Over Informatie Gesproken Bram Klievink is hoogleraar Digitalisering en publiek beleid bij de Universiteit Leiden en lid van de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken. Hij pleit voor meer realisme in het gesprek over de informatiehuishouding. “We kunnen meer bereiken als we het optimisme en het pessimisme temperen met een gezonde dosis realisme.” Door Mariëlle de Groot Bram Klievink over realisme in debat over open overheid ‘We moeten het meer hebben over wat inds 2019 is Klievink hoogleraar bij The Hague Centre for Digital Governance, onderdeel van de Universiteit Leiden. Hij doet onderzoek naar de invloed van digitalisering en data op het openbaar bestuur. Na zijn studies Informatiekunde en Politicologie promoveerde hij op het terrein van de digitale overheid. “Het leukst aan mijn rol is dat ik genoeg begrijp van ICT om iets zinnigs te kunnen zeggen over wat ICT in die overheid betekent. En tegelijkertijd weet ik ook genoeg van overheid en politiek bestuur om te snappen waar die ICT landt; waarom je bijvoorbeeld een beter technisch systeem kunt maken, maar dat dat niet automatisch betekent dat het ook beter uitpakt.” S De maatschappelijke coalitie gaat voor Klievink over legitimiteit, meer nog dan over transparantie. “Het gaat om de legitimiteit van overheidshandelen dat zwaar leunt op informatie en de macht die daarvan uitgaat. Automatisering en informatisering zijn voor sommigen een bron geworden van een te onpersoonlijke overheid. Zelfs tot het niveau dat er mensen echt slachtoffer zijn van dat systeem, zoals in de toeslagenaffaire. Dan is het goed dat deze coalitie kijkt naar de legitimiteit. Daarbij kijken we naar de machtsbalans, de relatie overheid-burger in de informatiecontext. Wat zijn dan de stappen of waarborgen die zorgen dat dat informatiegedreven overheidshandelen legitiem is en blijft?” Digitaliseringsparadox Vanuit de beste bedoelingen de verkeerde verwachtingen scheppen is daarbij niet de goeie weg, vindt hij. Denken vanuit 32 wensbeelden - hoe mooi en belangrijk ook - helpt niet als je het niet waar kunt maken. ‘Tussen het techno-optimisme aan de ene kant en het normatief-pessimisme aan de andere kant […], verliezen we nogal eens het realisme’, schreef hij eerder in zijn oratie. Hij licht toe: “Je ziet aan de ene kant veel optimisme over de kansen en de mogelijkheden van de techniek. De gedachte is dat alle uitdagingen technisch op te lossen zijn, dat we klaar zijn om datagedreven te werken. Aan de andere kant wordt digitale technologie haast als dé bron gezien van het verlies van de menselijke maat en publieke waarden in het algemeen. Van daaruit komt een roep om normatieve en ethische eisen, kaders, en richtlijnen.“ De digitalisering paradox noemt hij deze twee kanten van dezelfde medaille. “Aan de ene kant heb je decennia aan digitalisering die de data, de context en het systeemlandschap leveren voor wat de overheid doet. Die oude systemen vormen ook de bron van bijvoorbeeld innovaties en slimme toepassingen, zoals artificiële intelligentie. Tegelijkertijd zijn de oude systemen, de rafelige data en de wijze waarop ze integraal deel uitmaken van de operatie van overheidsorganisaties, er de bron van dat die nieuwe toepassingen, mooie plannen en ambities niet altijd uit de verf komen.” Maakbaarheid Hij wil in de coalitie een “gezonde dosis realisme” inbrengen. “Het bevraagbaar maken van de overheid, informatie proactief openbaar maken of de burger regie geven op zijn gegevens, dat alles veronderstelt een maakbaarheid die niet realistisch is. In ieder geval niet in het huidige ICT-landschap.
33 Online Touch Home