waarbij belangen vaak tegengesteld zijn en discussies hoog kunnen oplopen. Dan blijkt wel weer hoe complex deze wereld is geworden. Het management van grootschalige campings en parken is ingewikkeld: een ondernemer of manager moet niet alleen expert zijn in gastvrijheid, maar ook kenner zijn op het gebied van omgevingswetten, milieuwetgeving, digitale boekingssystemen en van de laatste trends op het gebied van personeelsmanagement. Het management van deze bedrijven wordt vaak onderschat, ook door het onderwijs. Er wordt toch verwacht dat je dat maar even doet. Hoe moeilijk kan het nu zijn om een camping te runnen … Niets is minder waar, daarom zijn we bij BUas nu gestart met een nieuwe tweejarige master Sustainable Outdoor Hospitality Management. Studenten leren hier niet alleen over de laatste ontwikkelingen van duurzaam management in Nederland. Ze doen internationale ervaring op met het werken in grote campingresorts en studeren een half jaar in Kroatië en daarna in het Spaanse Girona. Omdat het management van een campingresort vooral een kwestie is van doen, zit er een belangrijk traineeship aan het eind van de opleiding. De opleiding is met name ook voor mensen met een paar jaar werkervaring en ik ben erg enthousiast over de samenwerking met twee andere universiteiten en met HISWA-RECRON. Zo dragen wij ons steentje bij aan het verduurzamen en professionaliseren van het internationale kampeerbedrijf.

coverstory Stijging gasprijs leidt tot creatieve besparingen Hoe overleef je deze energietarieven? De energiecrisis raast door de wereld en de dagprijzen van vooral gas lopen soms extreem op. De overheid werkt aan een steunprogramma, maar nu is al duidelijk dat veel bedrijven daar buiten gaan vallen. Hoe staat het ervoor bij de leden van HISWA-RECRON, in veel gevallen grote verbruikers van energie? En wat kun je als ondernemer doen om te overleven? Doorberekenen van de prijsstijgingen blijkt maar heel beperkt mogelijk. Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: Molecaten, De Paardekreek, Peter Ramp, Shutterstock Bij veel ondernemers is de stijging van de energieprijzen hard aangekomen. “Ik schat in dat we nu driemaal zoveel voor energie betalen als vorig jaar”, vertelt Tim Slager, directielid van 14 Recreactie | 08-2022 Molecaten, eigenaar van 17 campings. “Dat kunnen we maar ten dele doorberekenen aan de gasten; de boekingen voor 2023 lopen volop, dus we moeten daar een inschatting voor maken. Voor een deel is het ook verlies van marge.” Met de oorlog in Oekraïne is de energiemarkt flink ontregeld geraakt. Opeens bleek Europa afhankelijk van Russisch gas. In het kielzog van een kunstmatig opgewekte schaarste stegen de

‘Een warmtepomp werkt perfect voor het opwarmen van het zwembadwater’ prijzen van gas – dat werd circa vier keer zo duur – elektra en olie. HISWA-RECRON hield in september 2022 een enquête onder de leden om te kijken hoeveel ondernemers getroffen waren door de stijgende prijzen. Dat zijn dus recreatiebedrijven te land en gericht op het water, maar ook de botenbouwers – een energie-intensieve bedrijfstak. 218 ondernemers reageerden. De uitkomsten liegen er niet om: 58% van de aangesloten bedrijven heeft nu al een variabel contract en betaalt dus dagprijzen. In de loop van 2023 komt daar nog 16% bij, dus eind 2023 koopt bijna driekwart van de leden energie in tegen dagprijs. Voor maar liefst 45% van de leden zijn de uitgaven aan energie in het afgelopen jaar met meer dan 100% toegenomen, met een uitschieter naar +800%! Daarbij geeft driekwart van de onder nemers aan de kosten niet, of slechts gedeeltelijk door te kunnen berekenen aan de klanten. Geschrokken Jeffrey Belt, hoofd afdeling Leisure en Recreatie van HISWARECRON, is geschrokken van de cijfers. “Uit de enquête kunnen we diverse conclusies trekken. De belangrijkste is misschien wel: de exponentieel gestegen energiekosten kunnen niet, of slechts ten dele worden doorberekend aan de gasten. Daar zijn diverse oorzaken voor. Soms zijn de stijgingen gewoon te groot om door te berekenen. Vaak zijn er contractafspraken met gasten, dat 08-2022 | Recreactie 15 >

Uw inventaris in één keer compleet en altijd up-to-date. Ons full-service concept bespaart u veel tijd en hoofdbrekens. Als specialist in complete inventarispakketten verzorgen wij snel en accuraat de volledige inventaris voor uw recreatiewoningen. Van theelepel tot tuininventaris. En via de handige app kunt u deze daarna eenvoudig op peil houden. Want de kracht van ons assortiment is dat wij artikelen langdurig kunnen naleveren. Stationsplein 8a • 2801AK Gouda • tel. 0182 511 511 • www.marindex.nl Wordt u geconfronteerd met extreem hoge energiekosten? Bespaar 26% op uw verbruik Bespaar 26% op uw Niemand aanwezig? Temperatuur omlaag! Optioneel op afstand instelbaar en te koppelen met uw reserveringssysteem De slimme ICY Timer Thermostaat www.icy.nl Meer weten? Scan de code of neem contact met ons op. Binnen 1 stookseizoen terugverdiend

