56 MASTERPLAN MAASDAL NOORD-LIMBURG liggen goede mogelijkheden voor de aanleg van een meestromende nevengeul. Die kan tevens als natuurlijke vistrap fungeren. • Kwelgeul In het Masterplangebied komen van origine zogenaamde kwelgeulen voor. Dit zijn geulen of relicten van geulen (ingesloten laagten), die parallel lopen aan de terraswand en gevoed worden door zuiver en helder kwelwater dat in de hoger gelegen terrassen ontstaat. De Heukelomse Beek is een fraai voorbeeld met karakteristieke kernkwaliteiten. In potentie zijn er binnen het Masterplangebied enkele parallel aan de terraswand gelegen laagtes die met enige hulp een waardevolle kwelgeul kunnen worden. Door met zorg ondiep te ontgronden/ontkleien komt het kwelwater naar boven en verzorgt zo een constante stroom met schoon kwelwater in de uiterwaard. Hier gedijen bijzondere planten en dieren. Een natuurlijk profi el met geleidelijke overgangen van hoog naar laag en een meanderende beek versterkt dit eff ect. Nu wordt het kwelwater nog op veel plaatsen afgevangen door diepe ontwateringsgreppels en rechtgetrokken beekjes, waardoor natuurlijke potenties nauwelijks tot ontwikkeling komen. Bij aanleg wordt het gebied volgens bestaande laagtes verlaagd tot net onder grondwaterpeil. Helder grondwater kan zo een belangrijkere rol in het gebied gaan spelen. Een kwelgeul sluit daarmee uitstekend aan bij de specifi eke kenmerken van de Zandmaas. De hoogwatergeul bij Wanssum (ligt buiten Masterplangebied) is zo’n nieuwe kwelgeul; hij komt in de plaats van de oorspronkelijk geplande vlaksgewijze weerdverlaging van het hele gebied, met een brede, relatief diepe geul waarbij geen rekening werd gehouden met natuurlijke laagtes, stroomruggen en uittredend grondwater. • Hoogwatergeul of ‘groene rivier’ Hoogwatergeulen zijn nevengeulen die alleen bij hoge waterstanden rivierwater voeren en met de rivier meestromen. Als een hoogwatergeul zich over grote lengte uitstrekt en ook in de breedte een behoorlijk volume heeft, wordt hij ook wel ‘groene rivier’ genoemd. In het verleden werden hoogwatergeulen vaak afgedamd, waardoor ze volliepen met slib. Voor het herstel moeten de dammen worden verwijderd en het sediment weggehaald (zogenaamde ‘reliëfvolgende ontkleiing’). Naast het feit dat ze ‘ruimte voor de rivier’ bieden, zijn dergelijke geulen ecologisch interessant, doordat er zich een ‘open’ soortenrijke vegetatie kan ontwikkelen met bijzondere fl ora en fauna, waaronder soorten die door de klimaatverandering vanuit het zuiden optrekken. Voor de ontwikkeling van een ecologisch interessante vegetatie speelt ook het beheer een belangrijke rol. Hoogwatergeulen zijn mogelijk bij Middelaar, langs de bandijk tussen Cuijk en Boxmeer (Brabant),langszij het ‘eiland Bergen en Aijen’, tussen de bandijk en de Groeningsche en Vortumsche Bergjes (Brabant). Authentieke natuurlandschappen geliefd bij groot publiek De bezoekersaantallen van traditionele, seizoensgebonden recreatiegebieden met hun betaalde entree en vaak artifi ciële groenaanleg zijn het laatste decennium opmerkelijk gedaald. Dit terwijl de ‘pure’ natuurgebieden zich juist kunnen verheugen op een signifi cante publiekstoename. Ze zijn vrij toegankelijk en goed dóórgankelijk, hebben door de seizoenen een wisselende maar altijd hoge belevingswaarde. Bovendien – en dat is frappant – spelen veel horecaondernemers aan de randen van deze gebieden daar direct op in met een aanbod dat afgestemd is op de natuurtoerist. Uit de statistieken blijkt dat sinds de openstelling van dit soort natuurgebieden het aantal daarop inspelende horecaondernemers tot een factor 3 kan stijgen. Dit onderschrijft het economische belang van het herstel van natuur en ‘natuurlijke’ cultuurlandschappen. Het is verstandig in te zetten op projecten die zich richten op win-winsituaties, projecten dus die twee of meer belangen dienen: ecologie, imagovorming van de streek en vrijetijdseconomie. En wel zo dat de oorspronkelijke (natuur)landschappelijke waarden worden terug gebracht en ontsloten. Voor het Maasdal liggen er ondermeer de volgende kansen: • Op een aantal locaties in het onderzoeksgebied liggen rivierduinen. Met name bij de Hamert tussen de rijksweg en de Maas ligt een strook met behoorlijke hoge rivierduinen. Deze duinen zijn in het verleden geheel bebost geraakt,
57 Online Touch Home