De gemeente als monopolist Robert van Dijk: “Data moeten veilig zijn bij een gemeente, niet alleen technisch, maar ook in hoe ze worden gebruikt.” Ook aanwezig bij de sessie was Robert van Dijk, griffier van de gemeente Teylingen en lid van de VNG-commissie Informatiesamenleving. Als voorbereiding op dit artikel googelde hij redelijk willekeurig de verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen in tien grotere en tien kleinere gemeenten. De oogst: digitalisering is niet zichtbaar als politiek onderwerp. “Bij grotere gemeenten zag ik hier en daar een goede aanzet, maar dan vooral op het vlak van mobiliteits- en deelplatforms. Bij kleinere gemeenten kwam het soms voorbij als ICT en een onderwerp waar men ‘iets mee moest in de toekomst’. Ik zag weinig concreets.” Wat hij met name miste, was het besef dat de gemeente heel veel gegevens heeft van haar burgers die daar zelf niet over kunnen beslissen. De overheid heeft het alleenrecht op bepaalde gegevens die eigenlijk van de inwoners zijn. “Gemeenteraden zouden moeten praten over wat zij daarvan vinden, waar hun verantwoordelijkheid ligt en wat dit betekent voor de kwetsbaarste burgers. Helaas staat het belang van die gegevens pas op de agenda wanneer de buren zijn gehackt.” En dan is het eigenlijk te laat. “Data moeten veilig zijn bij een gemeente, niet alleen technisch, maar ook in hoe ze worden gebruikt. Vraag eens in de gemeenteraad hoe dat is geregeld. Zie het als een kans.” Structuur kan helpen, zegt Van Dijk. “Zet binnen de eigen gemeenteraad of samen met een paar buurgemeenteraden een vaste commissie digitale zaken of informatiesamenleving op zodat er een vaste, aparte plek is om te praten over digitale onderwerpen en ontwikkelingen. Zo’n commissie kan dan ook meekijken met andere portefeuilles. Laat ze meedenken over veiligheid, over beleid omtrent de uitingen van lokale politici op social media, over jeugdzorg en ondernemersdienstverlening. Het gevolg van het ontbreken van structuur is dat acties te laat komen en digitalisering negatief op de agenda komt.” Burgemeester maakt inhaalslag Peter Snijders, burgemeester van Zwolle, is sinds acht jaar lid van de VNGcommissie Informatiesamenleving. “Toen ze me indertijd vroegen begreep ik niet waarom, ik had immers geen verstand van techniek. Het antwoord was: ‘dat is precies waarom we jou willen, want digitalisering gaat om andere vraagstukken’.” Aanvankelijk dacht ik dat het over de aanschaf van software ging. Maar als snel werd ik me bewust dat digitalisering een basisfactor zou gaan worden in het bestuurlijk handelen.” Peter Snijders, burgemeester Zwolle: “Een wethouder digitaliseringszaken, daar zou ik absoluut voor pleiten.” beeld: joop van putten Niet alleen de burgemeester heeft een inhaalslag gemaakt, ook zijn gemeente Zwolle ziet digitalisering als belangrijk onderwerp. “Met de VNGafdeling Overijssel hebben we een commissie informatiesamenleving opgericht om te kijken wat we hebben te doen. We hadden voorbeelden genoeg op ons af zien komen, landelijk maar ook dichtbij huis. De Toeslagenaffaire, de digitale veiligheid van Hof van Twente. We proberen daarvan te leren.” Ook in de gemeenteraad van Zwolle worden vragen gesteld over digitalisering, ook over de ethische aspecten. “We hebben nog niet alle antwoorden, maar de eerste stappen zijn gezet.” Aan collega-bestuurders adviseert hij om het onderwerp aandacht te geven, zodat het ook in de organisatie landt. “Leg het niet bij de ICT-afdeling, die gaan over de software, de hardware en het netwerk. De vragen die gesteld moeten worden gaan over het inrichten van de informatiesamenleving. 96
97 Online Touch Home