op één lijn 71 Moreel dilemma Zorg aan migranten: wat is medisch noodzakelijk? DOOR NATHALIE NOTERMANS, HUISARTS, MA PHILOSOPHY, BIO-ETHICS & HEALTH De situatie in Ter Apel de afgelopen maanden verdient vanuit geen enkel opzicht de schoonheidsprijs1. Dat Artsen zonder Grenzen voor het eerst in haar bestaan zich genoodzaakt voelde om in Nederland medische zorg te gaan verlenen laat zien hoe de reguliere zorg tekortschiet en hoe de overheid zich onvoldoende verantwoordelijk opstelt. Ook de inspectie gezondheidszorg en jeugd concludeerde dat de huidige zorg voor asielzoekers onder de maat is. Infectieziekten als gevolg van de slechte hygiënische omstandigheden, verwaarloosde wonden, chronisch zieken zonder medicatie, ondervoede kinderen en ernstige mentale problemen: het zijn gezondheidssituaties die je niet verwacht in een welvarend land als Nederland. Het overlijden van een 3 maanden oude baby2 als absolute dieptepunt, doet de vraag rijzen: op welke zorg hebben deze mensen recht? Vaak beperkt de medische zorg voor mensen zonder verzekering en/of verblijfsvergunning zich tot spoedzorg. Dat is niet alleen in strijd met de regelgeving in Nederland, maar ook met de Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Iedereen heeft namelijk recht op medisch noodzakelijke zorg, wat méér is dan alleen acute zorg. Medisch noodzakelijke zorg is álle zorg die volgens gangbare professionele richtlijnen geïndiceerd is, dus niet alleen voor acute of levensbedreigende aandoeningen.3 In de praktijk blijkt dit lastig te interpreteren voor menigeen. Zo werden afgelopen maanden gevluchte Oekraïners automatisch opgeroepen voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Logisch, want ook dit is volgens gangbare professionele richtlijnen en preventieve zorg kan ernstige complicaties voorkomen. Deze uitnodiging bleek onder de opgeroepen patiënten echter voor veel onrust te zorgen en dit heeft ertoe geleid, dat het ministerie van VWS voorlopig gestopt is met het automatisch uitnodigen van deze populatie.4 Het leveren van kwalitatief goede zorg aan mensen zonder vaste verblijfplaats, met een taalbarrière, met mogelijk ernstige psychische trauma’s is een professionele uitdaging. En vergeet niet, dat veel van deze zorg bij de huisarts plaatsvindt die al overbelast is en vaak geen toegang heeft tot eventuele dossiers van het COA. Daarnaast wordt het door veel artsen als een uitdaging ervaren om de geleverde zorg te declareren. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om te zorgen dat zorg voor vluchtelingen gewaarborgd wordt en artsen in staat worden gesteld om volgens hun professionele standaard te handelen. Het opvangprobleem leidt tot een zorgprobleem, met alle gevolgen van dien. De belangrijkste tip? Maak een praktijkprotocol inzake het aanmelden en declareren van zorg voor onverzekerden en/of vluchtelingen. Het CAK heeft hiervoor een mooi stroomdiagram.5 Wanneer duidelijk is waar je terecht kunt voor je vragen en kosten, geeft dat rust bij zowel dokter als patiënt en kunnen beide zich focussen op wat van belang is in de spreekkamer: de noodzakelijke zorg. 1 https://www.knmg.nl/actualiteit-opinie/columns/column/medischezorg-asielzoekers-humanitair-dieptepunt.htm 2 leden-in-sporthal-ter-apel 3 https://www.huisarts-migrant.nl/ 4 https://www.bevolkingsonderzoeknederland.nl/nieuws/ oekra%C3%AFense-vluchtelingen-en-hun-uitnodiging-voor-debevolkingsonderzoeken-naar-kanker/ 5 https://www.hetcak.nl/zakelijk/schema/via-welke-regeling-kan-ikdeclareren 31
32 Online Touch Home