0

Bouwen in BEMOG ontwikkelt appartementencomplex Quadrant in Apeldoorn //////////////////////////////// Basisschool De Verbinding sluit aan bij karakter wijk en landschap Lent //////////////////////////////// Bouw Gezondheidscentrum Veldhuizen Ede in volle gang Mooiste gebouw van Tiel bijna gereed Pagina 06 2e Jaargang • nr. 3 • april 2021 Gelderland 03

In dit magazine Inhoudsopgave 06 30 03 20 40 48 59 05 Voorwoord: “Zakenkabinet” Vernieuwbouw Lingecollege Tiel 06 Dit is het mooiste gebouw van Tiel 13 Ieder project is maatwerk 15 Geen lichtstraat is hetzelfde 15 Eigentijdse uitstraling voor Lingecollege 17 Karakteristiek hoogstandje 17 Dankbaarheid en trots bij Portix 19 Column KienhuisHoving: “Blockchaintechnologie in opmars in de vastgoedsector” Nieuwbouw appartementencomplex Quadrant, Apeldoorn 20 Interessante signatuur voor Van Norel Bouwgroep 28 MVO, innovatie en duurzaamheid lopen als een rode draad door de processen 29 SW vastgoedverbetering verhuisd naar Duiven Nieuwbouw Brede School De Verbinding, Lent 30 Basisschool De Verbinding sluit aan bij karakter nieuwbouwwijk en polderlandschap Lent 38 Column Danny van Hal: “De politiek praat en belooft, de uitzendbranche werkt en levert” Bouwen in Gelderland 03 Vernieuwbouw brandweerkazerne, Bennekom 40 Een mooi en fris pand dat past in deze tijd 43 Transformatie leidt tot toekomstwaardigheid 47 Roseboom Installatietechniek: “Van particulier tot groot nieuwbouwproject” Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen, Ede 48 Nieuwbouw in volle gang 51 Bouwen gaat van een leien dakje 54 Eenvoud en helderheid kenmerken architectuur AAArchitecten 57 Pavert verzorgt de steigers van Bellestein Nieuwe fabriekshal ter Horst Metaaltechniek, Varsseveld 59 Ter Horst Metaaltechniek: “We zijn nu klaar voor de toekomst” 69 Bouw Relatiedagen vervangt Bouw Centraal met nieuw concept 70 Fijn Wonen stelt woningtekort aan de kaak in landelijke campagne

4 Bouwen in Gelderland

Voorwoord Voorwoord Zakenkabinet is de oplossing Sommige zaken zullen nooit veranderen. Neem bijvoorbeeld de cao-onderhandelingen. Die verlopen sinds jaar en dag stroef tot zeer stroef. Ook nu weer. Volgens Bouwend Nederland verliezen de bonden zich teveel in details, maar als er gediscussieerd wordt over veel details, dan mag je uiteraard spreken van een breed wederzijds ongenoegen. Enerzijds vindt Bouwen Nederland dat de bonden problemen oplossen die er niet zijn en dat deze “oplossingen” de loonruimte beperken. Loonruimte die de bonden juist benadrukken, onder andere door stug vast te houden aan de gewraakte zwaar werk toelage. Toch zal er, zoals altijd, een oplossing worden opgehoest in de polder. Dit alles vindt plaats onder een instabiel politiek gesternte. Op dit moment van schrijven, vlak na Pasen, trilt de grond onder het Binnenhof nog van de parlementaire clash van de donderdag ervoor. Als we alle perikelen moeten duiden, dan staat er veel ter discussie, behalve een conclusie: de vorming van een nieuw kabinet zal maanden, zo niet een half jaar duren en zitten we dus met een redelijk vleugellam demissionair kabinet waar de onderlinge verhoudingen nu niet bepaald warm meer te noemen zijn. Je zou er bijna moedeloos van worden. Maar de praktijk leert ons dat dit gevoel niet terecht is. Vele doemscenario’s, geschetst door (semi) overheden als het CBS, RIVM en het CPB blijken in verreweg de meeste gevallen enorm mee te vallen. Voor ondernemers is het op z’n minst wrang te noemen dat de “modellen” er soms tientallen procenten naast zitten. Dat geldt voor uiteenlopende aspecten, zoals de vermeende stijging van de werkeloosheid, de impact van de derde golf, het consumentenvertrouwen en zo zijn er nog legio voorbeelden. Nu is de politiek vooral beeldbepalend. Wie het schouwspel van 1 april op het netvlies heeft, zou haast denken ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Op de cover V.l.n.r. Projectleider Teus Verhoef (Burgland Bouw), bouwcoördinator Lyckle Kingma (Lindecollege) en uitvoerder Jeroen Kastelein (Burgland Bouw) Foto: Gerard Burgers Fotografie, Arnhem Colofon Bouwen in Gelderland Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweningelderland.nl E-mail: redactie@bouweningelderland.nl Redactie: Gerard van Leeuwen, Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10), Erik Kuipers (06 -196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Hannique de Jong Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in Gelderland 05 dat we er met zijn allen onderdoor gaan. Zo verziekt en gepolariseerd is de Haagse bubble. Met al die incompetentie in het achterhoofd zou ik vanaf deze plaats willen pleiten voor een zakenkabinet die ervoor zorgt dat we zo geruisloos mogelijk weer uit de lockdown kunnen komen. Goede kandidaten te over, bijvoorbeeld op de huidige ministeries, het bedrijfsleven en NGO’s. Desnoods voor een periode tot 1 januari. Dan kunnen de dames en heren in Den Haag werken aan het oplossen van het geschonden vertrouwen en het wegwerken van de kilo’s boter op ieders hoofd. Door: Gerard van Leeuwen //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Vernieuwbouw Lingecollege Lyceum / Tiel Dit is het mooiste gebouw van Tiel Zeer recent vond de bouwkundige oplevering plaats van het vernieuwde Lingecollege aan de Heiligestraat in Tiel. Burgland Bouw was coördinerend bouwkundig hoofdaannemer van dit project dat in uitvoerende zin iets meer dan een jaar in beslag nam. Aan het begin van het nieuwe schooljaar zullen naar schatting twaalfhonderd leerlingen hun studie aan het VWO en Havo kunnen volgen in het nieuwe schoolgebouw dat gekenmerkt wordt door transparantie, licht en ruimtelijkheid. De redactie van Bouwen in Gelderland reisde af naar de hoofdplaats van de Betuwe. “Als je ziet hoeveel kinderen ‘s morgens op station Passewaaij op de trein stappen richting Geldermalsen of Culemborg dan weet je dat er wat moet gebeuren.” Lyckle Kingma, bouwcoördinator Lingecollege 06 Bouwen in Gelderland