coverstory prijzen maximaal 10% per jaar mogen stijgen. En soms zitten er diverse bedrijven in een regio, die elkaar qua prijzen goed in evenwicht houden. Als er dan één de dagprijs moet betalen, terwijl de buurman een vast contract heeft, raakt dat evenwicht zoek en kost het je je gasten. In andere gevallen gaat het om boekingen voor 2023 die al zijn gedaan. Je kunt dan niet opeens de prijs significant verhogen.” Bespaartips In de enquête werd de ondernemers ook om bespaartips gevraagd. Dat leverde veel respons op, vertelt Belt. “We hebben al die tips onder elkaar gezet in onze kennisbank. Daarnaast voeren we een stevige lobby naar de overheid. Zo was er begin oktober overleg met energieminister Rob Jetten. Onze inzet: een regeling voor de schrijnende gevallen, de bedrijven die wel energie moéten gebruiken, omdat ze anders hun product niet kunnen bieden. En we willen dat die regeling de bedrijven enig respijt geeft, terwijl ze extra vaart zetten achter de verduurzaming – of het aanpassen van hun bedrijfsmodel. Om een voorbeeld te geven: als jij een tropisch zwemparadijs hebt, kun je nu niet meer besluiten dat dat in 2023 dicht blijft. Want er zijn al heel veel boekingen gedaan. Voor ons maakt het niet uit of het een prijsplafond, een noodfonds of een subsidie wordt. Als er maar een snelle en duidelijke regeling komt. Dan is het wel schrijnend om te horen dat de minister ons vraagt om een lijst waarmee we kunnen aantonen dat we echt aan het verduurzamen zijn. Alsof dat niet bij alle bedrijven al jarenlang gebeurt. Ik heb de indruk dat ze daarmee tijd willen kopen. Maar onze ondernemers blijven in onzekerheid. Het gaat om belangrijke bedrijven voor onze economie. Recreatieparken met een zwembad, maar ook de maakindustrie om boten te bouwen. Je kunt die bedrijven niet zomaar laten stikken. Zulke prijsstijgingen, daar kun je niet tegenop ondernemen.” In de spaarstand Ondertussen gaan de ondernemers in spaarstand. Tim Slager van Molecaten: “Natúúrlijk proberen we de kosten zoveel mogelijk te beperken door energie te besparen. We waren al veel langer met duurzaamheid bezig, maar nu wordt het belang nog extra onderstreept.” Hoe pakt Molecaten dat dan aan? “Toch door hele kleine dingen. We zijn alerter op verlichting. De temperatuur in sanitairgebouwen is iets omlaag gebracht. En dat geldt ook voor de zwembaden, waar het water nu een paar graden koeler is. Juist die laatste paar graden opwarmen kost relatief veel energie.” Gelukkig had Molecaten al diverse duurzame investeringen gedaan, zoals warmtepompen en zonneboilers voor de sanitairgebouwen. “Duurzaam investeren is goed. Maar we blijven natuurlijk ondernemers. Dat betekent dat we moeten rekenen in terugverdientijden. Je kunt niet zomaar alles energieneutraal maken. Maar wat we wel al jaren doen, is bij grote bouwkundige ingrepen kiezen voor het meest duurzame alternatief.” ‘Zulke prijsstijgingen, daar kun je niet tegenop ondernemen’ Of het plaatsen van grote hoeveelheden zonnepanelen een goede oplossing is voor de energiecrisis, betwijfelt Slager. “Zolang we kunnen terugleveren beperkt het de energienota. Maar dat terugleveren staat onder druk. Overdag wek je heel veel stroom op, maar die heb je ‘s avonds en ‘s nachts nodig. Dan moet je toch ook voor opslag zorgen.” Oplossingen die ontwikkeld zijn voor woningen, zijn ook niet allemaal geschikt voor vakantiehuizen, stelt Slager. “Een warmtepomp is het meest rendabel om een woning lange tijd op een continue temperatuur te houden. Maar wat doe je als een vakantiehuis af en toe een paar weken niet wordt verhuurd? Dat levert vraagstukken op die eerst goed onderzocht moeten worden.” Gas tegen de dagprijs Peter Ramp is manager van Camping Bakkum, één van de drie Kennemer Duincampings. Het bedrijf werd zwaar getroffen door de energiecrisis. “Wij hadden een contract met Gazprom en dat moest ontbonden worden”, vertelt Ramp. “Sinds oktober kopen wij energie in tegen dagprijzen.” Gelukkig zijn de Kennemer Duincampings al jarenlang actief met het verduurzamen van de bedrijven. “Elk kwartaal hebben we duurzaamheidsoverleg, waar de parkmanagers en hoofden technische dienst bij aanwezig zijn. Dit jaar ligt de focus dus sterk op energiebesparing. En dan vooral op de korte termijn. Hoe kunnen we snel minder energie gebruiken?” Dat leverde al snel een paar uitstekende oplossingen op. Zo is de temperatuur in de sanitairgebouwen een paar graden lager. Volgens Ramp hebben de gasten daar alle begrip voor; mensen doen thuis ook wat zuiniger met energie. De deuren van recepties en kantoren, die in het kader van de coronapreventie vooral veel open stonden, zijn weer dicht. “Maar de belangrijkste besparing hebben we toch behaald door de circulatiesystemen van het warm water in de sanitairgebouwen ‘s nachts lager te zetten”, vertelt Ramp. “De gasten adviseren we dan om de douches te 08-2022 | Recreactie 17 >

Nu ook in Nederland Adria is een pionier op het gebied van de ontwikkeling van campings met hoogwaardige huuraccommodaties. Ons doel is om uw gasten een onderscheidende en unieke vakantie-ervaring te bieden. Onze “one-stopshop”-benadering houdt in dat wij met onze klanten samenwerken van conceptontwikkeling tot service en aftersales. Campings, touroperators en vakantieparken profiteren allemaal van onze unieke service. Lid van: Adria Home Benelux c/o Daalmann Mobilheime GmbH Rudolf-Diesel-Str. 11 D - 49843 Uelsen Tom Imming Projectmanager Camping & Toerisme T: 0031 (0)6-28488267 E: tom@daalmann.com www.adria-home.com | www.adria-holidays.net

coverstory De Paardekreek heeft veel geïnvesteerd in energieneutrale vakantieverblijven pakken die het dichtste bij de ketel liggen. Dan hebben ze toch snel warm water.” De besparing is fors: per sanitairgebouw 5 tot 8 kuub gas per etmaal. Omdat de Kennemer Duincampings 25 sanitairgebouwen tellen, gaat het al snel om 125 kuub minder gasverbruik per dag. “Dat hadden we jaren eerder moeten bedenken”, vindt Peter Ramp. Daarnaast zijn er plannen om een van de parkeerterreinen te overkappen en daar een zonnepark met een opbrengst van 500.000 kWh te realiseren. “Daarmee kunnen we ongeveer een derde van onze energiebehoefte zelf opwekken”, stelt Ramp. “We denken ook na over mogelijkheden voor energieopslag, want wij zijn een groot deel van het jaar gesloten. Dan kunnen we in feite niets met al die stroom. Daarom heeft het voor ons ook niet zoveel zin om nog meer zonnepanelen te leggen.” Bemeteren of niet? Het bemeteren van jaar- en seizoensplaatsen is een manier om de energielasten direct door te berekenen aan de gasten. Bij Camping Bakkum wordt deze winter alle elektra bemeterd, vertelt manager Peter Ramp. Op basis van de metingen wordt ingezet op bewustwording bij de 2.000 seizoensgasten. De kosten worden nog niet direct doorberekend. Bij De Paardekreek betalen seizoensgasten nu al deels een vast tarief en deels het werkelijk gebruik. Voor de toeristische plaatsen zit elektriciteit in het tarief verwerkt en dat laat zich dus enkel indexeren door de prijzen flink te verhogen. “Het is ook een forse investering om al die plekken te bemeteren. Dat beslis je niet op een achternamiddag”, stelt eigenaar Arjen Brinkman. Op weg naar energieneutraal Ook Camping en Villapark De Paardekreek in Kortgene heeft de afgelopen jaren al flink geïnvesteerd, met als doel om op termijn van het gas af te komen of zelfs energieneutraal te worden. Dat doel is nog niet bereikt, vertelt eigenaar Arjen Brinkman. “Wel is het zo dat onze nieuwe circulaire accommodaties heel energie-efficiënt zijn. Je komt een heel eind met zonnepanelen op het dak. Maar bij een vakantiewoning voor acht mensen, met twee badkamers, halen we het niet met de 16 panelen die op het dak passen. De warmtepomp trekt erg veel stroom.” De Paardekreek heeft ook een warmtepomp voor verwarming van zowel het binnen- als buiten-zwembad. “Het voordeel is dat je het water heel gelijkmatig kunt opwarmen en dat het dan ook lang op temperatuur blijft”, legt Brinkman uit. Een ander voordeel is dat de warmtepomp prima uit kan als er een piek is in het stroomgebruik. En de pomp werkt volop als overdag de zon schijnt en er ruim voldoende stroom voorhanden is. Brinkman heeft nog een tip heeft voor ondernemers om laagdrempelig te verduurzamen. “Leg op je bestaande chalets een paar zonnepanelen, dat is voldoende om ze in de winter vochten vorstvrij te houden. En als je nieuwe koopt, vraag dan aan de leverancier om een chalet dat volledig elektrisch is. Vervolgens leg je het dak vol met zonnepanelen. Die investering is niet zo hoog, en dan kom je een heel eind richting energieneutraal.” 08-2022 | Recreactie 19

