Van de hoofdredacteur Mandeguod van maart meldde dat de gemeente Littenseradiel de dorpskrantredacties de cursus ‘Skriuw mar Frysk’ had aangeboden. Hoewel ik mijn stukjes niet in het Fries wil gaan schrijven, wilde ik als hoofdredacteur mijn mede redactieleden wel vergezellen en doe voor spek en bonen mee. Dat leidt tot andere observaties dan bij degenen die druk doende zijn met de ’Fryske stavering’. Zoals dat vaak op het Nederlands wordt teruggegrepen om de Friese spelling te verklaren. Dat leidde bij mij tot de vraag of het Fries toch niet ‘gewoon’ een dialect van het Nederlands is. De reactie was alsof iedereen tegelijk door een wesp werd gestoken. Dat ik zo’n vraag zelfs maar durfde te stellen. Ik bleef zitten met twee vragen: ‘Hoe verhouden het Fries en het Nederlands zich?’ en ‘Wat is het verschil tussen een taal en een dialect?’. Zowel het Fries als het Nederlands zijn Indo-Europese talen en komen beiden voort uit het West-Germaans. In grove lijnen ontwikkelde het Fries zich via het Anglo-Fries (Ingvevoons) en het Oud Fries tot ons huidige Fries. Het Nederlands ontwikkelde zich grofweg via het Nederfrankisch, het Oud-Nederlands en het Midden-Nederlands tot ons huidige Nederlands. Tijdens het MiddenNederlands had vrijwel ieder gehucht zijn eigen taal. Een belangrijk verschil in beide ontwikkelingen is dat het Fries geen Midden-Friese periode heeft gekend en daardoor meer archaïsche (ouderwetse) woorden bevat. De oudste Nederlandse zin ‘Hebban olia vogala nestas hagunnan…’ (alle vogels zijn met hun nest begonnen…) dateert uit circa 1100 en er zijn Friesche teksten uit 1345 gevonden. Het Fries en het Nederlands hebben dus dezelfde oorsprong en hebben zich globaal sinds de 12e eeuw zelfstandig ontwikkeld. InfoNu.nl noemt drie criteria voor een taal: (1) er moeten historische teksten zijn, (2) er moet standaardisering zijn (woordenboeken) en (3) de sprekers moeten vinden dat het een taal is. Het Fries en het Nederlands voldoen daar zeker aan, maar bijvoorbeeld het Limburgs ook. Waarom is het Limburgs dan geen taal? In de Volkskrant van 10 maart 2017 geeft taalkundige en algemeen secretaris (directeur) van de Nederlandse Taalunie het antwoord: ’’Het onderscheid [taal vs. dialect] is taalkundig onzinnig. Want een dialect is al een taal. Het Nederlands is het Hollands dialect met Vlaamse invloeden. Daar zat de regering, dus dat werd de standaard taal. Als de regering in Friesland was gaan zitten, hadden we een Fries-Nederlandse standaardtaal gekregen.” Bram Brouwer Mandeguod 3
6 Online Touch Home