“De toepassing van veel glas levert een fantastische meerwaarde.” Bouwcoördinator Lyckle Kingma van het Lingecollege was vanaf de prilste start betrokken bij het project dat een bouwsom kent van ongeveer 9,7 miljoen euro. “Ik was werkzaam als teamleider bij de school en omdat ik wel de nodige affiniteit heb met bouwen en er feeling mee heb, koos men mij uit als projectcoördinator. Hierdoor kreeg ik ook de portefeuille tijdelijke huisvesting en verhuizingen in mijn takenpakket. In het voortraject heb ik onder andere de wensen van de directie en de medewerkers vertaald en overgebracht naar architect en, in een later stadium, ook naar de bouwdirectie, bouwer en installateur. Ik had daarvoor klankbordgroep sessies in het leven geroepen. Ik kan met een gerust hart concluderen dat een en ander heel mooi tot uiting is gekomen. Als je door de nieuwe school loopt, komt het daglicht op verschillende manieren tot je. De toepassing van veel glas levert een fantastische meerwaarde. Zowel intern als extern. Vanaf augustus kunnen de mensen van buitenaf mooi zien hoe iedereen hier aan de toekomst werkt. De nut en noodzaak van vernieuwing stond voor alle betrokkenen wel vast. Het oude gebouw dateerde van de jaren zeventig en was, zeker voor de huidige begrippen, gesloten en donker. Er heeft enige discussie gewoed over gehele nieuwbouw of gedeeltelijke renovatie, waarbij uiteindelijk vernieuwbouw de uiteindelijke keuze was.” Projectleider Teus Verhoef van Burgland Bouw: “Het oude gebouw is letterlijk volledig gestript totdat alleen het betoncasco nog stond. Daarnaast is er een nieuwbouwgedeelte. Al met al was het wel een precisieklus. De kelder was niet eens zo lang geleden al helemaal gerenoveerden moest dus in tact blijven. Dat is goed Bouwen in Gelderland 07

Arno van den Dungen BV is een gecertificeerde en deskundige aannemer die bewust kiest voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Kenmerkend voor de aanpak van ons is dat alle projecten met eigen materieel en eigen mensen wordt uitgevoerd. Op deze manier zijn wij in staat om ieder project tot in alle details te beheersen en kwaliteit te garanderen. SLOOPWERKEN GRONDWERKEN ASBESTSANERING BODEMSANERING RECYCLING CONTAINERSERVICE HOUTHANDEL / DHZ MILIEUSTRAAT info@arnovddungen.nl www.arnovddungen.nl 8 Bouwen in Gelderland

In overleg Vernieuwbouw Lingecollege Lyceum / Tiel De lijnen waren erg kort... geslaagd. Vorig jaar februari is men gestart met de sloop en we konden vlak na het uitbreken van de coronapandemie starten met de realisatie. Daarvoor hadden we in bouwteamverband de opdracht zorgvuldig en gedetailleerd uitgewerkt om zo weinig mogelijk geconfronteerd te worden met hobbels tijdens de bouw.” Uitvoerder Jeroen Kastelein vult aan: “En die zijn dan ook grotendeels uitgebleven. En waren er eens wat dingetjes, dan waren de lijnen erg kort en heeft intern overleg vrijwel Teus Verhoef, projectleider nooit tot enige vertraging geleid. Uiteraard verloopt een project van deze omvang in coronatijd nooit voor de volle honderd procent probleemloos. Producten vanuit het buitenland in een lockdown naar Nederland krijgen heeft zo zijn eigen problematiek. De beoogd glasleverancier uit België kon bijvoorbeeld vanwege deze reden niet leveren en na wat omzwervingen zijn we uiteindelijk geëindigd in Engeland. Soms moet je wat ondernemen om het proces op tempo te houden.” Slechts kleine aanpassingen De keus voor de architect en bouwkundig hoofdaannemer is volgens Lyckle Kingma weloverwogen genomen. “Architect Jo Jongen van AGS Architects heeft veel ervaring met het ontwerpen van schoolgebouwen en met Burgland Bouw hadden we in het recente verleden goede ervaringen opgedaan in de nieuwbouw van de MAVO. We hadden een voorselectie gemaakt waaraan drie of vier aannemers deelnamen. Toen Burgland Bouw met een goed voorstel kwam en een passend plan van aanpak was de keuze niet zo heel moeilijk. Ik moet zeggen dat ze het vertrouwen niet beschaamd hebben. Natuurlijk kan ik niet vooruit lopen op de derde fase van onze nieuwbouwplannen, de bouw van een nieuw VMBO, maar als ze mijn advies willen dan zal ik een aanbeveling doen voor Burgland. Die bouw zal volgens de plannen pas spelen over vier jaar al hoor ik in het geruchtencircuit dat het misschien iets vervroegd kan worden. Jeroen Kastelein, uitvoerder Bouwen in Gelderland 09

