Rudy van Belkom: “Digitalisering moet niet iets zijn wat ons maar gebeurt.” beeld: stt bijvoorbeeld? Hoort die bij Binnenlandse Zaken? Economische Zaken? Dat is belangrijk, want los van hoe je iets agendeert, zegt het iets over je morele kompas als overheid. Zet je digitalisering in voor economische doeleinden, of is het een maatschappelijk vraagstuk waarin je optreedt als beschermer van mensen? Uit de Technologie Kieswijzer bleek dat kiezers het enorm belangrijk vinden dat de manier waarop de overheid digitalisering inzet voldoet aan de grondrechten. Dat is misschien gemakkelijker gezegd dan gedaan. Hadden we de toeslagenaffaire voorkomen als we strenger gemonitord hadden op de grondrechten van mensen? Ik durf het niet te zeggen. Ook dat komt weer voort uit een heel morele en politieke keuze: zet je algoritmes in vanuit wantrouwen of vertrouwen? Hoe belangrijk maak je pakkans en controle? Maar wat die keuze ook is: je moet er transparant over zijn. En dat is niet gebeurd.” Kathmann valt hem bij: “Precies, daar heb je het politieke debat voor nodig. Je moet met elkaar bepalen hoe je algoritmes inzet. Doe je dat überhaupt als je weet dat het in de basis discriminatoir is? Het is heel gek dat dit soort discussies niet gevoerd wordt, terwijl dit hele onderwerp zo politiek als de neten is.” Onzichtbare digitale rijen Komt het misschien ook doordat er te weinig kennis is en politici het debat daardoor minder goed kúnnen voeren? Kathmann: “Deels wel. Er komen vaak ingewikkelde termen voorbij, veelal in het Engels, er is de angst om domme vragen 42 te stellen. Maar naast het gebrek aan kennis, moeten we beter gaan aanvoelen hoe belangrijk dit is, want de gevolgen van digitalisering zijn enorm ingrijpend in de levens van mensen. Soms ben ik blij dat de rij voor de subsidies in Groningen een echte, fysieke rij was. Met oude mensen in de vrieskou. Dat was schrijnend, maar maakte wel in één klap heel veel duidelijk: ‘Dat nooit meer.’ Ondertussen staan er dagelijks ontzettend veel mensen in onzichtbare digitale rijen voor wie de gevolgen van beleid net zo goed kwalijk zijn voor hun dagelijks leven.” Van Belkom valt Kathmann bij: “Kennis, bewustwording en zichtbaarheid zijn het lastige aan dit onderwerp. Je merkt dat politiek toch een soort vraag en aanbod is. Als de burger het niet belangrijk vindt, dan gaat de politiek er ook niet snel voor op de bres, en andersom. In Duitsland zie je bijvoorbeeld dat een onderwerp als privacy veel belangrijker wordt gevonden. Daar gaan mensen de barricaden op om regels af te dwingen. Dat zie ik in Nederland niet zo snel gebeuren. We zijn ook best wel opportunistisch; ikzelf soms ook. Ik weet dat ik Google Forms beter niet kan gebruiken, maar ja, het werkt zo lekker. We laten ons gemakkelijk verleiden door de big-techbedrijven.’ “En daarom”, zo betoogt Kathmann, “moeten we aan de slag met regelgeving. Waarom vinden we WhatsApp oké als we weten wat ze met onze gegevens doen? Met zelfregulering kom je daar niet uit, je moet het op grote schaal aanpakken, op Europees niveau. Ik denk dat dat kan. Sterker nog: ik vind dat Nederland de vlucht naar voren moet nemen. We hebben goede Europarlementariërs op dit onderwerp, mensen die alles weten en de burger op één zetten. Bovendien: we moeten ons als Nederland niet te klein maken. We stonden ook aan de basis van de deltawerken en het homohuwelijk. Als we willen, kunnen we.” Leuk en kansrijk Wat helpt om het onderwerp hoger op de politiek agenda te krijgen, besluit Kathmann, is als we laten zien dat digitalisering ook leuk is en kansen biedt. Mijn zoon is dyslectisch. Die heeft zoveel baat bij onderwijs dat door digitalisering meer beeldend is ingesteld. Maar met digitalisering kunnen we ook de tekorten in de zorg en het onderwijs ondervangen. Er bestaan slimme oplossingen voor veel vraagstukken, denk aan verduurzaming. En als we ook nog laten zien dat iedereen digitale vaardigheden kan leren zoals je ook Frans of Duits leert, dan kunnen we ervoor zorgen dat digitalisering ons helpt in plaats van tegenwerkt.” Van Belkom: “Precies dát. Ik schreef het al in mijn boek ‘Alive and Clicking’: digitalisering moet niet iets zijn wat ons maar gebeurt, maar iets dat we ook ten dienste van onszelf kunnen stellen. De Technologie Kieswijzer heeft laten zien dat in elk geval de burger zich daar steeds beter van bewust is.”
43 Online Touch Home