H E N K WESSE LI NG MENTALE SPAGAAT Hoe vergaat u de confrontatie van de twee polariserende beelden van deze tijd? Enerzijds de ontwikkeling van een Startrekachtige technologische almacht, door Internet of Things, nano’s, robots en genetica. En anderzijds van een onmachtige politiek in maatschappelijke kwesties als het onevenwichtige fi nanciële systeem, het vluchtelingenvraagstuk, de radicalisering, het klimaatvraagstuk? Bij mij levert dat een mentale spagaat op, waar ik op mijn leeftijd toch aardig op moet trainen. E E De eerste rekoefening om die spagaat vloeiend te maken, is om de ontwikkeling van technologische almacht ook in minder plezante arrangementen te plaatsen. Want het is ook weer niet een en al plezier, die technologische geavanceerde vergezichten. We spreken van ‘disruptieve werking’ en speculeren over de invloed op (publieke) dienstverlening waar massaal middelbare en hogere functies zullen verdwijnen. We spreken van deeleconomie, mogelijk gemaakt door geraffi neerde informatiesystemen die traditionele sectoren vernietigen. Praat eens in een traditionele taxi over Uber; dat is niet lachen. Of meer futuristisch spreken we van robots die slimmer zijn dan wij en houden we graag vast aan die Startrek-illusie van dat laatste restje menselijke uniciteit, namelijk creativiteit. Natuurlijk gaan we ook creativiteit, zoals logisch redeneren, in algoritmes vangen. Er komen machines die slimmer en creatiever zijn dan wij en die ons kunnen gaan domineren. Zo, deze rekoefening brengt evenwicht in het gevoel van onmacht: het gaat bij beide beelden om arrangementen waarin we met elkaar vreselijke dingen tot stand kunnen brengen. Het beeld van de mens als tovenaarsleerling forever op ons netvlies. De tweede rekoefening is wat moeilijker en vereist doordachte refl ectie. Die moet meer evenwicht brengen in het optimisme dat kleeft aan die technologische ontwikkeling (heel basaal: hoe handig is het niet om zo’n slimme thermostaat in je huis te hebben) en het pessimisme dat die stroom van rampenbeelden, ruziënde politici en polariserende burgergroepen oproept. Laat je eerstens niet intimideren door het opduiken van NVUfanatici, polderjihadisme, onverhulde internationale machtspolitiek, onrustige fi nanciële markten, taaie werkloosheid. Zie tweedens het rekken als onderdeel van onze langlopende collectieve leerprocessen in het oplossen van ‘taaie vraagstukken’. Die lastige problemen raken alle partijen en dwingen soms ook tot een zekere gezamenlijkheid in het zoeken naar oplossingen. Het klimaatvraagstuk verdeelt, maar verenigt ook en technologie kan ons daarbij helpen. Met het verdwijnen van arbeidsplaatsen hebben we veel ervaring; we creëren nieuw werk en verdere arbeidstijdverkorting, waarom niet? Met deze tweede rekoefening is de spagaat gemaakt. Scepsis? Logisch, zie de eerste rekoefening. Gelukkig is de spagaat slechts mentaal. Dus blijf als publieke professional gewoon in loopstand en blijf hardnekkig bouwen aan oplossingen. Ook als er grote tegenstellingen zijn en we weinig snappen van wat er gebeurt, zoek je naar arena’s waar overleg mogelijk is, naar kennis die helpt en coalities die op zoek zijn naar perspectief. Let’s make things of public value. Henk Wesseling, Expertisecentrum partners in publieke meerwaarde
30 Online Touch Home