zou kunnen hebben. Eigenlijk is het voor een overheid onverantwoord met die ontwikkeling door te gaan als je je dialogisch vermogen en je ethische vragen niet op orde hebt.” Het is een maatschappelijke ontwikkeling die je niet projectmatig, met ‘een beetje wetgeving’, of een ‘ethische commissie hier en daar’ kunt regelen, waarschuwt hij. “Vanwege de verspreiding van AI (het zit overal) en de potentiële impact (groot) kun je niet anders dan de ruimte creëren om elke keer opnieuw, op alle plekken, in alle lagen te verkennen wat precies het vraagstuk is, hoe je ermee om wilt gaan en wat voor verantwoordelijkheden en verplichtingen je hebt. Die vragen hoor je als overheid in je standaardrepertoire te hebben. We hebben dus nog een enorme inhaalslag te maken.” Aandacht voor elkaar Dat verzuimen kan leiden tot allerlei ongewenste effecten op de langere termijn, voorspelt Pool. Hij maakt zich over vooral één punt zorgen. “De dynamiek van de huidige maatschappij is groter dan we nu al aan kunnen, groter dan we gezond en fijn vinden. De hele samenleving is ingericht op snelheid, efficiëntie, schaalvergroting. Als mens kunnen we dat tempo niet volhouden. AI versnelt en vergroot die ontwikkeling. Dingen nóg makkelijker, sneller, efficiënter en goedkoper maken is niet per se de beste manier om de toekomst in te gaan. Het kan ertoe leiden dat we onszelf meer in de problemen brengen, in plaats van duurzame oplossingen te creëren.” Wat met name in de verdrukking komt is: aandacht voor elkaar. “Aandacht is fundamenteel. Het gaat over de vraag wie wij als mens zijn en wat ons onderscheidt van andere levende wezens. Het is de cruciale factor die tegemoetkomt aan de waardigheid van ieder individu. Gebrek aan aandacht is iets existentieels, het kan ertoe leiden dat er iets knakt in mensen. Dat geldt ook voor de maatschappij als geheel. Je zult echt moeten werken aan aandacht en persoonlijk contact om de kwaliteit van de samenleving overeind te houden.” ICT-professionals en informatiedeskundigen hebben daarin wat hem betreft een extra verantwoordelijkheid. “Omdat je als beroepsgroep kennis hebt van de mogelijkheden en potentie van AI, heb je een ethische verantwoordelijkheid die jouw vakgebied ontstijgt en morele skills vereist.” Nummer 47, juni 2023 39 Programma Dialoog en Ethiek Het programma Dialoog en Ethiek biedt organisaties advies en dialoogbegeleiding. Via het programma is ook het Macht en Moed-praktijkboek te bestellen met zo’n 50 werkvormen en oefeningen op dit thema. Hoewel het programma is bedoeld voor de Rijksoverheid, kunnen ook andere overheidsorganisaties contact opnemen voor overleg. Interesse? Stuur een mail naar: dialoogenethiek@rijksoverheid.nl
40 Online Touch Home