de bezieling Camping BlueWoods ‘Vooral heel dicht bij onszelf blijven’ Een camping voor bewust levende mensen, die genieten van de natuur en van elkaars gezelschap. Dat stond Sylvia Beerens en Manfred Beckman Lapré voor ogen toen zij eind 2019 besloten om een wat verwaarloosde camping van 2 hectare in het Brabantse Liempde te kopen. Inmiddels is hun Camping BlueWoods uitgegroeid tot een uniek bedrijf, waar bijzondere ontmoetingen plaatsvinden. Sylvia Beerens en Manfred Beckman Lapré aan de mensen in hun omgeving. En we wilden vooral heel dicht bij onszelf blijven.” Pagina voor pagina werd de website opgebouwd, en met elke pagina tekst werd Sylvia en Manfred meer duidelijk wat ze met het bedrijf wilden. Geen overvolle mierenhoop, maar een klein bedrijf met natuurlijke beplanting en een hartelijke sfeer. Zij lieten zich daarbij inspireren door de blue zones (zie pag. 23). Onvoorstelbaar druk “We waren al een jaar aan het voorbereiden. Onze website was al geïndexeerd door Google en we waren geaccrediteerd als lid van de Groene Koepel. En meteen vanaf de opening, op 1 april vorig jaar, liep het storm. Het was onvoorstelbaar. Er kwamen Tekst: Maarten Bokslag Foto’s: De Groene Koepel, HISWA-RECRON Het ging al een tijdje niet zo goed met Camping de Mus’donck in Liempde. Het bedrijf was een typisch geval van ‘vergane glorie’. Maar toch: toen Sylvia Beerens en Manfred Beckman Lapré er in 2019 een nachtje verbleven sloeg er een vonk over. “We hadden nooit plannen gemaakt om een camping te kopen. Maar we stonden hier en hadden allebei zoiets van: dit is het”, vertelt Sylvia. Het natuurlijke terrein, de kleinschaligheid en de mooie boerderij maakten diepe indruk. Toen ze eenmaal ontdekten dat het bedrijf te koop stond begonnen zij al snel met het opstellen van een businessplan. Sylvia: “De koop werd begin 2020 gesloten en de overdracht stond gepland voor januari 2021. Toen we in maart 2020 door de lockdown opeens thuis kwamen te zitten hadden we alle tijd om onze plannen verder uit te werken. We wisten steeds beter welke richting het in zou moeten gaan. Geen camping voor iedereen, maar een camping voor mensen die bewust in het leven staan, en waarde hechten 20 Recreactie | 08-2022 heel veel mensen en iedereen vond het geweldig”, vertelt Sylvia. “Veel mensen gingen dat jaar ook op vakantie in eigen land. Het was zó druk, dat ik na twee weken al besloot om mijn baan als sales manager op te zeggen. Ik ben me daarna volledig op de camping gaan richten. 2021 werd een geweldig seizoen.” Het eigen karakter van natuurkampeerterrein BlueWoods komt op allerlei manieren naar voren. Zo wordt er steeds meer groente en fruit verbouwd. De maaltijden worden zoveel mogelijk met lokale ingrediënten gemaakt. Mensen die zin hebben om muziek of theater te maken, yogalessen te geven of andere activiteiten te organiseren zijn zeer welkom; zij krijgen 25% reductie op de

Geen overvolle mierenhoop, maar een klein bedrijf met natuurlijke beplanting overnachtingsprijs. Er zijn ook zaken waar de eigenaren van BlueWoods niet van houden. Campers langer dan 6 meter zijn niet welkom. Mensen die elektrische kachels of airco’s meenemen betalen 5 euro extra per nacht. “Nodig wegens de hoge energieprijzen, maar ook om die gasten wat af te schrikken”, stelt Sylvia. BlueWoods heeft ook besloten zich niet op kinderen te richten. “Er zijn in Nederland 2.000 campings die zich wél op kinderen richten. Als er veel kinderen zijn geeft dat een andere sfeer die minder goed past bij BlueWoods. Maar als een vader met zoontje zich na een lange tocht aanmelden sturen wij ze niet weg hoor.” Niet te vol Sylvia legt uit dat de activiteiten met de camping niet primair bedoeld zijn om veel geld mee te verdienen. “Natuurlijk moet er rendement uit komen. Maar Manfred heeft nog steeds een prima baan bij Rijkswaterstaat en daar komen we een heel eind mee.” Daarom hoeft het bedrijf ook niet vol te staan. Anders gezegd: BlueWoods heeft zestig elektriciteitsaansluitingen, maar als er dertig tenten, caravans of campers staan wordt het bord ‘vol’ bij de ingang gezet. “We willen geen overvol bedrijf. Voor 2022 hebben we ons best gedaan om de drukte meer in de weekends te concentreren. Dat werkt goed. We organiseren nu door de week niets meer en leggen de focus op vrijdag tot en met zondag. Afgelopen seizoen werkte dat perfect. Werkelijk waar: elk weekend stonden we vol en op zondagavond gaat vrijwel iedereen weer huiswaarts. Echt ideaal.” Manfred is een verdienstelijk kok en de gerechten die hij op vrijdag en zaterdag bereid hebben inmiddels faam verworven. De ontbijtjes die Sylvia en Manfred serveren worden ook gewaardeerd. “Wij zijn niet actief op social media, maar andere mensen plaatsen foto’s van onze ontbijtjes en het gezamenlijk eten in de weekends. Dat is de beste reclame die we ons kunnen wensen.” Naast de camping is er ook nog een groepsverblijf in de oude boerderij. Voorheen voor schoolgroepen, is het nu een ‘inspiratiehuis’ voor yoga-, mindfulness-, stilte- en meditatieretraites, inclusief overnachtingen. De natuur en de gasten spelen een belangrijke rol in het verhaal van BlueWoods. Maar het bedrijf werd bij de overname óók getekend door enorme uitgegroeide coniferenhagen en door 18 stacaravans op jaarplaatsen. Coniferen zijn snel opgeruimd. 08-2022 | Recreactie 21 >

