Echter, in die spelling wordt geen rekening gehouden met een aantal uitspraak-elementen, die wezenlijk de klank en het karakter van de streektaal mee bepalen. Daarin staat zij niet alleen; dat geldt voor de meeste schrijvers. Ik bedoel daarmee met name de grote variatie van klinkers, kort en lang zoals bij de e, ie, oe en uu. en de vele varianten bij a en o, die ook voor taalkundigen belangrijk zijn. Het eenvoudigste was enkele tekens aan die spelling toe te voegen. Deze tekens zijn dus in de eerste plaats bedoeld als uitspraakaanduidingen en niet zozeer spellingsvoorschriften! Om een lange klinker aan te geven, voegde ik een dakje ^ toe: mênse, wiêze, koê, hônd, zûutholt. Bij de aa had ik ook dat dakje kunnen invoeren om het onderscheid te markeren tussen b.v. tând en taandtie. Zo ook bij de oo: bôons ter onderscheiding van poot. Bij de u en de i had het ook gekund (kûnst en wînst), maar die klanken zijn zeldzaam geworden, of worden vaak anders geschreven (keunst en weenst). En dan de ö, ä en öa. De eerste is algemeen aanvaard, de tweede hoort erbij als markante streektaalklank. De öa is de aanduiding van de klank in pöaltie, te vergelijken met de eu in freule. Ten slotte: de h komt als beginletter eigenlijk in het Sallands niet voor, (evenmin trouwens in grote delen van Nederland!). Om de alfabetische puzzel niet groter te maken dan hij toch al is, heb ik de h - net als Dieks / Frouke - toch maar geschreven. Vaak optredende klankverschillen tussen het Nederlands en streektaal, waardoor de alfabetische plaats van een woord verandert: a > an- > > aa > > > ee ereu ó oe > > > > > ò âa aa oa ee eu iê > eärö u uû [ää] m.n. in af > òf (mâande, vâangst, blâank, dâamp, glâans, krâante) in verkleinw. (haandtie, baankie, laampie, haansie, kaantie) (moal, hoar [oo] ) (m.n. in -eer-: Meert, peerd ) (bij -oar in verkleinwoorden: heurtie [hoartie] ) (gemiênte) (stekkel, delle, nemmen, leppel, etten, en verdere m.n. in voltooid deelw. met k, p, t : estrekken, ekneppen, ezetten) (ärm, bärg, härd) jökken, dökke, kökken zunne, en m.n. in verkleinwoorden (buttie) muûjte, gruûn, en vrijwel altijd in verkleinw. (duûkie) 17
15 Online Touch Home