Ik zal dat als bouwbegeleider niet meemaken.” Teus Verhoef: “De begroting op basis van het Definitief Ontwerp en het beschikbare budget liepen niet enorm uiteen. We hebben wel het één en ander geoptimaliseerd, met name in de gevel en hier en daar in de afwerking qua materiaalkeuze, maar het heeft beslist niet gezorgd voor significante aanpassingen aan het ontwerp. Het ontwerp is esthetisch fier overeind gebleven.” Jeroen Kastelein: “De architect was hier kortgeleden nog en was zeer enthousiast over het eindresultaat. Dat doet je altijd goed om dat zo te horen.” Nut en noodzaak Het oude schoolgebouw was niet alleen bouwkundig “op”, er waren nog meer redenen om te vernieuwen. Lyckle Kingma: ”We merken al een paar jaar dat onze concurrentiepositie ten opzichte van andere middelbare scholen onder druk stond. Als je ziet hoeveel kinderen ‘s morgens op station Passewaaij op de trein stappen richting Geldermalsen of Culemborg dan weet je dat er wat moet gebeuren. tevreden zijn wanneer het aantal leerlingen zich de komende jaren zou stabiliseren. Daarvoor is het dan wel nodig dat Tielse tieners terugkeren naar de schoolomgeving hier in de stad, oftewel bij ons!” Moderne leeromgeving Teus Verhoef en Jeroen Kastelein tonen zich enthousiast over de technische mogelijkheden en de uitvoering daarvan. “Het Lingecollege wordt BENG gecertificeerd. Een Bijna Energie Neutraal Gebouw. De nieuwbouw is voorzien van warmtepompen, zonnepanelen en is volledig gasloos. Qua isolatie, ventilatie en klimaatbeheersing voldoet het gebouw aan de Heiligestraat aan alle recente normeringen. Bijkomend duurzaam onderdeel is het hergebruik van het betonnen casco. Dit uit zich enkel in de iets lagere plafondhoogtes dan de plafondhoogtes die we bij nieuwbouw zouden toepassen. Vermeldenswaard is ook dat het binnenklimaat per ruimte regelbaar is.” Lyckle Kingma: “Het open karakter en het werken met leerpleinen is helemaal van deze tijd. Leerlingen Teus Verhoef en Jeroen Kastelein: “Als je het ons vraagt zouden we graag ook de laatste fase van de nieuwbouwplannen ter hand nemen over een paar jaar.” Gekscherend: “Of je blaast het station op of je gaat de leeromgeving verbeteren.” We hebben (gelukkig) gekozen voor de laatste optie. Als je de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) analyseert, dan zouden we erg 10 Bouwen in Gelderland kunnen door de gekozen opzet gemakkelijk met elkaar en met docenten samenwerken. Modern en flexibel onderwijs op maat.” Gevraagd naar het eindresultaat, windt Lyckle Kingma er geen

Vernieuwbouw Lingecollege Lyceum / Tiel “Het Lingecollege wordt BENG gecertificeerd. Een Bijna Energie Neutraal Gebouw.” doekjes om. “Dit is het mooiste gebouw van Tiel! Punt. En ik ben er blij om dat ik een rol heb mogen spelen bij de totstandkoming. Ook wil ik nog benadrukken dat de onderlinge samenwerking niets te wensen overliet. Ik heb fantastisch kunnen werken met Teus, Jeroen en de andere betrokkenen. Ik ben ervan overtuigd dat de laatste werkzaamheden aan de gymzalen en het laatste sloopwerk ook gestroomlijnd zullen verlopen.” Teus Verhoef en Jeroen Kastelein onderstrepen de goede samenwerking. “Alles verliep volgens de vooraf afgesproken lijnen. In de persoonlijke sfeer klikte het ook prima. De samenwerking Bouwen in Gelderland 11

Ben de Graaff 5 jaar specialist als het gaat om leveren en aanbrengen vloer-, wand-, raamen trapbekleding voor woon- en werkomgeving. Sluisweg 1 5145 PE WAALWIJK T 0416 - 286 345 E mail@bendegraaffproject.nl Onze showroom is open: Ma t/m vr 8.00-17.00 uur en za 10.00-16.00 uur Ruim en gratis parkeren voor de deur en 2 laadpalen elektrische auto’s beschikbaar voor onze klanten. www.wesselsvakbouwers.nl 12 Bouwen in Gelderland

