het zien van het brede plaatje en het besturen van verbanden tussen onderwerpen. “Dat vereist eerder brede kennis van veel vakgebieden dan specialistische IT-kennis. Ik denk niet dat je van bestuurders mag verwachten dat ze weten welke Office-versie er op het ministerie in gebruik is. Dat hoeft ook niet. Wel dat ze weten wat voor informatievoorziening er past bij de uitvoering van beleid en dat ze aandacht hebben voor de maatschappelijke ontwikkelingen die IT raken, zowel op de korte als de lange termijn.” Na de afronding van een IT-project openbaart zich bovendien een fase die minstens evenveel de aandacht verdient, benadrukt Sneller. “Het is verleidelijk maar niet voldoende om je alleen op de IT-projecten te richten. Ook hier is een bredere blik gewenst. Kenmerkend voor IT is immers dat je over de hele levenscyclus kosten maakt. Een IT-systeem ontwikkel je met een doel. De vraag is dus: heiligt het doel de middelen? Een project is een middel, niet het doel. Natuurlijk moet je normaal projectbeheer doen en kosten kunnen verantwoorden. Maar het is erg eenzijdig om alleen maar naar budgetoverschrijdingen in de projectfase te kijken, wat de pers graag doet. Natuurlijk is dat interessant. Maar als je alleen al de huidige inflatie meeneemt, kom je volgend jaar al ten minste tien procent hoger uit.” Wezenlijke tekortkoming Sneller publiceerde vier jaar terug het boek ‘De commissaris en het toezicht op IT; de zeven eerste vragen’. Er zijn parallellen en verschillen met de overheid, geeft ze aan. “Ik heb zelfs overwogen een overheidsvariant te schrijven. Het grote verschil met het bedrijfsleven is dat de rijksoverheid minder aandacht heeft voor het onderhoud van IT-systemen. Waar ze op andere gebieden juist laat zien dat dit wel kan. Investeringen in infrastructuur en het onderhoud ervan worden structureel begroot. Bij het plannen van wegen kijkt Rijkswaterstaat bijvoorbeeld dertig jaar vooruit. Het lijkt me belangrijk dit ook voor IT-investeringen te gaan doen. Kijk nou eens minimaal tien jaar vooruit. Dat is serieus iets wat ik van de ambtelijke top zou verwachten. Je ziet dat dit nu spaak loopt. Hier is te weinig aandacht voor. Het resultaat is dat de wetgever met wensen komt die de IT-systemen niet aan kunnen. Dat is toch treurig. Ik vind dat een wezenlijke tekortkoming.” De komst van nieuwe wet- en regelgeving vereist grote IT-implementaties. Ook dat gegeven zouden bestuurders zich meer aan moeten trekken, vindt Sneller. “Ze moeten niet alleen aandacht hebben voor de wetgeving op het eigen beleidsterrein, maar ook voor algemene wetgeving. De gevolgen zijn enorm, ook voor de IT-systemen die het Rijk al heeft. Het gaat immers om een indrukwekkende hoeveelheid wetgeving, van privacy en informatiebeveiliging tot aanbesteden en de Wet open overheid, waar complexe trajecten mee gemoeid zijn. Niet elke overheidsorganisatie heeft dat goed voor elkaar, en dan druk ik me nog voorzichtig uit. Zo voldoen veel overheden niet aan de normen voor informatiebeveiliging.” Om het eerder dit jaar verschenen ‘De democratie crasht’ van oud-Kamerlid Kees Verhoeven aan te halen. “Te vaak houdt de overheid zich niet aan de wet, schrijft hij. Het probleem is dat er geen serieuze tegenmacht is. Ik vind het schokkend dat een voormalig Kamerlid zoiets constateert”, zegt Sneller. “Voldoen aan de wet is een fatsoens norm, en geldt voor ons allemaal. De overheid kan zich daar niet aan onttrekken. Dit onderwerp moet veel meer worden belicht.” Nummer 47, juni 2023 43 Veel IT-kennis kan schijnzekerheid met zich meebrengen
44 Online Touch Home