Bedrijfsoverdracht DEN OTTER VAN VLIET BEDRIJF S OPVOLGING | TAXATIE | COACHING LEISURE MAKELAARS NEDERLAND Bent u bezig met de toekomst? Lijkt het nog ver weg, of is het juist dichtbij? Samen met u kijken we naar de mogelijkheden en maken we een plan. www.denottervanvliet.nl info@denottervanvliet.nl Tel. 0412 47 42 82 Heesch Totaalleverancier voor de recreatiesector Wij hebben een ruim assortiment artikelen die benodigd zijn in de camping- of recreatiebranche. Daarnaast bieden we ondersteuning op maat bij de voorbereiding én uitvoering van infrastructurele & technische projecten. Denk aan ontwerpberekeningen of begeleiding op het terrein, bijvoorbeeld bij het aanleggen van leidingsystemen. Extra korting voor HISWARECRON leden! 50 jaar dankzij jou! Kijk voor onze acties op wildkamp.nl/50jaar Kijk voor meer informatie op wildkamp.nl/recreatie

de bezieling Maar wat doe je met die vaste gasten? Sylvia: “Eerst dachten we: die jaarplaatsen, dat is wel veilig, het is toch vaste omzet. Maar Arthur van Disseldorp, regiomanager van HISWA-RECRON, adviseerde ons om zoveel mogelijk met een schone lei te beginnen. Dus zijn we al in 2020 met al die mensen gaan praten. We hebben er uitgebreid de tijd voor genomen. Ze hadden onze nieuwe website natuurlijk al gezien en zaten vol met vragen over alles wat ging veranderen. Vooral het feit dat we kippen en geiten los wilden laten lopen maakte indruk. Ze zagen die plannen echt helemaal niet zitten. En op één na heeft iedereen al vrij snel zijn jaarplaats opgezegd. Dat schept meteen ruimte, want het waren hele ruime kavels met allemaal van die bijgebouwtjes.” Vergunning Het bedrijf heeft vergunning voor de bouw van tien ‘vaste’ chalets. “Er is geen haast om die te bouwen”, legt Sylvia uit. “Ik zit hier niet om gras te verkopen of zaaltjes te verhuren. Ik word gelukkig van het contact met de mensen, van alle activiteiten. Van de mantrazangeres, de ademcoach en de yogadocent die hier komen en ruimte zien voor nieuwe groei. Misschien gaan we daar op termijn wel meer aandacht aan besteden. Ik zie mogelijkheden voor themaweken, waarbij het hele bedrijf bruist van de activiteit en iedereen hier overnacht. Misschien gaat de camping dan wel op een lager pitje; die is geen doel op zich.” Ook voor de langere termijn hebben Sylvia en Manfred duidelijke perspectieven. “Ik ben nu 54 en ik wil hier oud worden. Volgens de uitgangspunten van de blue zones willen we ook helemaal niet stoppen met werken. Het lijkt ons een nachtmerrie om in een bejaardenhuis te komen, voor zover die dan nog bestaan. Het is mijn droom om hier op BlueWoods oud te worden, met een aantal gelijkgestemde mensen om ons heen. Ik kan me voorstellen dat we die mensen de komende jaren hier op het bedrijf gaan ontmoeten. En als ze hetzelfde gevoel hebben, kunnen zij later in die chalets gaan wonen. Het kan zich allemaal nog ontwikkelen.” ‘Het is mijn droom om hier op BlueWoods oud te worden’ Blue zones Camping BlueWoods verwijst naar het Groene Woud, het Brabantse landschap waar Liempde het centrum van vormt. Daarnaast verwijst het naar de ‘blue zones’, vijf gebieden op aarde waar de mensen langer en gezonder leven dan elders. Ze worden gemiddeld ouder, in goede gezondheid, zonder medicijnen of invaliditeit. Uit onderzoek blijkt dat de mensen in deze zones natuurlijker leven dan de doorsnee mens. Een paar factoren zijn: - beweeg natuurlijk, zonder erbij na te denken - voorkom stress - Eet niet te veel calorieën en zorg voor je eigen (plantaardig) voedsel - Stel familie en vrienden op de eerste plaats. 08-2022 | Recreactie 23

de provincies Wat speelt er in Friesland en Groningen? ‘Samen met de ondernemers staan we sterk’ Wat zijn de belangrijkste issues op het gebied van recreatie en toerisme in de provincies? En hoe gaan de HISWA-RECRON-regiomanagers daar mee om? In een reeks artikelen zoomen we in op telkens twee provincies. Deel vijf: Friesland en Groningen. Tekst: Jaap van Sandijk Foto’s: Pixabay, Wanda van Eck Met weidse meren, een uniek landschap, prachtige eilanden en een zee met het grootste getijdensysteem ter wereld beschikken de provincies Friesland en Groningen over een onderscheidend toeristisch aanbod. Die onderscheidende kenmerken zijn van groot belang voor het toeristisch product van Noord-Nederland, zegt Jan Ybema, HISWA-RECRON-regiomanager in Friesland en Groningen. Maar die kenmerken komen ook onder steeds grotere druk te staan, waarschuwt hij. Ybema illustreert het aan de hand van een voorbeeld dat zowel de water- als de landrecreatie beïnvloedt. “Het Rijk wil dat er meer windparken in zee komen. 24 Recreactie | 08-2022 Prima, iedereen wil duurzaamheid. Maar, zeggen wij, zorg er dan wél voor dat ze het land niet ‘raken’. Denk aan het toeristisch belang van de Waddeneilanden! Leg windparken daarom aan op minimaal 45 kilometer van de kust. Anders industrialiseer je het landschap. We trekken samen op met gemeenten en provincies naar de Rijksoverheid, onder meer om die 45-kilometernorm duidelijk te maken.” Schoon water De noordelijke provincies hebben veel water binnen hun provinciale grenzen en dat moet volgens Europese richtlijnen schoner. Ook Nederland is aan de slag gegaan met allerlei waterbeheerprogramma’s. Maar, stelt de regiomanager, de overheid

