De ethificering van govtech Wie het nieuws aanzet kan er niet omheen: we leven in een tijdperk van grote maatschappelijke opgaven: tekorten op de arbeidsmarkt, de energietransitie, schulden en de gebrekkige compensatie rond de toeslagenaffaire, opvang asielzoekers en Groningen. Publieke organisaties worstelen met deze opgaven en kijken naar de mogelijkheden die digitale oplossingen bieden. Door Giulietta Marani, Nitesh Bharosa en Jeroen van den Hoven Beeld Shutterstock 72 teeds meer start-ups en scale-ups demonstreren onder het label govtech digitale oplossingen voor de publieke sector. Denk aan arbeidsbesparende technologieën zoals AI-gedreven assistenten, data wallets en digital twins. Dit zien we niet alleen in Nederland; de markt van govtechoplossingen op Europees niveau groeit zo hard dat er intussen intermediairs zijn die databases bijhouden en aanbieden aan investeerders en mogelijke publieke inkopers. S Europese beleidsmakers zien met de kleine start-ups en scale-ups achter govtech ook een kans om tegenwicht te bieden tegen verdergaande monopolisering door big tech. Dit zou de digitale soevereiniteit van Europa verstevigen. Recentelijk zijn twee grote govtech-programma’s gestart in de EU: GovTech4All en GovTech Connect. Allemaal wind in de zeilen voor govtech incubators, accelerators, pilots en experimenten. Het is niet vreemd dat govtech zoveel momentum krijgt. Het biedt een behoorlijke verdienpotentie dankzij geharmoniseerde EU-regelgeving: de data wallet uit Nederland kan ook worden aangeboden in Spanje. “Dit is precies het moment waar we extra waakzaam moeten zijn”, waarschuwt Nitesh Bharosa, hoogleraar GovTech aan de TU Delft. Govtech-oplossingen zijn vol met technische componenten waar verschillende leveranciers achter zitten. Zo bestaat een data wallet uit onder meer een digitale identiteit, user interface, algoritmes, functionaliteiten, API’s en verschillende publieke en private databronnen, die weer gevoed worden door allerlei andere registraties en algoritmes. En het is zeker niet zo dat alles precies in elkaar past en met elkaar praat. Interoperabiliteit en datakwaliteit zijn geen gegeven. Er is geen grand design en geen enkele partij heeft een integrale verantwoordelijkheid voor de som der delen. Wie is er waarvoor verantwoordelijk? Wat als de burger, op advies van het algoritme een aanvraag doet, op basis van verkeerd geconverteerde data? Wat voor checks en controls zitten er in dat proces en is aan de condities voldaan dat de mensen die checks en controls ook kunnen uitvoeren? Hoe nemen we burgers daarin mee? Wat voor verantwoordelijkheid verwachten we van publieke organisaties die deze oplossingen toestaan of zelfs een deel van de data aanbieden?” ‘Voordenken’ “Daarom moeten we ontwerpen vanuit een vooruitkijkende perspectief”, vult Jeroen van den Hoven aan. Jeroen is Hoogleraar Ethiek en Techniek en wereldwijd een trekker van de ‘designing for values’ aanpak. De impact van govtech op de levens van mensen is groot. Als publieke en private organisaties elk verantwoordelijk zijn voor een functionele component of een deel van de data, ontstaan automatisch gaten in de verdeling van verantwoordelijkheid om te voorkomen dat mensen in de problemen komen. Politici en
73 Online Touch Home