Vernieuwbouw Lingecollege Lyceum / Tiel met de onderaannemers en leveranciers is eveneens soepel verlopen. We hebben veel bekende bedrijven betrokken bij het project. Dan weet je wat je aan elkaar hebt. Tiel krijgt er in ieder geval een prachtig schoolgebouw bij. Als je het ons vraagt zouden we graag ook de laatste fase van de nieuwbouwplannen ter hand nemen over een paar jaar.” “Tiel krijgt er in ieder geval een prachtig schoolgebouw bij.” Ieder project is maatwerk Haro Aluminium Veenendaal Woordevoerder Jos van den Berg: “Wij vinden het belangrijk om met sterke partners samen te werken. Samenwerken, krachten bundelen, zien wij als belangrijke succesfactoren voor een geslaagd project met een tevreden klant. In het werk Lingecollege Tiel is gekozen voor systeemleverancier Reynaers. Gekozen is voor vliesgevelprofielen in Reynaers CW50. De kozijnen zijn uitgevoerd in de geïsoleerde profielserie Reynaers CS77, daar waar nodig in brandwerende uitvoering. Haro Aluminium Veenendaal BV is ondertussen een bekende en belangrijke speler in de aluminium sector. Haro Aluminium ontwikkelt, produceert en monteert aluminium kozijnen, deuren, gevelelementen, vliesgevels en gevelconstructies. Haro Aluminium is gespecialiseerd in de juiste opbouw van de gevel. Alles wat er technisch, bouwfysisch en qua design bij komt kijken nemen we mee in de engineering en productie. Ieder project is maatwerk, we denken daarom graag al in het offertestadium mee met de opdrachtgever. Met Burgland Bouw hebben we de afgelopen jaren een goede relatie opgebouwd waarbij we voor meerdere bedrijfspanden en scholen betrokken zijn voor de levering en montage van aluminium gevels. Het werk Lingecollege was voor Haro Aluminium een uitdagend, groot renovatieproject. In dit project was het een uitdaging om goed af te stemmen met de leverancier van de luifels. In de montagefase konden we goed schakelen met de mensen van Burgland om de gewenste doorlooptijd te realiseren.” Bouwen in Gelderland 13

14 Bouwen in Gelderland

Vernieuwbouw Lingecollege Lyceum / Tiel Geen lichtstraat is hetzelfde in Lingecollege De laatste jaren heeft Licotec verschillende prestigieuze projecten mogen voorzien van een glazen kapconstructie. Het Centraal Station in Rotterdam, het Amstelhotel in Amsterdam, Alliander in Arnhem en recent het Unilever Food innovation center in Wageningen (het meest energiezuinige gebouw van Nederland) hebben een glazen dakconstructie van Licotec Daklicht. In opdracht van Burgland Bouw B.V. heeft Licotec Daklicht BV verschillende lichtstraten voor de renovatie van het Lingecollege mogen uitvoeren. Technisch commercieel adviseur René Weustenenk heeft samen met Teus Verhoef, projectleider van Burgland Bouw B.V., de uitgangspunten voor dit project bepaald. “De uitdaging zat in het feit dat geen enkele lichtstraat hetzelfde is. Het project bevat verschillende lessenaarsdaken en een piramide. Een van de lessenaarsdaken moest tevens brandwerend uitgevoerd worden. Het eindresultaat mag er zijn.” Het eindresultaat Eigentijdse uitstraling voor Lingecollege routing, interne relaties en uitstraling van het gebouw aanzienlijk te verbeteren. “Onze doelstelling was het creëren van een leeromgeving waarbinnen de onderwijsvisie van het Lingecollege Lyceum maximaal kon worden gerealiseerd. Een leeromgeving die inspireert en waar leerlingen, docenten en medewerkers graag verblijven.” Aan het woord is architect Jo Jongen, die tekende voor het ontwerp van het Tielse Lingecollege. “De renovatie bood een uitgelezen kans om dit te realiseren en, naast de in het PvE vermelde aanpassingen, ook de structuur, Door de nieuwe aula en entree over een hoogte van twee bouwlagen te realiseren is een wervende en uitnodigende uitstraling ontstaan. De luifel begeleidt je naar de entree. Intern is er meer licht en lucht en de begane grond en eerste verdieping zijn visueel sterk verbonden. Doordat de entreehal aansluit op een centraal plein met vides en een nieuwe dubbele helixtrap over alle bouwlagen, zijn de interne routing en het overzicht AGS Architects verbeterd. Van hieruit zijn het souterrain met Technasium en de tweede verdieping in een oogopslag zichtbaar. De indeling is volledig aangepast aan de eisen van modern onderwijs. Door toepassing van vliesgevels en transparante binnenwanden heeft het gebouw een eigentijdse uitstraling gekregen waardoor het nauwelijks van nieuwbouw te onderscheiden is. Duurzame technieken en materialen resulteren in een duurzaam, energiezuinig gebouw dat voldoet aan BENG. Maar het allerbelangrijkste is dat de gebruikers er zich thuis gaan voelen!” Bouwen in Gelderland 15 Licotec Daklicht BV

16 Bouwen in Gelderland

Vernieuwbouw Lingecollege Lyceum / Tiel Karakteristiek hoogstandje aluminium luifels, is een echt pareltje geworden. In opdracht van Burgland Bouw en samen met de architect AGS Architects zijn we in een vroeg stadium met elkaar in overleg gegaan om de maakbaarheid, in combinatie met de esthetische voorwaarden van de architect, te bepalen. Aldowa uit Rotterdam is “onwijs trots” dat men de luifels heeft mogen creëren van het vernieuwde Lingecollege Lyceum. Het gebouw met zijn karakteristieke nieuwe uiterlijk, licht metselwerk in combinatie met onze gecoate De luifels zijn van aluminium en zijn aan de voorzijde van het bovenpaneel rond gezet. De plafond panelen zijn rond gewalst. De luifels zijn uitgevoerd als cassette systeem en op achterliggende schetsplaten en omega’s gemonteerd. Op diverse plaatsen is de schetsplaat gemonteerd op een vliesgevelsysteem waardoor de montage sneller en eenvoudiger is dan waar de luifel gemonteerd is op het metselwerk. In totaal is er 455m2 luifel geproduceerd en gemonteerd. De luifel spreekt, vooral door de combinatie met het lichte metselwerk. Maar ook juist doordat er met drie verschillende dieptes van de luifels is gewerkt en omdat de luifels per verdieping van elkaar verspringen. Aldowa Dankbaarheid en trots bij Portix Portix is een jonge en flexibele onderneming met meer dan vijftig jaar ervaring en passie op het gebied van kozijnen, deuren, hang- en sluitwerk en toegangstechniek. Dit zowel op mechanisch als op elektromechanisch gebied. Het bedrijf is bij monde van woordvoerder Gerard Rijsdijk dankbaar en trots dat we van Burgland Bouw het vertrouwen kregen om bij het Lingecollege in Tiel onze meerwaarde te laten zien! “Onze meerwaarde voor het Lingecollege bestond uit de uitwerking en advies van de uitgangspunten; levering en montage van de houten binnendeuren compleet met hang & sluitwerk; advies en uitwerking mechanisch sluitsysteem en de Salto toegangssysteem op de liften en de projectbegeleiding. Wat belangrijk is om te weten is dat wij onafhankelijk zijn en niet gebonden zijn aan één leverancier, fabrikant of product waardoor wij het beste advies kunnen geven. Wij zoeken altijd naar de juiste oplossing voor uw organisatie en wij komen onze afspraken na!” Bouwen in Gelderland 17 Portix

