bieden en worden daardoor binnen ons project begrensd.” Flink debat is de IT bij de Belastingdienst niet vreemd, heeft Lock ervaren: “Het is bij de Belastingdienst gewoonte dat iedereen zijn zegje mag doen, dan heb je veel meningen die gemanaged moeten worden. Daar lig ik nu niet meer wakker van, maar het duurde wel een tijd om daaraan te wennen, zeker als je verantwoordelijk bent voor het welslagen van een proces. Ik laat me nu niet meer frustreren.” Het oude systeem is in de zomer van 2020 uitgefaseerd, want de nieuwe functionaliteit was voldoende klaar, ook dankzij de pragmatische aanpak. Lock: “We hebben heel veel werk te verstouwen om het voor elkaar te krijgen, je moet soms even opnieuw beginnen of vertragen.” IT-diensten van ministeries klagen steen en been over steeds nieuwe politieke eisen die systeembouw complexer maken. KOS heeft daarvan geen last gehad. Lock: “Bij aanvang van het project is een uitdrukkelijk beroep gedaan op de politiek om komende jaren geen wetswijzigingen door te voeren voor schenk- en erfbelasting, en dat is gelukkig gehonoreerd. Dus konden we op grond van vast bestaande processen de nieuwe omgeving bouwen.” Wel wordt met het coalitieakkoord van Rutte-IV de jubelton afgeschaft, en gekeken naar de bedrijfsopvolging in de erf- en schenkbelasting. Lock ziet dat niet als probleem: “Je praat over aanpassing van de parameters, wat beperkt invloed heeft op de systemen, hooguit op de inhoud van de communicatie met burgers.” Hogere lonen nodig De arbeidsmarkt is een veel groter hoofdbreken. Probleem is dat de overheid te weinig kan concurreren met salaris en andere arbeidsvoorwaarden. De Belastingdienst onderging bovendien een grote uitstroom van ervaren personeel door een verkeerd geformuleerde afvloeiingsregeling. In concurreren zijn overheden te beperkt. Lock: “Afgelopen zomer heb ik, samen met mijn collega’s, de hogere echelons moeten overtuigen dat we meer mensen nodig hadden. Met als gevolg tijdelijke inhuur vanuit detachering, waardoor we de vereiste werkpakketten nog keurig op tijd kunnen voltooien. Die mensen zijn ervaren en goed op elkaar ingespeeld.” Nu we in de coronacrisis anders aankijken tegen ‘cruciale’ beroepen en diensten is de vraag of een Belastingdienst programmeurs niet meer moet kunnen betalen. Immers, de dienst haalt veel inkomsten binnen voor de maatschappij, los van de vraag of we het eens zijn met de bestedingen. Lock: “Een terechte vraag, zeker in het licht van het politieke commitment die ministeries vaak onder druk afgeven.” Een voorbeeld daarvan is een Risico Detectie Service, een boeiend onderdeel van het project KOS: systemen helpen met Nummer 41, januari 2022 feitelijke informatie bepalen of burgers een uitnodiging krijgen om aangifte te doen. Dit is een toepassing van data-analyse met algoritmes, waarover veel media al bij voorbaat negatief berichten. De voorlichter van de Belastingdienst benadrukt nog eens dat er uiteraard nog een menselijke toets plaatsvindt alvorens besluiten worden genomen, conform de verplichting over automatische besluitvorming in de AVG. Lock: “Dus de informatie die aanspreekt voor die selectie moet absoluut kloppen en goed geïnterpreteerd, bijvoorbeeld het slim kunnen lezen van aktes zoals testamenten. Die ontwikkeling gaat wel minder snel dan gedacht, en alle testamenten zijn anders opgebouwd. Meer in het algemeen hebben wij, ook met de uitvoering van IT, steeds meer van doen met Vroeger gaf een wijziging of toevoeging van een nieuw proces een enorme rompslomp, nu minder burgers. Hoe ervaart die de omgang met het systeem, met de vragen en de uitkomsten?’ Impact Slaat de pendule door, is fraudedetectie straks weer aan kritiek onderhevig? Er hoeft maar weer één lacune ontdekt en uitgebuit te worden, iedereen is verontwaardigd, en dan moet het weer anders. Lock houdt zich op de vlakte: “We kunnen niet anders dan naar eer en geweten ons werk doen, en vooral secuur.” Dat was ook een reden voor Lock om, begin 2014, van het bedrijfsleven (ING, Nationale Nederlanden en kredietverzekeraar Atradius - met tussendoor nog een Nyenrode-opleiding) naar de overheid te gaan: “Ik had het idee dat ik meer werkte voor de bonus van m’n manager dan dat mijn werk echt impact had op de samenleving. Ik wilde meer doen voor de samenleving. M’n huidige werk geeft me een veel beter gevoel.” 45
46 Online Touch Home