“De toekomst ligt in verduurzamen én verdichten. Meerwaarde creëren op dezelfde oppervlakte, dat is de uitdaging.” kelaars om die vertaalslag te maken, met meetbare instrumenten die duurzaamheid tastbaar maken.” Tegelijk groeit de urgentie, zegt Van Walraven. “Netcongestie en arbeidskrapte dwingen ons om slimmer te werken en gebouwen multifunctioneel te maken. Er ontstaan kansen voor gedeelde voorzieningen, gezamenlijke energieopwekking en circulariteit. Maar het moet wel betaalbaar blijven.” Van greenfield naar brownfield Een trend is de verschuiving van nieuwbouw op greenfieldlocaties naar herontwikkeling van bestaande terreinen. “Brownfields bieden de kans om de opgaven van morgen te realiseren, hoewel ook deze locaties hun aandachtspunten hebben”, zegt Kolen. “Je kunt verdichten, functiemengen en maatschappelijke waarde toevoegen. Bovendien is de infrastructuur vaak al aanwezig.” Van Dijk ziet dezelfde beweging. “Heesch West is weliswaar een greenfieldproject, maar we hebben tegelijk aandacht voor hoe deze ontwikkeling ook kan bijdragen aan vitaliteit van bestaande terreinen. De toekomst ligt in verduurzamen én verdichten. (Regionale) meerwaarde creëren is een kernopgave.” Functioneel en economisch haalbaar Bij verdichten is een zorgvuldige afweging noodzakelijk, wat functioneel werkt en economisch haalbaar is. Wat nodig is aan fysieke ruimte en wat op te lossen is met slimme technologie of gedrag. In dat kader komt ook meerlaags bouwen regelmatig ter sprake, maar volgens Marco van Walraven is dat voor de logistieke sector nog niet realistisch. “Meerlaagse logistiek is technisch interessant, maar economisch bijna niet haalbaar. Voor ons is het op dit moment verstandiger om de hoogte in te gaan binnen één laag of juist efficiënter met de beschikbare ruimte om te gaan.” Samen de lat hoger leggen Alle sprekers benadrukken dat voorbeeldprojecten de snelste manier zijn om verandering te versnellen. “Laat zien dat het kan”, zegt Hoekstra. “Dan willen anderen volgen.” Van Dijk: “De regio zit op slot door ruimtegebrek, maar als we goed samenwerken, kunnen we nieuwe kansen benutten. Bedrijven willen zich graag vestigen op terreinen met kwaliteit en toekomstwaarde.” Kolen ziet dat terug in de dagelijkse praktijk. “Opdrachtgevers staan open voor natuurinclusieve ontwerpen, zolang ze inzicht krijgen in de effecten en de businesscase. Het helpt als we kunnen laten zien dat een gebouw met een hogere Floor Space Index (meer bruikbaar vloeroppervlak op dezelfde kavel -red.) efficiënter gebruik van ruimte mogelijk maakt. De onderliggende boodschap is helder: duurzame vernieuwing begint met doen. Door kennis en expertise te bundelen, en samen te werken aan voorbeeldprojecten, ontstaat de energie om vooruit te komen, ondanks de beperkingen van wetgeving, ruimte of kosten. En ontstaat ruimte voor toekomstwaarde – op de plekken van vandaag. Industrie- en bedrijventerreinen 2025/2026 - 47
48 Online Touch Home