Haar fascinatie voor open overheid begon tijdens een bijeenkomst van het Open Government Partnership (OGP). Het is al tien jaar geleden, maar ze weet nog dat ze schrok beschikbaar is gesteld gedurende de looptijd van het programma Open Overheid (2021-2026). Daar gaat erkenning van uit voor het belang van een open en responsieve overheid, maar het moet ook daadwerkelijk bijdragen.” van het besef dat Nederland een ontwikkelingsland bleek op het gebied van openbaarheid. Jacqueline Rutjens is directeur van het Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding (RDDI). Vanuit het ministerie van BZK vervult zij sinds oktober daarnaast de rol van kwartiermaker Open Overheid. Door Chantal Richter Rutjens heeft met haar collega’s begin december het Meerjarenplan Openbaarheid en Informatiehuishouding Rijksoverheid 2024-2025 opgeleverd. Het Actieplan Open Overheid (AOO) is daar een onderdeel van. “Wat zo goed is aan het Actieplan Open Overheid is dat het in samenspraak met maatschappelijke organisaties is gemaakt, zoals internationaal ook is afgesproken. Mooi dat er een actiepunt is opgenomen over het expliciet maken van informatiebehoefte en -protocollen, en daarover te spreken met journalisten, burgers en wetenschappers. Het is niet toevallig dat de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken heet.” Die coalitie droeg vijf van de zeventien actiepunten aan in het AOO. Op naar niveau 4 ontvankelijk Wanneer is het programma Open Overheid geslaagd? “In de eerste plaats gaat het erom te voldoen aan de Wet open overheid. Maar het is pas echt geslaagd wanneer de samenleving merkt dat dingen anders gaan. Dat het ‘open tenzij’-principe merkbaar is in de praktijk. Dit heeft effect op het vertrouwen organisaties’ Ons land bleek een sociaal beleid komen. Dat heeft me aan het denken gezet. We moeten ons realiseren – zoals bestuurskundige Paul Frissen ook zegt – dat Nederland een ‘gewoon land’ is geworden. Hier doen wij dingen net zo verkeerd en goed als op andere plekken.” Rutjens herinnert zich dat iemand van de Wereldbank naar haar toekwam, om te vragen of ze samen een open spendingproject konden doen. “Ik reageerde daar positief op, en wilde graag helpen. Maar toen we verder in gesprek kwamen, bleek het andersom te zijn: de Wereldbank wilden óns helpen. Nederland was niet zo open als ik altijd dacht. Ons land bleek een ontwikkelingsland als het gaat om openbaarheid – dat was een enorme eyeopener.” Daadwerkelijk bijdragen Als kwartiermaker spreekt Rutjens met veel organisaties, waaruit zij bouwstenen haalt voor het veranderplan dat zij begin 2024 oplevert. Daarin komt de koers voor de realisatiefase. “Het is niet voor niets dat er in totaal 787 miljoen euro Nummer 49, januari 2024 ontwikkelingsland als het gaat om openbaarheid – dat was een enorme eyeopener in de overheid.” Om daar te komen, voeren alle rijksoverheidsorganisaties jaarlijks een zelfevaluatie uit op de staat van de eigen informatiehuishouding. “Zijn er voldoende informatieprofessionals? Is hun taakomschrijving helder? Zijn de systemen op orde? Wordt er slim gebruik gemaakt van data? Hiermee meten zij het zogeheten volwassenheidsniveau op een schaal van 1 tot 4. De Rijksoverheid begon in 2021 op niveau 1, dat steeg het afgelopen jaar naar 2. Er is wederom een licht stijgende lijn zichtbaar naar 2024. Het streven is om in 2026 te komen op niveau 3 à 4. Dat betekent dat we blijven werken aan bewustwording voor het beschrijven van processen, procedures en beleid.” 21
22 Online Touch Home