Tom De Smet: “Geloof in de democratie kan ter discussie komen te staan.” beeld: valerie kuypers De Smet noemt ook het belang van transparantie als onderdeel van de democratische verplichting voor overheden om zich te verantwoorden. “Als je niet kunt laten zien waarom je een bepaald besluit hebt genomen, welke scenario’s je hebt overwogen, wie wordt benadeeld en wie bevoordeeld, dan kan het geloof in de democratie ter discussie komen te staan. Wanneer het lijkt of een kabinet kan doen wat het wil, zonder verantwoording af te leggen, dan gaan mensen daar – terecht of onterecht – dingen achter zoeken. Ik zie bij de overheid ontzettend veel goede bedoelingen, maar je moet ze ook kunnen uitleggen en teruggeven aan de burger. Dat is de kern van democratie.” Zuurmond vult nog aan: “Alle energie zetten op openbaarheid van ‘Den Haag’ is niet voldoende om het vertrouwen in de overheid te herstellen. Uitvoeringsorganisaties moeten ook openheid betrachten over de gegevens die zij van burgers hebben en op basis van welke algoritmes ze bepalen of iemand recht heeft op x, y of z.” Vragen van toekomstige generaties In de transitie van een legalistische, reactieve overheid die uitgaat van wantrouwen naar een responsieve, proactieve over34 Arre Zuurmond: “Met beslisnota’s is een heel nieuwe stroom aan documenten openbaar geworden.” heid die naast de burger staat, moeten archieven niet alleen de vraagstukken van nu adresseren, benadrukt Zuurmond. “Ze moeten ook openstaan voor de vragen die toekomstige generaties zullen stellen. Dus je moet het zo organiseren dat ze duurzaam toegankelijk zijn en dat burgers over 50, 60 jaar ook nog kunnen reconstrueren wat er vandaag gebeurt. Daar heb ik wel zorgen over.” Hij benoemt de twee belangrijkste. De eerste is de manier waarop overheden nu zijn geautomatiseerd. “Mensen werken in Word, in Outlook, in contentmanagementsystemen en slaan daar informatie op. Zaken worden in een verticale lijn gearchiveerd en de context is daardoor achteraf vaak niet meer of moeilijk te reconstrueren: wie was bij de vergadering, wat is precies besloten.” Om ‘contextueel’ te kunnen archiveren is een vrij radicale vernieuwing van de werkomgeving van overheidsmedewerkers nodig, constateert Zuurmond. “Waar mensen nu in allemaal losse applicaties werken, moet je veel meer in platforms gaan denken. Platforms waarop je met elkaar op één onderwerp kunt samenwerken, over de grenzen van departementen en bestuursorganen heen. Jonge mensen doen dat al, maar bij de
35 Online Touch Home