B O EK EN MAESSEN LEEST Jos Maessen, directeur Dienstverlening gemeente Amsterdam In het boek ‘Homo Deus’ beschrijft de auteur het vraagstuk ‘hoe ziet de toekomst van de mens eruit’ in drie delen. Als we begrijpen wie we zijn en hoe we zijn gekomen waar we nu staan, kunnen we ook beter ons handelingsperspectief begrijpen. Sinds de agrarische revolutie verbindt de mens wetenschap en religie aan elkaar. Kennis en zingeving. In de moderne tijd gelooft de mens dat hijzelf zingeving moet geven aan de kosmos. Het humanisme (een religie, in de defi nitie van de schrijver) heeft de mens zelf heilig verklaard en verwacht dat zij zelf de zingeving aan het universum geeft. Je kan leren van sensaties, emoties en gedachten als je je daarop richt en je erdoor laat beïnvloeden. En je kan dus een steeds rijper en wijzer mens worden. Binnen het humanisme zijn er drie stromingen, maar op dit moment is het liberalisme met haar sterke focus op de eigen wil en uniekheid van het individu, heersend. ZIJ M Daar zit het probleem. Naar moderne inzichten heeft de mens geen vrije wil, maar verdelen determinisme en toeval de taart. Volgens de moderne biowetenschapper zijn wij een organisch algoritme. We hebben wel een bewustzijn, maar niemand weet waarom. We hebben daarnaast een ervarende en verhalende ik die verschillen. Wat ik meemaak is wat anders dan wat ik meen mee te maken, of hoe ik er over praat. Maar hoe moet ik dat rijmen met het liberale uitgangspunt van een uniek ondeelbaar zelf met een unieke eigenwaarde? Wordt mensen in de toekomst nog wel een unieke waarde toegekend? Of verdwijnt de waarde van de massa die geen werk meer heeft? Wat is de waarde van het individu als de combinatie van toenemende economische ongelijkheid en grote technologische mogelijkheden leidt tot een nieuwe kleine klasse van supermensen? In onze kolkende wereld van veranderingen ontstaan twee nieuwe religies die een verbinding met de wetenschap aangaan en een nieuwe zingeving creëren. De eerste is een vorm van technohumanisme waarin door een upgrading de mensheid wel verdwijnt, maar er een nieuw soort mens ontstaat. Maar als je je eigen verlangens kan kiezen, wordt je dan niet een designproduct? Het datageloof gaat nog verder en stelt dat het universum bestaat uit datastromen en dat de waarde van elk fenomeen wordt bepaald door zijn bijdrage aan de dataverwerking. Daarmee wordt de mens gereduceerd tot dataverwerker. Beide religies zien een einde van de mens in zijn huidige vorm. De schrijver roept op tot het nadenken over deze ontwikkelingen. Zijn organismen echt alleen maar algoritmen? Is het leven echt alleen maar besluiten nemen? Wat is waardevoller: intelligentie of bewustzijn? Wat gebeurt er met ons en ons leven als niet-bewuste hyperintelligente algoritmen ons beter kennen dan wij onszelf? Dit boek is een voorspelling. Bedoeld om de lezer aan het denken te zetten. Het geeft een blik op ontwikkelingen in verleden en heden. De discussie moet gevoerd gaan worden. We kunnen ons niet meer alleen laten leiden door wat technologisch kan, maar ook door wat wij er mee willen. En… wat wij willen beschermen, want alles van waarde is weerloos. Yuval Noah Harari, Homo Deus, (2017, Uitgeverij De Bezige Bij)
40 Online Touch Home