dialoog en ethiek ruimte en biedt methoden, structuur en ordening aan om een vraagstuk gezamenlijk te onderzoeken. Pool noemt een voorbeeld uit zijn eigen praktijk: een programmaplan opstellen. “Wat is daarbij belangrijk? Dat is een ethische vraag. De kunst is om dat eerst samen te onderzoeken. Dat slaan we vaak over. Als je meteen gaat vergaderen, wint de grootste mond of degene met de meeste strepen op de mouw.” Wat de dialoog ook doet – en dat vindt Pool minstens even belangrijk – is dat ambtenaren zich door de vorm van het gesprek als mens gezien en gehoord voelen. “Dat is een cruciale ervaring. Dialoog biedt ruimte aan emoties als twijfel, angst en onzekerheid, dingen die anders onder tafel blijven. Zo’n soort gesprek voeren vergt kennis van zaken en praktische vaardigheden. Voor veel collega’s is dat een tabula rasa. Dus we moeten een nieuw metier, een nieuw vakgebied ontwikkelen. Dat is wat wij in beweging proberen te brengen.” Morele buikpijn Pools uitleg van wat ethiek eigenlijk is, sluit aan bij het persoonlijkindividuele aspect. Natuurlijk is er de ‘klassieke ethiek’: vragen over grote politiek-maatschappelijke onderwerpen als abortus of euthanasie, klimaat, stikstof of dierenwelzijn bijvoorbeeld. “Die vragen zijn gestoeld op ethische overwegingen: hoe kijk je naar de mens en de wereld en je eigen verantwoordelijkheid daarin.” Maar juist wat Pool de ‘persoonlijke ethische vragen’ noemt, zijn binnen de ambtenarij veel talrijker. “Die gaan over hoe je je als Nummer 47, juni 2023 37
38 Online Touch Home