moet ook waakzaam zijn voor de gevolgen van het ecologische beleid. “Veel afdelingen binnen de overheid stemmen onvoldoende af”, zegt Ybema. “Illustratief is de proef die Waterschap Friesland deed in de Friese meren met waterplanten, die elders in Nederland veel overlast veroorzaken. Deze toont aan dat waterplanten sneller gaan groeien als het water schoner wordt. Dat heeft negatieve gevolgen voor de bevaarbaarheid en dichtslibbing van jachthavens. In een aantal regio’s in Nederland is dat al een ernstig probleem. Ook in Friesland en Groningen is de kans reëel dat de bevaarbaarheid afneemt. Daar moet je op anticiperen met beleid op maat. Je zult in een vroeg stadium geld moeten reserveren om deze problematiek aan te pakken. We zijn in gesprek met waterschappen en provincies om ze daar bewust van te maken.” Ybema wil situaties als in Overijssel voorkomen. “Daar zijn gebieden waar je maar tien procent mag maaien. Zo zet je een hele sector klem. Dat willen we zien te voorkomen.” Gas als kans Gedegen analyses In zijn belangenbehartiging voor de watersport- en recreatiesector zijn gedegen analyses en samenwerking belangrijke instrumenten voor Ybema. “Je moet op basis van inhoud de wedstrijd ingaan. Onderzoeken en data zijn cruciaal. Je kunt zelf onderzoek doen, maar je moet ook onderzoeken van andere partijen nauwgezet analyseren. Zodat je helder krijgt waar een probleem écht over gaat. Neem bijvoorbeeld de beroepsscheepvaart op het tracé Terherne-Heerenveen. Van de provincie mogen daar schepen tot 110 meter lengte varen met een ontheffi ng. Terwijl die vaarweg daar niet geschikt voor is. Het onderzoek dat de beroepsscheepvaart naar die bevaarbaarheid liet doen heb ik, samen met veel ondernemers in Terherne en Heerenveen, tot in elk detail geanalyseerd. Alleen zo kun je met inhoudelijk goede argumenten komen. En alleen zo voorkom je dat je in een eventuele rechtszaak te horen krijgt: watersport- en recreatiesector, je weet hier te weinig van.” Samenwerken met ondernemers betekent voor Ybema vooral een uitwisseling van kennis en kunde. “Bij een aantal onderwerpen sta je sterker in de strijd als je samenwerkt met bedrijven die de problemen in de praktijk ondervinden. Ik merk dat veel Ook de aardgasproblematiek in Groningen heeft zijn weerslag op recreatie en toerisme. “We vragen de politiek om alle middelen in te zetten en nu echt in actie te komen tegen de aardgasellende”, zegt Jan Ybema. “De aardbevingen zijn ook negatief voor het imago van toerisme en recreatie. Kijk bijvoorbeeld naar de infrastructuur, met het risico op het verzakken van bruggen. Wij hameren er bij de provincie op om niet alleen aan de belangen van de inwoners te denken, maar ook aan die van onze sector.” Kijkend naar de aardbevingenproblematiek ziet Ybema vooral kansen voor Groningen. “Met de aardgasvergoedingen kun je iets extra’s doen voor de sector. Groningen heeft behoefte aan een groot project waarmee het de toeristische infrastructuur kan verbeteren. Die kansen gaan er zeker komen. Een brug kun je herstellen, je kunt er ook een kunstwerk van maken. Nú is het moment om door te pakken en toerisme en recreatie in Groningen een impuls te geven. Samen met veel Groningse ondernemers maken we ons hier sterk voor, ook met het oog op de aanstaande provinciale verkiezingen.” ondernemers die bij HISWA-RECRON zijn aangesloten bereid zijn om er samen de schouders onder te zetten. Zo kunnen we extra aandacht voor een probleem krijgen. Dat is effectief. Een ondernemer kan als enige het rechtstreekse effect op zijn of haar bedrijfsvoering aangeven. Ik kan op mijn beurt het overall probleem duiden, en ik weet wie we binnen de overheid moeten benaderen. Dat is de kracht van zo’n coproductie.” De groei van waterplanten leidt tot dichtslibbing van jachthavens Jan Ybema 08-2022 | Recreactie 25

strategie Geert Dijks en Peter Brussel: ‘Kwaliteit is een race zonder finish’ HISWA-RECRON heeft een nieuwe strategie, met de focus op kwaliteit. De branchevereniging gaat zich nog meer onderscheiden op het gebied van betrouwbaarheid, innovatiekracht en duurzaamheid. Directeur Geert Dijks en voorzitter Peter Brussel lichten de nieuwe koers toe. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Wanda van Eck Duurzame, innoverende en goed presterende bedrijven die zich onderscheiden in bestaande en nieuwe markten. Bedrijven die een vooraanstaande rol spelen in zowel de samenleving als de vrijetijdssector. Dat is het beeld van de watersport- en recreatiesector in 2030, schetsen directeur Geert Dijks en voorzitter Peter Brussel van de branchevereniging. Na de fusie van HISWA en RECRON in 2020 zijn de thema’s en visie van beide organisaties nu vertaald naar één gezamenlijke strategie. Die is samengesteld uit vijf elementen: beïnvloeden, informeren, innoveren, professionaliseren en positioneren. “Bij het vaststellen van de strategie hebben we goed gekeken naar de thema’s die ons als watersport- en recreatiesector verbinden en naar trends in de markt en ontwikkelingen in de maatschappij”, zegt Dijks. “Die zetten je aan tot het maken van keuzes. Denk aan uiteenlopende actuele onderwerpen als criminaliteit en grensoverschrijdend gedrag. Zaken waar je als branchevereniging op moet inspelen.” Vooraanstaande rol Het jaar 2030 is een stip op de horizon. Omdat ontwikkelingen lastig te voorspellen zijn, is voor de komende twee jaar een concreet plan opgesteld. Voor de periodes daarna worden in een later stadium plannen gemaakt, in twee keer drie jaar. Kwaliteit blijft daarbij de stip aan de horizon. Of, zoals Peter Brussel het verwoordt: “Kwaliteit is een race zonder finish.” Beide voormannen verduidelijken hoe de strategische elementen de komende twee jaar uitgewerkt zullen worden. “Onze lobby wordt pro-actief”, zegt Brussel. “Niet aansluiten op bestaande discussies maar meepraten nog voordat de plannen ontwikkeld worden. We gaan investeren in onze netwerken, 26 Recreactie | 08-2022 zowel richting politiek als belangenbehartiging. Ook in koepels als Gastvrij Nederland willen we een meer sturende rol spelen. Altijd op een positieve en constructieve manier, zoals we dat ook deden tijdens de coronacrisis. En die aanpak is goed bevallen in Den Haag.” Bij het informeren speelt de online kennisbank een belangrijke rol. HISWA-RECRON heeft een autoriteitsfunctie als kenniscentrum en bouwt dat verder uit. Dijks: “Verder gaan we werken aan een gedragscode voor leden. En op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid willen we dat leden aantoonbaar waardevol zijn. Dat is ook onze positionering. Door je kwaliteitsbeleid verder op te bouwen krijg je een vooraanstaande rol op de consumentenmarkt.” Erkende bedrijven Kwaliteit betekent ook, dat ondernemers straks meer profiteren van hun lidmaatschap. Dat krijgt een veel grotere waarde. “Onze algemene voorwaarden waren onze kroonjuwelen”, zegt Dijks. “Daarmee maakte je als lid hét onderscheid naar de consument. Maar dat is niet meer voldoende. Zeker sinds corona weten we dat betrouwbaarheid en zekerheid heel belangrijk zijn. Aangespoord door onze sterke merknamen gaan we werken met het label HISWA- en RECRON-erkende bedrijven. Straks ben je als onderneming dus meer dan alleen lid: je bent een HISWA-RECRONerkend bedrijf. Zo krijg je als branchevereniging en als ondernemer een vooraanstaande plek in de consumentenmarkt. Die ontwikkeling zie je overigens bij meerdere brancheverenigingen. Normering en kwaliteit als onderdeel van het lidmaatschap.” Brussel vult aan: “We zijn er niet meer voor iedereen. Dat was vroeger anders. Toen was iedereen welkom. Natuurlijk is het belangrijk dat je veel leden hebt. Maar het gaat er vooral om dat je staat voor kwaliteit en aansluit bij maatschappelijke ontwikkelingen. En dat gebeurt deels al. Kijk maar naar de buitensportbedrijven, zeilscholen, jachtmakelaars en jacht

