CONGRES De overheid is twintig jaar aan het digitaliseren geweest zonder dat daar politiek gelegitimeerde keuzes onder lagen. Maar technologie is niet neutraal, weten we inmiddels. De inzet ervan vraagt om een transparante afweging van publieke waarden. Mét burgers. TEKST: marieke vos Publieke waarden in digitalisering W outer Welling en Maarten van Zaane hebben op verschillende plekken in de overheid gewerkt, waar zij zich bezighielden en -houden met digitalisering in relatie tot publieke waarden. Welling is programmadirecteur van Digicampus en was daarvoor op het ministerie van BZK onder meer betrokken bij de totstandkoming van de Agenda Waardengedreven Digitaliseren. Hij werkte er samen met Van Zaane, tegenwoordig hoofd Overheidsincasso bij het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). Ze wijzen op de vele visies die de afgelopen jaren verschenen over digitalisering bij de overheid. Het borgen van publieke waarden speelt daar een steeds 22 iBestuur 51, juli 2024 belangrijkere rol in. Welling: “Aan visies geen gebrek. De grote vraag is nu: hoe vertalen we al deze inzichten en uitgangspunten naar de praktijk van beleid en uitvoering?” Van Zaane: “In al deze visies gaat het om een digitale overheid die zoveel mogelijk waarde toevoegt voor de burger. Ik wilde die visie gaan realiseren en daarom stapte ik over naar de uitvoering. In het programma Clustering RijksIncasso werken we aan één inning voor de hele rijksoverheid. Met één overzicht met alle vorderingen en één betalingsregeling.” Digitalisering raakt publieke waarden Het huidige IT-landschap van de overheid is door chaos en willekeur gegroeid, zegt Welling. “Alle systemen die we gebruiken hebben een logische verklaring. Maar onder het geheel van de digitale overheid ligt geen expliciete keuze. Er is nooit een politieke afweging gemaakt, het stelsel is niet vanuit een set van waarden tot stand gekomen.” Dat komt mede doordat lang is gedacht dat digitalisering neutraal is. Door het bestaande werk te automatiseren zou de overheid efficiënter worden, maar verder zou er niets veranderen. Dat bleek een misvatting, die Welling uitlegt met het voorbeeld van de Berichtenbox, waar hij in het verleden als productmanager bij Logius aan werkte: “Het feit dat mensen een pdf kregen in plaats van een papieren brief, blijkt verschillende waarden te raken. Zoals
23 Online Touch Home