gids project 8: Treuren met onze voorouders In februari 1799 spoelde door een enorme dijkdoorbraak het dorpje Leuven bij Groessen weg. De Liemers werd een prooi van de golven.. Hieronder volgt een fragment van het verslag van een tijdgenoot: Uniforme materialisatie van Verdronken Erfgoed Strijd tegen het water De eerste en nog steeds de belangrijkste functie van dijken is natuurlijk die van waterkering Dat was nodig ook want de rivier was een geduchte tegenstander die regelmatig aan het langste eind trok. Dat bewijzen de vele tientallen doorbraaklocaties en kolken. Elk van de meer dan 100 wielen vertelt zijn eigen tragedie – in dit verband kan aansluiting worden gezocht bij het project van Landschapsbeheer Gelderland. In dit project slaan 4 gemeenten (Arnhem, Nijmegen, Overbetuwe en Lingewaard) de handen ineen om een groot aantal wielen op te knappen en hierlangs een fietsroute te realiseren. Het project borduurt voort op een streefbeeldenstudie van 46 wielen in die gemeenten. Deze studie is getiteld ‘Recepten voor een luisterrijk wielenland’. Om zich nog beter tegen het water te beschermen, wierp men talloze terpen en pollen op. We vinden ze met name in de Duffelt, Ooij en nabij de Rijnstrangen; en verder in de uiterwaarden van de Neder-Rijn en hier en daar langs de Waal. In de loop der eeuwen zijn verschillende enclaves door oude meanders geïsoleerd geraakt. Zij zouden onderdeel kunnen worden van een uit te zetten strangenroute: Gendt – Bemmel – Oude waal bij Ooij – Oude Waal bij Kekerdom – Waalbocht bij Leuth – Rijnstrangen – Zwarte Schaar bij Doesburg – Strang Havikerwaard. Verdronken erfgoed Veel cultuurhistorisch erfgoed is in de niet aflatende strijd tegen het water letterlijk ten ondergegaan. Er zijn nogal wat (delen van) dorpen verdronken: Heteren, Huissen, Oud Herwen, Hulhuizen, Doornik, Oosterhout, Persingen, Malburgen, Oud Lobede; net als verschillende kerken en kastelen (Bijlandt, Pannerden; De Zwarte Kuil, Duiven; Loenen; De Loowaard, Duiven). Dat geldt in wezen ook voor de Romeinse castella bij Meinerswijk en Bijlandt. Herinneringsplekken Dit project heeft tot doel de herinnering aan al die verdronken dorpen en gebouwen op een eenduidige manier te materialiseren, bijvoorbeeld door bijzonder vormgegeven landmarks te plaatsen daar waar het noodlot heeft toegeslagen. Ook zou gezocht kunnen worden naar een overeenkomstige vertelwijze van het dramatische verhaal van deze Lieux de mémoire, deze memorabele herinneringsplekken. Wellicht dat ook bijna verdronken plekken, zoals de kerken bij Oud Zevenaar, Heteren en Oosterbeek, in het project betrokken kunnen worden. de kerk bij Heteren, die bij hoogwater onder water staat “De schoonste landen zijlings en agter de dijkbreuk waaren overstelpt van zand. Veele menschen hadden op de daaken der huizen de vlugt genomen, schreeuwden van daar om hulp, en werden vervolgens daar van afgehaald. Omstreeks 500 runderbeesten zijn er verdronken. Ja! alleraandoenlijkst was het te zien, hoe deze beesten, ter redding naar de dijken gezwommen, aldaar hun graft gevonden hadden, en bij afl oop van ’t water voor een groot gedeelte verrot onder aan den voet der dijken laagen. Intusschen dat de arme en berooide inwoonderen met hun gevlugte have en goed in bouwvallige hutten woonden. Een gezicht dat het wreedste hart kon doen vermurwen. Het dorp Groezen lag als in een zee van water, en waar men zijne oogen wendde, zag men niets dan verwoesting. Daar een ingevallen huis, ginds de toppen van gebouwen of schuuren, die zich maar even boven het water verheften, hooge dijken waarvan de beschadigde kruinen, gelijks de oppervlakte der rivier naauwlijks zichtbaar, en door het daar op geschoven ijs ongangbaar waren. (…)”. Uit: “De Waterplaag. Dijkdoorbraken en overstromingen achter Rijn en IJssel”. Masterplan Dijk & Kolk 41
42 Online Touch Home