18 Bouwen in Gelderland

KienhuisHoving informeert Blockchaintechnologie in opmars in de vastgoedsector Wanneer gesproken wordt over blockchain wordt vaak gedacht aan de cryptovaluta Bitcoin. Blockchain en Bitcoin zijn echter niet hetzelfde. Blockchain is de techniek achter Bitcoin en kan veel breder worden toegepast om bijvoorbeeld problemen op te lossen en/of processen efficiënter te maken. Ook in de vastgoedwereld worden steeds meer ideeën bedacht en uitgevoerd met toepassing van blockchaintechnologie. Twee voorbeelden zullen we in deze column kort bespreken. Wat is blockchain? Drie essentiële kenmerken maken blockchain uniek en veelbelovend, namelijk: decentraal, onveranderbaar en transparant. Blockchain wordt vaak vergeleken met een digitaal grootboek. Elk blok bevat informatie over transacties en een verwijzing naar het vorige blok (de zogenaamde hash), waardoor er een ketting van data ontstaat. De data wordt decentraal opgeslagen in een netwerk van computers. Iedereen beschikt daardoor over een identieke kopie van de blockchain. Hierdoor is het nagenoeg onmogelijk de data eenzijdig te veranderen. Toepassingen Eén van de ideeën om blockchaintechnologie toe te passen is bij de eigendomsoverdracht van vastgoed. Naar huidig recht is daarvoor tussenkomst van de notaris vereist. In wezen valideert de notaris de vastgoedtransactie. De gedachte is om de validatie van de transactie te laten plaatsvinden door inzet van kchaintechnologie, waardoor de traditionele rol van de notaris zal veranderen. Voordelen zijn lagere transactiekosten en een snellere overdracht van vastgoed. Het is echter nog de vraag hoe dit proces precies moet worden vormgegeven. Om eigendomsoverdracht via een blockchain mogelijk te maken, zal namelijk eerst het eigendom van de onroerende zaak op één of andere manier in een blockchain gezet moeten worden. Pas daarna kan de eigendomsoverdracht via de blockchain plaatsvinden. Daarnaast spelen er nog andere (juridische) vragen, zoals hoe om te gaan met meer complexe vastgoedtransacties. Denk bijvoorbeeld aan het splitsen van een gebouw in appartementsrechten. En wat nu als één van de partijen de koopovereenkomst vernietigt waardoor er achteraf nooit een geldige eigendomsoverdracht heeft plaatsgevonden? Op deze en andere vragen zal eerst een antwoord moeten komen wileigendomsoverdracht via blockchain mogelijk worden. Een al bestaande toepassing van blockchain in het vastgoed zijn smart Deze column is geschreven door: Nelleke Jans, advocaat ondernemingsrech. E-mailadres: nelleke.jans@kienhuishoving.nl Laurens Vermeulen, advocaat Bouw- en Aanbestedingsrecht. E-mailadres: laurens.vermeulen@kienhuishoving.nl Bouwen contracts. Bij een smart contract worden de gemaakte contractuele afspraken omgezet in computertaal en opgeslagen in een blockchain. De gemaakte afspraken bestaan simpel gezegd uit de volgende regel: ‘if this, than that’. Als aan een bepaalde voorwaarde is voldaan, voert het smart contract automatisch een bepaalde handeling uit. Hierdoor wordt het uitvoeren van de overeenkomst geautomatiseerd. Smart contracts kunnen bij tal van processen worden gebruikt. Zo worden smart contracts al ingezet bij het onderhoud aan gebouwen. Gebouwen worden eerst ‘smart’ gemaakt door ze vol te hangen met sensoren. De data van de sensoren wordt opgeslagen in een blockchain waar vervolgens een smart contract aan gekoppeld kan worden. Het smart contract kan bijvoorbeeld bepalen dat als de temperatuur in het gebouw lager is dan 17 graden, de beheerder automatisch opdracht krijgt de installaties te controleren. Op deze manier wordt gebouwbeheer een stuk efficiënter en goedkoper is de gedachte.

