Podium raakt het vertrouwen in de overheid waarheid – over waarheidsvinding in de democratie in het digitale tijdperk, dat de ROB in 2019 aan de minister van BZK heeft aangeboden. Digitalisering biedt onze democratie mogelijkheden, maar brengt ook drie gevaren met zich mee: desinformatie, desintegratie (door filterbubbels en echokamers) en despotisme (door het misbruiken van algoritmes op private platforms om burgers ongemerkt te beïnvloeden). Daarom deed de ROB in 2019 drie aanbevelingen.3 Ten eerste: maak burgers weerbaar tegen desinformatie. Ten tweede: voorkom desintegratie door samen met anderen platforms te bouwen voor democratische gedachte wisseling (‘deliberation by design’). Ten derde: bestrijd despotisme door tegenmacht tegen private platforms te organiseren, misbruik te bestrijden en burgers zelfbeschikking over hun data te geven. En last but not least: vergroot het vertrouwen in instituties door zelf als overheid het goede voorbeeld te geven en door tegenspraak te waarderen. Datasturing door de overheid Het tweede aandachtspunt is: waarborg publieke verantNummer 48, oktober 2023 woording over sturen met data.4 Dit is de boodschap van het advies Sturen of gestuurd worden? Over de legitimiteit van sturen met data, dat de ROB in 2021 gepubliceerd heeft als vervolg op Zoeken naar waarheid. De ROB constateert dat de legitimiteit van sturen met data onder druk staat door disruptieve nieuwe technologieën, de ontwikkeling van beïnvloedingstechnieken en de opkomst van machtige spelers in de samenleving. Door de geringe democratische controle op het datagestuurd werken van de overheid met deze nieuwe technologieën ontstaat er een verantwoordingskloof. Daarom deed de ROB drie aanbevelingen om publieke verantwoording over datagestuurd overheidsbeleid te verbeteren. Ten eerste moet de overheid de kennispositie versterken van bestuurders, volksvertegenwoordigers, ambtenaren en burgers. Ten tweede moeten publieke waarden centraal staan als de overheid gebruikmaakt van datatechnologie, door middel van een consistent juridisch kader, onafhankelijke toezichthouders en een open cultuur van verantwoording. Ten derde kan een nieuwe structuur helpen, zoals een minister voor Digitale Zaken. 57
58 Online Touch Home