Geert Dijks en Peter Brussel ‘De algemene voorwaarden waren onze kroonjuwelen. Maar dat is niet meer voldoende’ experts die betrouwbaar zijn en veiligheid aantoonbaar kunnen maken. Dat willen we verder uitrollen, ook naar de vakantieparken. Die moeten betrouwbaar en transparant zijn, onder meer in hun transacties. Van goede voorwaarden en contracten tot certifi catie en transparantie van geldstromen. Maar ze moeten ook uitblinken door goed werkgeverschap. Voor de communicatie met de erkende bedrijven zijn de portals recron.nl en hiswa.nl belangrijk.” Die zware focus op kwaliteit heeft ook maatschappelijke redenen. Dijks noemt ondermijning als actueel voorbeeld. “Dat is een probleem dat we samen met de overheid willen aanpakken. Het is daarom belangrijk dat we als branchevereniging eisen gaan stellen aan het lidmaatschap. Zo voorkomen we dat onze bedrijven in een verkeerd daglicht komen te staan.” Die eisen worden opgesteld in samenspraak met de leden, benadrukt Dijks. “Zij weten als geen ander wat past in de bedrijfsvoering en wat niet. En het is per bedrijfsgroep verschillend waar kwaliteit voor staat. Deze ontwikkeling is een reis die we samen maken.” Organisatie De nieuwe strategie heeft ook gevolgen voor de organisatie van HISWA-RECRON. “Naast de huidige formele structuur komt er een projectstructuur. Om uitvoering te geven aan de vijf speerpunten zullen er naast de bedrijfsgroepen thematische groepen ontstaan”, vertelt Brussel. Het tweetal wijst tot slot op het strategisch belang van onderwijs en arbeidsmarkt. “We hebben een pact gesloten met KHN en andere brancheorganisaties om dit breder op te pakken. We gaan langs de deuren van de ruim 30 mbo-instellingen die opleidingen aanbieden op het gebied van recreatie. We praten over zij-instroom en vragen ook aandacht voor technische opleidingen. Dat is heel wezenlijk voor de sector.” 08-2022 | Recreactie 27

kennis delen Samen Digitaal Veilig Eén op de vijf ondernemers is slachtoff er van digitale criminaliteit. Daaronder zijn veel kleine en middelgrote bedrijven. Om deze ondernemingen te helpen in hun strijd tegen cybercrime is het platform Samen Digitaal Veilig in het leven geroepen. Dit biedt de ondernemer concrete en praktische hulp. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: Shutterstock Veel ondernemers vinden het lastig om hun digitale veiligheid te regelen. Want waar moet je beginnen en welke maatregelen zijn écht belangrijk? Daarom is er nu Samen Digitaal Veilig. Een platform dat is opgezet op initiatief van alle MKB-organisaties, in samenwerking met MKB-Nederland en de ministeries van Justitie en Veiligheid en Economische Zaken. Branche- en beroepsorganisaties, waaronder HISWA-RECRON, bieden toegang tot het platform. Eenvoudig en snel Samen Digitaal Veilig helpt ondernemers en medewerkers eenvoudig en snel aan slimme maatregelen die de digitale veiligheid van het bedrijf direct verhogen. Het platform neemt de ondernemer werk uit handen en geeft overzicht. Op het platform zijn korte fi lmpjes te zien over digitale bedreigingen en hoe gevaarlijke situaties voorkomen kunnen worden. Ook zijn er praktische checklists te vinden waarmee ondernemers meteen inzicht krijgen in de staat van hun digitale veiligheid. Een dashboard zorgt ervoor dat de ondernemer een actueel overzicht heeft van zijn digitale beveiliging. De minimale tijdsinvestering is dertig minuten per half jaar. 28 Recreactie | 08-2022 Alle stappen op het platform zijn door experts gecontroleerd en doordacht. Zo weet de gebruiker dat geen enkel aspect van digitale beveiliging wordt overgeslagen. Het platform helpt ook om te checken of je IT-leverancier zijn zaken goed geregeld heeft. Meer informatie is te vinden op: www.samendigitaalveilig.nl/hiswarecron Gedrag en bewustzijn Het aantal kleine en middelgrote bedrijven dat slachtoff er is van cybercrime groeit. Ze zijn een geliefd doelwit omdat ze vaak minder goed beveiligd zijn. Phishing en het plaatsen van malware en gijzelsoftware zijn de meest voorkomende methoden die digitale indringers gebruiken. Samen Digitaal Veilig besteedt dan ook ruim aandacht aan gedrag en bewustzijn. Want het komt al snel voor dat medewerkers in de haast tóch even op een verkeerde link klikken. Digitale veiligheid is veel meer dan opletten met wachtwoorden en het gebruik van virusscanners. Het creëren van bewustwording onder je medewerkers is een belangrijke eerste stap.