Nieuwbouw appartementencomplex Quadrant / Apeldoorn Door: Jolanda Groothuis ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// BEMOG ontwikkelt appartementencomplex Quadrant in Apeldoorn Interessante signatuur voor Van Norel Bouwgroep 20 Bouwen in Gelderland

In opdracht van BEMOG Projektontwikkeling bouwt Van Norel Bouwgroep een modern appartementencomplex met 46 wooneenheden in Apeldoorn. Het is het laatste deel dat gebouwd wordt in de nieuwbouwwijk Groot Zonnehoeve en zal, mede door het eigentijdse ontwerp, de kroon vormen op de omgeving. Het appartementencomplex Quadrant bestaat uit veertien verschillende woningtypes. Hiermee biedt het een mooie huisvesting voor zowel starters als senioren. Eric van de Werfhorst: “De uitgangspunten van het stedenbouwkundig plan vormden de basis voor een fantastisch, passend ontwerp.” Bouwen in Gelderland 21

Nieuwbouw appartementencomplex Quadrant / Apeldoorn Reeds in 2001 kocht BEMOG Projektontwikkeling de grond van een agrariër met de intentie er woningen te bouwen. Vervolgens werd er een bouwclaimovereenkomst gesloten met de gemeente Apeldoorn en de eerste ontwikkelingen in Eric van de Werfhorst, projectontwikkelaar kaart gebracht. Projectontwikkelaar Eric van de Werfhorst legt uit: “We verkochten de grond aan de gemeente met de afspraak deze terug te kopen nadat deze bouwrijp zou zijn. Dit traject verliep stapsgewijs, mede vanwege de economische crisis waar 22 Bouwen in Gelderland Nederland vanaf 2008 mee werd geconfronteerd. In de tussentijd hebben we er gefaseerd diverse woningen laten bouwen. Naar een grootschalige aanpak was destijds geen vraag. Derhalve werden de ontwikkelingsplannen van het appartementencomplex pas enkele jaren geleden concreet.” Geschikte aannemer Tijdens een netwerkbijeenkomst kwam de projectontwikkelaar ook over dit project in contact met Hans van Norel, directeur van de gelijknamige bouwgroep uit Epe. Eric van de Werfhorst: “Vanwege de aantrekkende markt, het gestelde budget en de planning was het nog niet eenvoudig om een geschikte aannemer te vinden. Maar, met Hans zaten we al gauw op één lijn. Op basis van prijs, tijdsbestek en wederzijds vertrouwen werd de opdracht gegund aan Van Norel.” Kunnen schakelen Van Norel nam het project aan voor een som van circa 6,2 miljoen euro. Hans van Norel: “Het complex bestaat uit een goede mix van grote appartementen en kleinere (starters) woningen. Het ontwerp wijkt redelijk af van de standaard en maakt dat het een bijzondere verschijning wordt. Het past bij onze manier van bouwen. Van Norel is niet zozeer een seriematige woningbouwer. Door de interessante signatuur was ons er genoeg aan gelegen om dit project te mogen uitvoeren. BEMOG en Van Norel zijn geen onbekenden van elkaar. In een andere samenwerking is er intensief contact, alleen tot realisatie is dit nog niet gekomen. Nu wel. De onderlinge

verstandhouding was van meet af aan zoals het hoort; concreet en transparant. Het kenmerkt tevens onze bedrijfsstrategie waarbij we bijna altijd samenwerken met vaste onderaannemers. Ook bij dit werk, waar we dagelijks met gemiddeld dertig vaklieden werkzaam zijn. De wetenschap dat zij de zaken goed op orde hebben en, waar nodig, kunnen schakelen is prettig. Tot op heden verloopt de voortgang van de bouw, op een lichte stagnatie na vanwege corona, redelijk op schema. In het derde kwartaal van dit jaar hopen we op te leveren.” Duurzaam wonen De grootte van de appartementen varieert van 59 tot 112 vierkante meter met een inhoud van 148 tot 280 kub. Het complex wordt volledig Hans van Norel: “Den Haag gaat voor het behouden van groen, goedkoop, duurzaam, circulair bouwen en de stikstofuitstoot dient gereduceerd te worden. In mijn optiek moeten de zaken realistischer bekeken worden. We kunnen niet eisen blijven stapelen.” Bouwen in Gelderland 23

24 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw appartementencomplex Quadrant / Apeldoorn Een impressie gasloos en standaard voorzien van vloerverwarming en een warmtepomp. Op het dak zullen circa honderd zonnepanelen geïnstalleerd worden. Bovendien mogen alle toekomstige bewoners rekenen op een eigen privé parkeerplaats. De grootte van de appartementen varieert van 59 tot 112 vierkante meter met een inhoud van 148 tot 280 kub. Win-win-situatie De animo voor de appartementen bleek groot: Eric van de Werfhorst: “Het was de uitdaging voor zowel ons, als de architect (TVA Architecten Ede), om woningen te realiseren die goed in de markt zouden liggen. Hier vloeiden twee doelgroepen uit; starters en senioren. In de naastgelegen wijk De Maten wonen veel mensen op leeftijd die maar al te graag in aanmerking wilden komen voor een comfortabel appartement, zonder bijkomende onderhoudswerkzaamheden. Met de huidige, stijgende verkoopprijzen was het voor hen interessant om juist nu hun (gezins)woning te verkopen. Hiermee werd een win-win-situatie gecreëerd. Daarnaast vormen de kleinere appartementen een kans voor starters die, vanwege de krappe markt, maar moeilijk in aanmerking komen voor een woning. Met het stedenbouwkundige plan van de gemeente, waarbij alle huisvestinguitgangspunten waren uitgelicht, kwam de architect uiteindelijk met een passend ontwerp. Niet alleen werd het praktisch haalbaar, ook fysiek is het resultaat fantastisch. TVA Architecten heeft hiermee een knap staaltje werk verricht. Wij werken reeds twintig jaar samen met deze partij, altijd naar volle tevredenheid.” Bouwen in Gelderland 25

