Podium en zuidpool van een magneet zichtbaar kan maken.” (Frank Ankersmit). Kennis en macht zijn begrippen die elkaar construeren: kennis kan bijdragen aan het versterken van iemands machtspositie en macht kan bijdragen aan het versterken van iemands kennispositie. Macht opent, verbergt, selecteert en kleurt kennis en heeft betekenisvolle invloed op de honorering van waarheidsclaims. ‘Macht is kennis.’ De menselijke maat Deze observaties zijn enerzijds verontrustend. Ze bieden anderzijds ook nieuwe perspectieven voor de aanpak van grote vraagstukken van deze tijd. In het regeerakkoord staat: ‘Wij willen het vertrouwen tussen burgers en overheid herstellen. Dat zal alleen gaan als de overheid betrouwbaar is, vertrouwen heeft in burgers en oog heeft voor de menselijke maat.’ Deze ambitie komt niet uit de lucht vallen. Of het nu gaat om de toeslagenaffaire, de gaswinning in Groningen, het woningtekort of meer recent de opvang van asielzoekers, als er één constante is in deze verschillende maatschappelijke vraagstukken, dan is het wel dat de menselijke maat hierin niet leidend was. De magneet waar Ankersmit over spreekt staat te vaak afgesteld op de rationaliteit van de overheid en te weinig op de maat en behoefte van burgers. Herijken machtsbalans overheid – burger Het is tijd om de machtsbalans tussen overheid en burger te herijken. We zouden heel voorzichtig kunnen beginnen door in 2023 een start te maken met het herschikken van budgetten voor beleid, onderzoek en uitvoering. Macht wordt namelijk niet alleen uitgeoefend via besluitvorming en doorzettingsNummer 45, januari 2023 Het is tijd om de machtsbalans tussen overheid en burger te herijken macht; ze krijgt ook uitdrukking via geld en kennis. Voor het verbeteren van de informatiehuishouding heeft het kabinet de komende jaren 780 miljoen euro beschikbaar gesteld. Indien we slechts 1 procent van dit budget ter beschikking zouden stellen aan burgers en maatschappelijke organisaties, zou dat betekenen dat de komende jaren een bedrag van bijna 8 miljoen euro beschikbaar komt voor planvorming, uitvoeringsexperimenten en onderzoek dat aangestuurd wordt door bewoners en maatschappelijke organisaties. Daarbij kan voortgebouwd worden op de ervaringen met burgerfora, open planvorming en citizen science. Het zou wellicht kunnen leiden tot doorbraken op complexe dossiers als afhandeling aardbevingsschade Groningen, de tegemoetkoming slachtoffers toeslagen of de afhandeling van Woo-verzoeken. Indien dat te veel gevraagd is moet gevreesd worden dat de kabinetsplannen om de mens centraal te stellen over enkele jaren bijgezet kunnen worden in het Haagse museum van vrome beleidsvoornemens. ‘De menselijke maat’ vergt echt boter bij de vis. Guido Enthoven is directeur van Instituut Maatschappelijke Innovatie 17
18 Online Touch Home