Anderhalf jaar lang reisden we vervolgens door Nederland: eerst alleen voor de interviews, later ook om alle deelnemers op een originele manier in beeld te brengen. Typisch Hollandse locaties hadden we daarvoor bedacht en we vonden het ook belangrijk dat lente, zomer, herfst en winter allemaal in beeld zouden komen. Wat hebben we genoten: van alle mooie plekken waar we kwamen, van alle seizoenen die voorbij kwamen, maar vooral van alle deelnemers en hun enthousiasme! Hartverwarmend! Serieus hield ik er rekening mee dat niet iedereen altijd stipt op de afgesproken tijd zou komen opdagen; in Zuid-Europa, zo had ik zelf ervaren, is dat immers niet ongebruikelijk. Tot mijn verbazing kwam iedereen op het afgesproken tijdstip. Onze Nederlandse stiptheid bleek een eigenschap te zijn die door iedere deelnemer aan ons Tutti frutti-project juist enorm werd gewaardeerd en nageleefd. De foto’s Wij waren het zelf die soms om begrip moesten vragen, als het toch anders ging dan we vooraf hadden gepland. Zoals ik op mijn Facebook-pagina schreef: “Alles valt te regelen, behalve de natuur.” De ene keer hadden we ons onnodig goed voorbereid, de andere keer moesten we ons maar aan de situatie aanpassen. Zo hoefden we achteraf niet al in december een kunstijsbaan op te zoeken, zodat ook de winter zichtbaar in ons boek aanwezig zou zijn: er viel later volop sneeuw. Maar het voorjaar liet juist lange tijd op zich wachten: de luchten bleven grijs, de regen viel met bakken uit de hemel en de tulpen wilden maar niet gaan bloeien. Het maakte allemaal niet uit. De deelnemers gooiden vol begrip hun planning om: de een liet zich gewoon wat eerder fotograferen, de ander wat later. Fotograaf Karin Huijzendveld wist iedereen binnen vijf minuten op zijn of haar gemak te stellen. Om los te komen en te ontspannen voor de camera liet zij de ondernemers rennen, springen, aan bruggetjes hangen, met zand gooien etc. In combinatie met het enthousiasme van de deelnemers ontstond daardoor een bijzondere dynamiek die is terug te zien in de foto’s. De teksten En dan waren er nog de interviews. Ruim de tijd trok ik daarvoor uit. Meestal was ik zeker twee uur in gesprek. Tijdens de interviews kwamen ook allerlei onderwerpen aan bod die helaas niet pasten bij het onderwerp van het boek. 33 Al kreeg dat geen plekje in het boek – het gaf mij wel een heel goed beeld van de mensen die aan dit project meewerkten. Daarna begon die volgende, kritische fase. Ik leerde een nieuw begrip kennen: Kill your darlings. Schrijven betekent schrappen. Ieder interview mocht maximaal 1000 woorden tellen. Mijn vellen vol interessante aantekeningen moesten dus drastisch worden ingekort. Met heel veel geduld redigeerde tekstschrijver Wilma van Kasteel mijn teksten; ik ontdekte dat je soms eindeloos over één zin kunt discussieren. Er zijn heel wat mails over en weer gegaan, zelfs tijdens onze vakanties. Laptop mee en bestanden in de cloud. De vertalingen Vervolgens liet Antoinette Chin a Loi – de Hoog alle verhalen in het Engels vertalen. Engels lijkt een makkelijke taal om tekst in te laten vertalen. We denken al snel dat we het beter weten dan de native speaker himself. Zo mailde Antoinette me: “Je weet dat ik allerlei talen aanbied van Engels tot de meest exotische. Gek genoeg, als er vragen zijn van klanten, gaat dat bijna altijd over de Engelse taal. Deze taal is tricky. Soms lijkt het alsof we het weten, maar dan klopt die vertaling toch weer net niet. Antoinette verzorgde overigens niet alleen de vertalingen, maar was vanaf het begin ook een geweldig klankbord voor mij. De vormgeving Mijn eigen vakgebied kwam natuurlijk ook aan bod. Ik ging als grafisch vormgever aan de slag. Speels en kleurrijk moest de vormgeving worden; op een boek met de titel Tutti Frutti moest uiteraard ook fruit op de voorkant staan. Wat was dan passender dan een appel, zo typisch Nederlands? Achteraf was dat een gouden greep: naast de mango bleek de appel het meest favoriet te zijn onder alle deelnemers aan het Tutti frutti-project. Dat u deze tekst nu leest, betekent dat het boek af is. Onze taak zit erop. Het zal even wennen zijn, want het was een prachtig project om aan te mogen werken. We hopen dat we iets van dat plezier, en de manier waarop Tutti frutti ons leven heeft verrijkt, op u hebben kunnen overdragen! Saskia Maarse, september 2013
34 Online Touch Home