26 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw appartementencomplex Quadrant / Apeldoorn Hans van Norel: “De bouw staat er goed voor, daarentegen vormt de beschikbaarheid van locaties een steeds groter wordend probleem.” ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Prioritering Naast het Quadrant in Apeldoorn werkt Van Norel Bouwgroep momenteel aan een tweede opdracht van BEMOG; 28 woningen Steenbrugge in Deventer. Tegenover het toekomstperspectief en de orderportefeuille staat Hans van Norel positief: “De bouw staat er goed voor, daarentegen vormt de beschikbaarheid van locaties een steeds groter wordend probleem. En hiermee maak ik een brug naar Den Haag. Zij gaat voor het behouden van groen, goedkoop, duurzaam, circulair bouwen en de stikstofuitstoot dient gereduceerd te worden. In mijn optiek moeten de zaken realistischer bekeken worden. We kunnen niet eisen blijven stapelen. Prioritering; wat is nu feitelijk het meest belangrijk én, passen deze wensen en eisen nog wel goed bij elkaar? Keuzes maken is mijns inziens een absolute voorwaarde om de woningkrapte op te lossen. Niet alleen vanwege de woningbouw, ook de utiliteitssector hangt hiermee samen.” Toegevoegde waarde Met betrekking tot zijn eigen organisatie streeft Hans van Norel geen enorme groei na. Wel heeft hij de intentie om, met name in de voortrajecten, meer toegevoegde waarde te bieden: “Bouwprocessen worden steeds complexer. Veel Bouwen in Gelderland 27

Nieuwbouw appartementencomplex Quadrant / Apeldoorn opdrachtgevers hebben behoefte aan meer markt- en uitvoeringskennis en technische knowhow. Daar willen we energie in gaan steken door middel van Design & Construct contracten (*zie kader), waarbij we tevens de verantwoording op ons nemen voor het ontwerp van de infrastructuur en de uitvoering.” ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// “Maatschappelijk verantwoord ondernemen, innovatie en duurzaamheid lopen als een rode draad door de processen.” Hans van Norel op duurzaamheid waarbij kwaliteit, ontzorgen en gebruiksgemak speerpunten vormen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen, innovatie en duurzaamheid lopen als een rode draad door de processen en leiden tot voortdurende aanpassingen en verbeteringen met als doel het creëren van economisch en maatschappelijk rendement. Onze missie, visie en bedrijfsvoering zijn gebaseerd op vier belangrijke pijlers: kwaliteit, veiligheid, duurzaamheid en ontzorgen. Bouwen is mensenwerk; uiteindelijk draait het volgens ons om de volgende kernwaarden: Missie & visie Huidig directeur Hans van Norel is de derde generatie binnen de Van Norel Bouwgroep. Het familiebedrijf met 85 vaste medewerkers heeft als uitgangspunt een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke behoefte aan huisvesting. Hans van Norel: “Het accent ligt hierbij 28 Bouwen in Gelderland • Betrouwbaarheid • Heldere communicatie • Gespecialiseerde en vriendelijke medewerkers • Creatieve en praktische oplossingen • Onbezorgde bouwtijd • Een eindresultaat naar wens • Tevreden opdrachtgevers en medewerkers /////////////////////////////////// Design & Construct De opdrachtgever stelt bij deze constructie een functioneel gespecificeerde uitvraag op. De opdrachtnemer krijgt de ruimte om zelf een ontwerp te presenteren, de realisatie zelf te optimaliseren en innovaties toe te passen in het ontwerp en de uitvoering. Ook zorgt de opdrachtnemer voor optimale afstemming tussen deze beide fases. De achterliggende gedachte is dat marktpartijen die het meest deskundig zijn om deze optimalisaties te vinden en toe te passen.

Algemeen SW vastgoedverbetering verhuisd naar Duiven Al geruime tijd bestond bij de Arnhemse vestiging van SW vastgoedverbetering de wens om te verhuizen naar een betere, ruimere en meer zichtbare locatie. Onlangs liep het oude huurcontract af en vond de verhuizing plaats naar het adres Ratio 16A in Duiven, op een steenworp afstand gelegen van de Gelderse hoofdstad. Vestigingsleider Wouter Teitink is optimistisch over de groeipotentie vanuit de nieuwe vestiging. “Het zal een katalyserend effect geven. Daar zijn wij van overtuigd.” Het viel volgens Wouter Teitink niet mee om een geschikt bedrijfspand te vinden. “We zijn er best wel een tijdje mee bezig geweest. SW wilde verhuizen in Arnhem, maar er bleken in de stad geen passende mogelijkheden. De een had geen zichtlocatie, de ander was weer te krap bemeten en een derde leverde weer parkeerproblemen op. Maar nu zijn we zeer tevreden. Op 12 maart jongstleden vond de verhuizing plaats. Vanuit Duiven bestrijken we dezelfde regio als voorheen. Een cirkel rond de vestiging die loopt van pakweg Veenendaal, Zutphen, de oostgrens naar Nijmegen. Incidenteel wijken we daar, in overleg met onze andere vestigingen, van af wanneer een opdrachtgever daar expliciet om vraagt. Op dit moment werk ik samen met uitvoerder Willy en gaan we ons team snel versterken met een werkvoorbereider. Onze vakmensen zijn allen wonende in de omgeving van Duiven. Voor grote of complexe werken worden we vanuit onze Regio Oost ondersteund door de afdelingen calculatie, bewoners begeleiding, RGS en ons renovatie team. Hierdoor combineren we de slagkracht van een landelijk opererende organisatie met het lokale karakter van een vestiging. De verwachting is dat we gaan groeien de komende jaren. Dat zal ongetwijfeld, in deze economisch onzekere tijden, met vallen en opstaan gebeuren, maar in principe staan alle seinen voor een gestage groei op groen. Er is voldoende werkvoorraad en door de mogelijkheden van de Duivense vestiging denk ik dat we het goed gaan doen hier. Nu al merken we dat je sneller mensen over de vloer krijgt. Collegae van SW, maar ook opdrachtgevers. Als we straks de Corona achter ons hebben gelaten zal dat nog eenvoudiger worden. Mijn tak van sport wordt gekenmerkt door langdurige goede relaties op basis van persoonlijke contacten. Mijn voorkeur gaat zeker niet uit naar Teams- of Zoomgesprekken en de mail. Onze opdrachtgevers zijn vooral woningbouwverenigingen, beleggers, de zorg, het onderwijs, overheden en VVE’s. De samenwerking en wederzijds vertrouwen staat voorop, voor alle partijen geeft juist dit het beste gevoel en een juiste basis voor de toekomst. Qua vastgoedverbetering kunnen we alles meenemen. Naast schilderwerk kunnen dat ook kozijnen zijn of kleine reparaties zoals bijvoorbeeld een lekkende dakgoot of een defect dakraam. En groter, het vervangen van ramen en deuren, dakbedekking, asbestsanering, metselwerk- en betonherstel, vervangen van alle beglazing en dergelijke. Planmatig onderhoud en verduurzaming zijn en blijven onze core business. Ook vanuit Duiven zal dat zo blijven.” /////////////////////////////////// Bouwen in Gelderland 29

