INTERVIEW
om het water te kunnen opvangen. Een
opstand met populieren hebben we laten
staan, die is er nu nog.”
Andere wijken waar min of meer de oude
landschapspatronen zijn gevolgd zijn
Batau en Zuilenstein. “Een aantal oude
boerderijen is daar bijvoorbeeld gehandhaafd
gebleven.”
Het Menuetlaantje is, net als boerderij Vronestein, een oude landschappelijke
structuur die in de wijk Zuilenstein behouden is gebleven dankzij de visie van de
bekende architect Ashok Bhalotra.
wederopbouw met zijn galerijflats. Wij
wilden kleinschalige woningbouw, met
betaalbare eengezinshuizen en een
tuintje. En ja, daar hoorden woonerven
bij, waar kinderen veilig konden spelen en
voetgangers voorrang hadden. De woonerven
zijn later veel verguisd en gelden
inmiddels als achterhaald. Maar destijds
waren ze vernieuwend en bovendien werden
ze gewaardeerd door de bewoners.”
Er heerst op het gemeentehuis een
beetje een richtingenstrijd. Een deel van
de stadsplanners onder leiding van de
oude planoloog Kuiper – wiens bureau
het schetsplan voor Nieuwegein had gemaakt
- bedelft het polderlandschap het
liefst onder twee meter zand en begint
daarop helemaal opnieuw.
STRUCTUREN
Houtskeletbouw in Fokkesteeg, waarvoor
Finse woningbouwprojecten de inspiratiebron
vormden.
Lange tijd domineerden het gebouw van de
NVM en het gemeentehuis (niet zichtbaar op
deze foto) het verder nog lege centrum van
Nieuwegein.
Anderen, waaronder Fukken, maken juist
zoveel mogelijk gebruik van de bestaande
landschappelijke structuren, zoals onder
meer in de wijk Fokkesteeg gebeurt. “We
hebben daar geen meters zand gestort,
maar de grondwaterstand verlaagd en de
bestaande structuren en landschappelijke
elementen gevolgd. Dat geeft een veel
natuurlijker beeld. Bestaande sloten zijn
gehandhaafd en soms alleen verbreed
20
Minder geslaagd vindt Fukken de wijk
Doorslag: “Dat is wat ik een hagelslagwijk
noem. Alles is door elkaar gehusseld
en je treft er helemaal niets meer van de
oude structuren. Er zijn geen natuurlijke
herkenningspunten. Daardoor kun je er
moeilijk je weg vinden.”
In veel opzichten is de ontwikkeling van
Nieuwegein een experiment, zegt Fukken.
“We waren pioniers. Wat wij in Nieuwegein
deden, was nog niet eerder gedaan.
We moesten veel zelf uitvinden.” Dat trekt
ambitieuze architecten en stedenbouwkundige
aan die hun visie op moderne
stedenbouw in Nieuwegein in praktijk
willen brengen.
Zoals Abe Bonnema (1926-2001), die
later het spraakmakende Fries Museum in
Leeuwarden zal ontwerpen. Hij bedenkt
voor Fokkesteeg een langzaamverkeerroute
door de wijk, met bij het Orvelterdek
een verhoogd woonniveau en daaronder
ruimte voor parkeren. Fukken: “Zoiets
was nog nergens vertoond.”
Zoals Pietro Hammel, die het (oude)
gebouw van DE KOM ontwerpt: “Echt
prachtige architectuur”, vindt Fukken.
“Wat, wordt het gesloopt? Nee toch?!
Ze zouden er een monument van moeten
maken!”
Zoals de van oorsprong Indiase architect
en stedenbouwkundige Ashok
Bhalotra, die later naam zal maken met
de revolutionaire Amersfoortse stadswijk
Kattenbroek. Bhalotra is betrokken
bij het ontwerp van Zuilenstein – “een
heel geslaagde wijk”- en tekent samen
met Fukken het eerste ontwerp voor het
stadscentrum, De Plaat geheten.
GRACHTJES
Ronald Fukken: “Het idee was om op
een verhoogde plaat een compact
winkelcentrum met grachtjes, trappetjes,
verborgen hoekjes en karakteristieke
huizen te bouwen, met daaronder dan de
parkeerruimte. Daarmee waren we onze
tijd ver vooruit, omdat nieuwe stads- en
winkelcentra toentertijd vooral als lange
rechte straten werden ontworpen. Ik heb
er samen met mijn zoontje, die toen een
jaar of vier was, bij wijze van grapje nog
een maquette van Lego van gemaakt. Die
WINTER
Ronald Fukken over de Zuidstedeweg: “Een waardige entree
voor de stad”
is toen op de voorkant van het bestemmingsplan
afgedrukt.”
Maar de economie stort in en De Plaat
ziet nooit het levenslicht. Fukken: “Ik denk
dat we De Plaat best hadden kunnen
uitvoeren, maar inmiddels waaide er een
andere wind op het gemeentehuis. De
grote projectontwikkelaar Wilma kreeg
de vrije hand om het stadscentrum te
ontwikkelen. En als je dat doet, ben je
als gemeente de regie kwijt. Het moest
nu allemaal zo goedkoop mogelijk. Dat
is Cityplaza geworden, als het ware de
gestolde economische crisis. Hoewel
het, vooral door de betrokkenheid van
toparchitect Jan Hoogstad, hier en daar
toch nog best goed is hoor.”
Ook sneuvelt een plan om de Belgische
architect Lucienne Kroll, die het ‘organische’
metrostation Alma bij Brussel
ontwierp, ruimte te geven voor vernieuwende
experimenten in een klein gebied
ten noorden van het centrumgebied,
Kavel 4 geheten. Fukken: “Dat vind ik heel
jammer. Nieuwegein had zich beter op
de kaart kunnen zetten als er meer ruimte
was geweest voor dit soort vernieuwingen.”
STADSBOULEVARD
Het
zal de huidige bewoners van Nieuwegein
misschien niet opvallen, maar
Fukken zelf vindt de Zuidstedeweg, een
van zijn eigen ideeën, erg geslaagd. Het
is, zoals hem voor ogen stond, een echte
stadsboulevard met allure geworden.
“Mooi met die hoogbouw aan weerszijden,
een waardige entree voor de stad.”
De geringe waardering die Nieuwegein al
jaren ten deel valt, begrijpt hij niet goed.
“Maar een paar jaar geleden gold hetzelfde
voor Almere. Daar wilden mensen nog
niet dood gevonden worden. Tegenwoordig
is Almere heel hip.”
Volgens Fukken zal die waardering uiteindelijk
ook Nieuwegein ten deel vallen.
“Ik vind Nieuwegein beter geslaagd dan
Almere, omdat Nieuwegein veel compacter
is gebouwd en meer een echte stad is.
Enkele jaren geleden heeft het stadscentrum
een kwaliteitsimpuls ondergaan, met
onder meer dat prachtige stadhuis van
het Deense bureau 3XN. En de komende
jaren wordt in het westelijk deel van het
centrum gebouwd. Hoogbouw, zoals
dat hoort in een stadscentrum, in hoge
dichtheden. Daardoor zal een echt stedelijke
atmosfeer ontstaan. Nieuwegein
wordt alleen nog maar mooier en beter.
Het imago van Nieuwegein zal geleidelijk
veranderen. Geloof me, over een paar
jaar wordt het hip om in Nieuwegein te
wonen.”
Het oude gebouw van DE KOM, een ontwerp van architect Pietro Hammel, moet niet
worden gesloopt maar tot monument worden benoemd, vindt Ronald Fukken.
21
2019