kennis delen De bouwvrijstelling is van de baan: wat nu? De bouwvrijstelling is in strijd met het Europese recht, oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State op 2 november 2022 (de Porthos uitspraak). De vrijstelling was per 1 juli 2021 ingevoerd en daardoor was het niet langer nodig om de stikstofdepositie van tijdelijke activiteiten (bouw, sloop en aanleg) mee te nemen in de toets aan de Wet natuurbescherming. Een ingrijpend besluit. Maar wat betekent het voor recreatie? Tekst: Eelco de Jong (ZYPP) Foto: Shutterstock Als gevolg van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn zijn in Nederland gebieden aangewezen als Natura 2000-gebied. Ons land heeft de verplichting op zich genomen dat die gebieden (en de dieren en planten) tot in lengte van jaren behouden blijven. Daar ontstaat een strijd tussen economie en ecologie. Inmiddels is wel duidelijk: niet alles kan. Politici en bestuurLaat een nieuwe berekening doen, als je bouwvergunning nog niet onherroepelijk is ders die zeggen dat dat anders is dienen gewantrouwd te worden. Hetzelfde geldt voor politici en bestuurders die vertellen dat wij “dan maar onze Europese verplichtingen niet moeten nakomen”. Heel veel kabinetten hebben in Europa gelobbyd voor meer ruimte: het bleek kansloos. Nieuwe vergunning Een van de pogingen om wél alles te kunnen, was de bouwvrijstelling. Met de Porthos-uitspraak is die van de baan. Dat heeft soms ook gevolgen voor recreatiebedrijven. Stel dat je wilt uitbreiden, bijvoorbeeld door een nieuw toiletgebouw te plaatsen of een aantal recreatiewoningen te bouwen. Kan dit dan nog wel? Dan tellen de volgende vragen: – Bevindt mijn bedrijf zich in of in de buurt van een (stikstofgevoelig) Natura 2000-gebied? Zo niet, dan is de Porthosuitspraak niet relevant. – Zo ja, dan moet onderzoek worden gedaan. Wat zijn de gevolgen voor het (nabijgelegen) Natura 2000-gebied? Dat gebeurt aan de hand van een voortoets. Daarbij neem je de gevolgen van het gehele project (bouw- én aanlegfase) mee. Kunnen negatieve effecten op voorhand worden uitgesloten, dan ben je klaar. – Als dat niet het geval is, moet nader onderzoek worden gedaan. Daarbij moet worden beoordeeld of er sprake is van ‘significante negatieve effecten’ voor de habitattypen/soorten waar het Natura 2000-gebied voor is aangewezen. – Zijn die effecten niet uit te sluiten, dan zal er voor stikstof al snel worden gekeken naar het salderen (intern en extern). Met intern salderen wordt bedoeld dat binnen het bedrijf de extra stikstofbehoefte wordt gevonden, bijvoorbeeld door het zwembad op het park gasloos te gaan verwarmen. Bij extern salderen wordt stikstofruimte van elders ‘ingekocht’. Of er extern gesaldeerd kan worden is per provincie verschillend geregeld. Procedure loopt nog Als de bouwvrijstelling al voor je bouwproject is toegepast én er loopt nog een procedure, is het verstandig alsnog een berekening te laten uitvoeren zónder gebruik te maken van de bouwvrijstelling. Als er sprake is van een onherroepelijke vergunning, is het project zekergesteld. 08-2022 | Recreactie 29

vakinfo Slim en eenvoudig energie besparen In tijden van hoge energieprijzen loont het de moeite om te besparen op je verbruik. En het is niet eens ingewikkeld. Het begint bij een brede blik op je recreatiepark: hoe kun je je centrale energieverbruik zó veranderen, dat het een fl inke besparing oplevert? Daarna zoom je in op besparingsmogelijkheden op accommodatieniveau. Tekst: Jaap van Sandijk Foto: ICY Zowel op park- als accommodatieniveau zijn substantiële bezuinigingen mogelijk. Op parkniveau is veel winst te behalen door peak shaving. Je maximale elektriciteitsafname bepaalt vaak de contractvorm met je netbeheerder. Dat betekent dat pieken – die maar een paar keer per jaar voorkomen, zoals met Kerst en Pasen – ervoor zorgen dat je contract duur uitpakt. Met peak shaving verlaag je die pieken. En dus ook je kosten. Dat kan met een Energie Management Systeem (EMS) dat beschikt over de mogelijkheid tot peak shaving. Doordat het is gekoppeld aan je boekingssysteem voorspelt het pieken. En kan het voorafgaand aan die pieken het energieverbruik automatisch aanpassen. In een niet-geboekte accommodatie bijvoorbeeld, gaat dan de thermostaat lager en de boiler uit. Naast de koppeling met het boekingssysteem zorgt de voortdurende monitoring van de hoofdaansluiting voor een stabiel (en dus ook voordeliger) energieverbruik. Elektrische auto Je kunt je EMS zodanig instellen dat de elektrische verwarming in de accommodatie tijdelijk uitgaat zodra de gasten gaan koken. Een andere aanpassing van het energieverbruik in de accommodatie is het niet langer toestaan van het opladen van de elektrische auto. Er is een duidelijke trend onder gasten om met een verlengsnoer de auto op te laden aan een stopcontact in de accommodatie. Een voordeel voor gasten, die zo hun auto gratis opladen. Ze huren doorgaans immers inclusief energieverbruik. Maar een nadeel voor de ondernemer, die zijn rendement per accommodatie ziet teruglopen. Met peak shaving verlaag je pieken, en dus ook kosten Vertel gasten dat ze hun auto alleen kunnen opladen aan de hiervoor bestemde laadpalen en neem dat op in je huisregels. Verbied het opladen vanuit de stroomvoorziening in de accommodatie. Naar alle waarschijnlijkheid gaan we in Nederland sowieso naar een model dat in België en Frankrijk al lang gangbaar is: energie afrekenen per accommodatie op basis van verbruik. Het uitlezen van meters per vakantieverblijf zal in Nederland naar verwachting de norm worden. Met dank aan ICY 08-2022 | Recreactie 31

De No. 1 B2B beddenleverancier Vertrouwelijk te koop aangeboden: Boxsprings Matrassen Toeristische camping, 2 groepsaccommodaties met B & B en (eigen) natuurgrond. Gelegen in Noord-Nederland, direct aan een natuurgebied. Vraagprijs: € 1.100.000,00 kosten koper. Meer informatie: Arjan Mulder (06 2232 1010). Vossenlaan 16 9408 CN Assen T (0592) 46 28 44 E info@recratief-bedrijfsmakelaars.nl I www.recratief-bedrijfsmakelaars.nl Stapelbedden Bedtextiel Volg ons op social media W: www.uwbedpro.nl T: +31 (0)88 33 22 310 M: advies@uwbedpro.nl Specialist in chalets, stacaravans & mobilhomes Kom op uw gemak de chalets beleven! Reina Chalets Showterrein Konneweg 6b 3234 KG Tinte +31 (0)181 727 030 info@reinachalets.nl reinachalets.nl

