stiefkindje bij wetgeving? I CT en uitvoering moeten vanaf het begin onderdeel uitmaken van het wetgevingsproces, adviseerde de Raad van State al in 2018. En de vertaling van regelgeving in algoritmes moet transparanter en tot stand komen met meer betrokkenheid van het parlement. Het ongevraagde advies verscheen vlak voordat het toen nieuwe kabinet de Agenda Digitale Overheid ‘NL DIGIbeter’ bekendmaakte. Een ambitieus plan om het openbaar bestuur verder te digitaliseren. Staadsraden Richard van Zwol en Ronald van den Tweel van de Afdeling advisering, beiden indertijd in het bijzonder betrokken bij het advies, zien sindsdien vooruitgang, lichten ze toe in een gesprek via Teams. “Conform ons ongevraagd advies worden de normen steeds meer in de wet zelf aangegeven”, constateert Van Zwol. “Er wordt wat minder dan vijf, zes jaar geleden volstaan met algemene noties en verwijzingen naar lagere wetgeving. Dus wat ons betreft hebben we de boel een stap vooruitgeduwd.” In vervolg op het ongevraagd advies verscheen afgelopen voorjaar het rapport ‘Digitalisering, wetgeving en bestuursrechtspraak’, met aanbevelingen van de Afdeling advisering van de Raad van State voor alle partijen die bij digitaliseringswetgeving zijn betrokken. De aanbevelingen gaan over situaties waarin digitalisering het onderwerp van wet- en regelgeving is (denk aan experimenten met zelfrijdende auto’s en beïnvloeding van burgers op sociale media), maar ook waarin digitalisering het instrument is (zoals het digitaal loket in de Omgevingswet). Daarnaast wordt uitgelegd hoe de Afdeling advisering zelf wet- en regelgeving met zo’n digitaliseringsaspect beoordeelt, waarbij het bestaande, algemene toetsingskader werd aangevuld. Hoe verhoudt het wetsvoorstel zich tot de rechten van burgers? Worden algoritmes toegelicht en zijn ze transparant en controleerbaar? Is er een uitvoeringstoets? Richard van Zwol: “Wij hebben explicieter gemaakt hoe wij zelf kijken naar wetgeving en digitalisering. We hopen de wetgever hiermee preciezer te informeren. Idealiter bereiden de departementen de wetgeving met dit toetsingskader zo goed voor dat wij nauwelijks opmerkingen hoeven te hebben.” Veiligheidsklep Ook ingelogd voor het gesprek is Kathalijne Buitenweg – voormalig Tweede Kamerlid en sinds juni 2021 staatsraad in de Afdeling advisering. “Een bijzondere baan”, zo omschrijft ze haar werk in het adviesorgaan desgevraagd. Glimlachend: “Ik ben nog steeds met wetgeving bezig, maar nu strak op de Nummer 41, januari 2022 inhoud, zonder de strategische, politieke afwegingen. Dat bevalt me goed.” Van haar hand verscheen in april 2021 ‘Datamacht en tegenkracht’, over machtsverschuivingen als gevolg van digitalisering. Een van de zes aanbevelingen van de Raad van State is: zorg voor een mensgerichte benadering bij de inzet van ICT. Wat versta jij daaronder? Kathalijne Buitenweg: “Het gaat er om dat je als burger weet op basis van welke gegevens beslissingen zijn genomen over jou als burger en dat het mogelijk is om die te corrigeren. Ook de Nationale ombudsman heeft erop gewezen dat het heel Het gaat er om dat je als burger weet op basis van welke gegevens beslissingen zijn genomen over jou moeilijk is bestaande gegevens (als die foutief zijn) verwijderd te krijgen. Dat is een van de ingewikkeldste zaken voor de overheid. Je moet dan namelijk bijhouden waar je welke gegevens opslaat. Voor je het weet staat er iets in een systeem, worden systemen gekoppeld en gaat de informatie een eigen leven leiden. Misschien dat je het bij de bron wel kunt corrigeren, maar is de informatie intussen verspreid. Dat systeem moet inzichtelijk zijn en de gegevens moeten echt over de hele linie gecorrigeerd kunnen worden. Zo voorkom je dat je als burger jaren later moet constateren dat iets over jou wordt besloten op basis van foute gegevens.” Geautomatiseerde processen moeten een veiligheidsklep 13
14 Online Touch Home