B E LE I DSVORMING PROVINCIE FRYSLÂN MAAKT ‘BELEID VAN DEZE TIJD’ SURFEN OP CHAOS EN BEWEEGLIJKHEID Beleid is één van de kernproducten van de overheid. Gemeenteraden en Provinciale Staten stellen beleid vast, het is het vertrekpunt van begrotingen en bestuurders en politici profi leren zich ermee. Maar in de praktij k zij n zowel het product als de totstandkoming ervan niet zonder problemen. Beleidsnota’s zij n soms niet meer dan een legitimatie van wat toch al gebeurde. Of zo algemeen dat ze alles legitimeren. Of juist weer zo wereldvreemd dat het beleid in de uitvoering niet werkt. Dat leidt er dan weer toe dat in de uitvoering vaak iets wordt gevormd wat verdacht veel op beleid lij kt, maar niet zo mag heten. De provincie Fryslân zocht naar een andere oplossing. Gerwin van Dijk, senior (fi nancieel) beleidsmedewerker en René Monnikhof, senior strategisch adviseur, beiden werkzaam bij de provincie Fryslân ern van het probleem is de manier waarop beleid vaak tot stand komt. De overheid betrekt burgers en organisaties, maar uiteindelijk bepaalt de overheid toch vaak zelf wat de problemen en oplossingen zijn. Daarnaast duren beleidsprocessen veelal lang. In die processen wordt de inhoudelijke voorbereiding door ambtenaren als onwrikbaar gegeven opgenomen om snel stappen te kunnen maken. Dat leidt er dan weer toe dat de aan het begin geformuleerde problemen en oplossingen aan het eind alweer veranderd (zouden moeten) zijn. NORMATIEF OF EMPIRISCH Beleidsvorming kan normatief of empirisch tot stand komen. In de normatieve benadering wordt beleid rationeel ontwikkeld. Via keurige logische stappen wordt stap voor stap gekomen tot de beste beleidsopties. In de empirische benadering heerst de chaos. Partijen stappen in en uit het proces, oplossingen gaan op 42 K zoek naar problemen in plaats van andersom, belangen en toeval sturen uitkomsten veel meer dan inhoud, enzovoorts. Ambtenaren herkennen zich zowel in de verleidelijkheid van de ratio als de ontnuchterende ervaring van de chaos en onvoorspelbaarheid van de praktijk. Keer op keer zien we collega’s op een rationeel, op stappen gebaseerd proces van beleidsvorming inzetten dat in de praktijk toch anders verloopt. Als het beleid er is, blijkt het toch vrij regelmatig niet te werken, snel te verouderen, tot veel gegrom te leiden of zijn er belangrijke zaken vergeten. DOE R M RATIO-INJECTIE In 2015 ging in de provincie Fryslân een projectgroep van start met als taak om iets beter te doen dan ‘doe maar wat’. In een realiteit dat beleid in ronden, stromen, netwerken en coalities wordt een hulpmiddel te maken dat voor alle provinciale beleidmakers van nut zou kunnen zijn. De aanleiding was rationeel: het is goed om het provinciale beleidsproces te evalueren en bij te stellen. Al snel kon een aantal conclusies worden getrokken. Ten eerste werd duidelijk dat voor de zoveelste keer doen alsof de praktijk net zo rationeel is als de normatieve modellen, echt niet meer kon. Het streven was dan ook om te kijken of in de (schijnbare) chaos van de dagelijkse praktijk toch hier en daar een kleine injectie van ratio kon worden ingebracht om het net
43 Online Touch Home