productnieuws Tekst: Jaap van Sandijk Hygiënisch reinigen Werken met de Clean ’n Easy-producten betekent altijd werken met schone en nieuwe materialen. De producten zijn vooraf geïmpregneerd met reinigingsmiddel, zodat ze direct klaar voor gebruik zijn. Naast de nonwoven-doeken heeft Clean ’n Easy nu ook microvezelproducten, zoals een werkdoek en vloermop. Ook deze producten zijn voor eenmalig gebruik. Zo is de hygiëne gewaarborgd. (050) 312 96 85 www.wola.nl GPS-meetset Het nauwkeurig in kaart brengen van de infrastructuur van je park is van groot belang. Het voorkomt onder meer nevenschade bij graafwerkzaamheden, wanneer onbedoeld leidingen of kabels geraakt kunnen worden. Met de slimme GPS-rover van Surveyour kun je een plattegrond maken die heel precies laat zien waar alle leidingen en kabels liggen. (013) 369 93 60 veyour Nieuw kennisplatform Aon introduceert het nieuwe kennisplatform Samen voor de Zaak. Het is een platform voor de ondernemer met tips, tools, informatie en diensten. Het doel is om ondernemers te helpen hun dagelijkse werk makkelijker, effi ciënter en veiliger te maken. Het praktijkgerichte platform is direct toepasbaar en bevat onder meer handige checklists, preventievideo’s over cyberrisico’s, quickscans en tools voor administratie en duurzame mobiliteit. (088) 810 81 33 www.aon.nl www.surveyour 9 93 60 Boekingsplatform Flean verhuurt websites die zijn ondersteund door online marketingtools. De website biedt een alles-in-1-oplossing met zoek en boek, is geoptimaliseerd voor maximale conversie en biedt de mogelijkheid tot het direct boeken. Hierdoor is het recreatiebedrijf minder afhankelijk van touroperators, aldus de verhuurder. (088) 900 15 75 www.fl ean.com 08-2022 | Recreactie 33

CUPPONE PIZZAOVENS voor het bakken van de beste pizza's en broden Pizzaoven Michelangelo rvs front en ovenkamer panoramische deur warmte terugwinning in ovenkamer vuurvaste stenen vloer in cordoriet 12V halogeen verlichting leverbaar: enkel of dubbele ovenkamer digitale bediening, 2 varianten onderstel en afzuigkap optioneel 400 Volt Direct uit voorraad leverbaar Vanaf Vanaf 4.525,Lease vanaf 104,08* art.nr. type 4020.424 Made in Italy cap. pizza buitenafm. kamerafm. kW 4020.290 435/2CD 4+4 ø35cm 119 x 110 x 78 72 x 72 x 15 10,6 4020.292 635/2CD 6+6 ø35cm 119 x 146 x 78 72 x 108 x 15 15,6 4020.294 635L/2CD 6+6 ø35cm 155 x 110 x 78 108 x 72 x 15 15,8 4020.296 935/2CD 9+9 ø35cm 155 x 146 x 78 108 x 108 x 15 23,4 5.755,- 4.525,7.920,- 6.225,8.730,- 6.875,9.630,- 7.575,895,art.nr. cap. pizza afm. cm 4020.414 4 (20 cm) 70 x 56 x 39 1.250,925,- (=230 Volt) 4020.416 4 (25 cm) 80 x 67 x 39 1.380,- 995,4020.418 4 (30 cm) 90 x 77 x 39 1.540,- 1.095,4020.424 4+4 (30 cm) 90 x 77 x 70 2.815,- 1.995,* De in deze advertentie vermelde lease tarieven zijn per maand op basis van 60 maanden en op basis van operationele lease. SINDS 1978 EXCLUSIEF GEÏMPORTEERD DOOR HAKVOORT PROFESSIONAL OOK VOOR AL UW CUPPONE ONDERDELEN Made in Italy Pizzaoven Tiziano Voor het bakken van (Turkse-) pizza’s en Turks brood. boven- en onderelementen regelbaar temperatuur instelbaar tot 400ºC 400 Volt Met stenen vloer Direct uit voorraad leverbaar GIOTTO TIEPOLO LEONARDO SILEA CARAVAGGIO DONATELLO PIZZAPLETTER CUPPONE EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-07-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl

R n E VIVO: DE BAKWAND VOOR DE VEELEISENDE PROFESSIONAL Custom made voor uw onderneming De robuuste uitstraling, afgeronde hoeken en naadloze afwerking zijn kenmerkend voor de ViVo bakwand. Het afwerkingsniveau en materiaalgebruik zijn van ongekend niveau, net als de (maatwerk) mogelijkheden. De ViVo bakwand is eenvoudig te bedienen waardoor al uw personeel dezelfde kwaliteit friet afleverd. 100% Nederlands fabrikaat Ook leverbaar met transferfrituur met bakcapaciteit van 10 kg per charge. Leverbaar in hoog en laag model, in elk gewenste RAL-kleur. EEN KĲ KJE IN DE KEUKEN Projecten waar wij trots op zijn “M� n bakwand is goed schoon te houden omdat de bovenz� de naadloos is gemaakt.“ Ronald Joosten Kruimig | Wageningen Benieuwd naar ervaringen van onze klanten? hakpro.nl/projecten EMMELOORD Platinaweg 21 8304 BL Emmeloord Tel: (0527) 635 635 info@hakpro.nl AMSTERDAM De Flinesstraat 20 1114 AL Duivendrecht Tel: (020) 665 6428 amsterdam@hakpro.nl GRONINGEN Verl. Bremenweg 10c 9723 JV Groningen Tel: (050) 318 1600 groningen@hakpro.nl ✓ Het beste online advies b� de aanschaf van nieuwe apparatuur ✓ Snelle levering uit de grootste voorraad van NL ROTTERDAM Schuttevaerweg 13 3044 BA Rotterdam Tel: (010) 750 2750 rotterdam@hakpro.nl VENLO Venrayseweg 44 5928 NZ Venlo Tel: (077) 387 4242 venlo@hakpro.nl VLISSINGEN Bedrijfsweg 9 4387 PD Vlissingen Tel: (0118) 493 222 vlissingen@hakpro.nl 20-11-00 Alle prijzen zijn in euro's, exclusief BTW en wettelijke verwijderingsbijdragen. Wijzigingen voorbehouden zonder voorafgaande kennisgeving. Zet- of drukfouten voorbehouden. ONLINE BESTELLEN? www.hakpro.nl N G r A A m T U a I T d E I v F a R r U L R e E K o * r T S I f e n a r e o o w a r d e n

het energiemanagementsysteem dat u verder helpt met SenTrance Control Power Nieuw van Seijsener gerbruik bruik Met SenTrance Control Power krijgt u een constant inzicht in het energieverbruik van uw campinggasten. U kunt het energieverbruik eenvoudig regelen vanaf uw computer of telefoon. Energie ie bespar e bespar Met SenTrance Control Power bespaart u aanzienlijk op energie. Dit is beter voor u en voor onze planeet. Met ons energiemanagementsysteem wordt u de klimaatvriendelijkste camping van het land. Kosten besparen Met SenTrance Control Power bespaart u kosten. Uw campinggasten genieten een standaard hoeveelheid energie voor een vast tarief. Extra energieverbruik kunt u doorrekenen aan de klant. Seijsener techniek. www.seijsener.com info@seijsener.com Tel. 075-6810 610 Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

1 Online Touch

Index

Home