op één lijn 33 1e uitgave 2009 De kwaliteiten van kwalitatief onderzoek Niet alles te vatten in maat en getal DOOR LUC GIDDING, BASISARTS EN ONDERZOEKER BIJ HAG Het kader Hebt u wel eens gehoord van de termen ‘kwantiteit van zorg’, ‘kwantiteitsindicatoren’ of ‘kwantiteit van leven’? Ik ook niet. Toch drukken we de zorg die wij aan onze patiënten geven graag uit in cijfers en is het meeste wetenschappelijk onderzoek betreffende primary care gestoeld op resultaten van kwantitatief onderzoek. Kwantitatief wil zeggen: uitgedrukt in getallen. Kwantitatief onderzoek streeft ernaar de problemen en oplossingen in de gezondheidszorg voor patiënten kwantitatief te beschrijven, om een hogere mate van exactheid te bereiken (precisie in de uitdrukking van wat men bedoelt) en om gebruik te kunnen maken van wiskundige methoden voor het uitwerken en toepassen van evidence based medicine. Alle mensen die we onderwerpen aan interventie A scoren gemiddeld 5.5 op meetinstrument P en dat is x malen beter dan de usual care in de wetenschappelijke onderzoeksetting. Dus, invoeren maar, die interventie A. Als de interventie in de praktijk niet x malen beter is dan de usual care in de praktijksetting, dan ligt dat waarschijnlijk aan de zorgverlener. Er was immers statistische significantie tijdens het onderzoek, dus het werkt. Voelt u de bocht al kort worden? Het probleem Zonder twijfel is kwantitatief onderzoek essentieel om tot een betere gezondheidszorg te komen. Alle resultaten die tot op de dag van vandaag via ‘getallenwerk’ zijn geboekt zijn onmisbaar, de essentie van kwantitatief onderzoek ondersteunt het principe van reproduceerbaar wetenschappelijk onderzoek in hoge mate en alle statistische principes die we kennen bieden ons bijna eindeloze mogelijkheden om ‘harde’ conclusies te kunnen trekken. Echter lopen onderzoekers vaak tegen ‘black boxen’ aan binnen hun kwantitatieve onderzoek; wat zit er achter de getallen? Als een patiënt een 8 scoort op een tevredenheidschaal van 0-10, dan is deze patiënt tevreden over zijn huisarts. Maar waarom? Welke elementen van die huisarts waren goed en welke minder? Interventie A zou moeten werken in de praktijk maar is helaas veel minder effectief dan gedacht. Hoe komt dat eigenlijk? De oplossing Deze onderzoeksvragen kunnen beantwoord worden met kwalitatief onderzoek. Kwalitatief onderzoek spitst zich op de verklaring van verschijnselen die niet zo goed uitgedrukt kunnen worden in getallen, met aandacht voor de ervaringen en emoties van hulpverleners en patiënten, bijvoorbeeld over waarom theorie en praktijk zo sterk verschillen. Kwantitatief en kwalitatief onderzoek zijn geen tegenstanders maar teamgenoten waarbij de som van beide meer informatie oplevert dan de twee soorten apart. Als interventie A niet werkt in de praktijk, leent kwalitatief onderzoek zich juist om met alle betrokken partijen te evalueren wat er goed en minder goed gaat. Voor vele onderzoekers lijkt kwalitatief onderzoek niet meer dan vrij verschijnselen beschrijven maar de vele soorten kwalitatieve onderzoeksmethoden en ook de potentie van de diverse analysetechnieken creëren een mogelijk veel breder begrip van wat er nu precies gebeurt in de gezondheidszorg, in welke setting dan ook. Ons depressieonderzoeksteam bij HAG heeft inmiddels ervaring met zogeheten focusgroepen. Mensen met een vergelijkbare achtergrond discussiëren open over problemen en oplossingen die zij op de werkvloer tegenkomen. Zo hebben wij negen focusgroepen over depressie gehouden met patiënten, huisartsen, POH-GGz en psychologen. Deze opzet geeft een schat aan bruikbare informatie en ook een mogelijkheid om patiënten veel meer te betrekken bij hun eigen zorg. Wat vinden zij eigenlijk? Zo zijn er veel meer mogelijkheden binnen kwalitatief onderzoek, bijvoorbeeld het semigestructureerde interview. De cursus Mocht u nu denken: “dat is eigenlijk wel interessant maar hoe kom ik meer te weten over dit soort onderzoek?”, is het antwoord snel gegeven. De landelijke onderzoeksschool CaRe biedt namelijk de cursus ‘Qualitative research methods in health care introduction’ aan. Deze cursus onder coördinatie van Prof. dr. Myrra Vernooij-Dassen, volgde ik te Nijmegen. Tijdens deze plezierige en leerzame twee dagen werd het gehele traject van kwalitatief onderzoek doorlopen. 9
10 Online Touch Home