Nieuwbouw Brede School De Verbinding / Lent Door: Jolanda Groothuis ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst nog te doen Wam&Van Duren bouwt, Hevo regisseert Basisschool De Verbinding sluit aan bij karakter nieuwbouwwijk en polderlandschap Lent “De nieuwe basisschool wordt een open en transparant gebouw, waarbij licht en zicht zorgen voor verbinding.” Artist impressions: B2 architecten / Molenhoek

Wam&VanDuren startte begin maart met de nieuwbouw van Brede School De Verbinding in Lent, nabij Nijmegen. De realisatie van de basisschool, welke wordt gecombineerd met een kinderopvang en gymzaal was hard nodig. Zij komt midden in een nieuwbouwwijk te staan waar de instroom van leerlingen groot is. Wam&VanDuren rolde door de eerste openbare aanbestedingsprocedure op basis van hun referentiekader en Plan van Aanpak. Uiteindelijk gaf de prijs de doorslag. Met een aanneemsom van 2,4 miljoen euro werd de opdracht gegund aan de bouwgroep uit Winterswijk. Hevo ’s-Hertogenbosch werd door Conexus aangesteld om het gehele bouwproces te regisseren en hiermee het risicodragend projectmanagement op zich te nemen. Conexus heeft het bevoegd gezag over 31 scholen in het primair onderwijs in de gemeentes Nijmegen en Heumen. Senior projectmanager Arno Aarts: “Vanuit deze rol werden wij ‘gedelegeerd’ opdrachtgever van zowel de ontwerpende als de uitvoerende partij. Wij staan garant voor prijszekerheid, de planning en kwaliteit, waarbij onze opdrachtgever en de gebruikers continue invloed hebben op onder andere de kwaliteit en het bouwproces. Het uitgangspunt hierbij is om de opdrachtgever volledig te ontzorgen, zodat zij zich continue kan blijven richten op haar corebusiness en niet op hoeft te treden als dirigent tussen alle partijen.” Onderwijsvisie B2 architecten uit Molenhoek is verantwoordelijk voor het ontwerp van de school. Arno Aarts: “De keuze van de architect werd gemaakt door de opdrachtgever. Hevo droeg er zorg voor dat binnen de kaders van kwaliteit, budget en tijdsbestek werd gewerkt en dat er gefinetuned werd vanuit de onderwijsvisie richting het uiteindelijke ontwerp. B2 architecten is er goed in geslaagd om de school aan te laten sluiten bij de omliggende bebouwing en het polderlandschap waar De Waal zegeviert.” Kop-hals-romp principe De nieuwe basisschool wordt een open en transparant gebouw, waarbij licht en zicht zorgen voor verbinding. De gebouwmassa is opgedeeld in drie delen, volgens het zogenoemde kop-hals-romp boerderij principe. Elk deel krijgt hierin haar eigen functie. In de hals bevindt zich straks de hoofdentree van de school met daarachter een groot ‘dorpsplein’ wat de ontmoetingsplek wordt en tevens de verbinding gaat vormen tussen de verschillende gebouwfuncties. In de kop komt het kinderdagverblijf met daarboven een grote multifunctionele ruimte, speellokaal en bibliotheek. Aan de andere kant van het dorpsplein bevinden zich de leerpleinen in vier clusters, ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Arno Aarts: “Hevo werd door Conexus aangesteld om het gehele bouwproces te regisseren. Hiermee nemen wij het risicodragend projectmanagement op ons waarbij garanties worden afgegeven voor kwaliteit, budget en tijd.” Arno Aarts, senior projectmanager Bouwen in Gelderland 31

DE DUURZAME NIEUWBOUW VAN DE VERBINDING TE NIJMEGEN WORDT EEN INSPIRERENDE LEER- EN WERKOMGEVING! MIDDELS RISICODRAGEND PROJECTMANAGEMENT; DAT BIEDT VRIJHEID EN ZEKERHEID! HEVO EXPERTS IN HUISVESTING EN VASTGOED Postbus 70501 | 5201 CB 's-Hertogenbosch (073) 6 409 409 | info@hevo.nl www.hevo.nl | www.rpmbyhevo.nl Denkend in oplossingen Van kantoorgebouw tot fabriek en van ziekenhuis tot school. Veilige en betrouwbare elektronische installaties zijn van levensbelang. De integrale oplossingen van Huisman Etech Experts bestaan uit het adviseren, engeneeren, installeren en onderhouden van elektronische installaties. Neem de proef op de som en maak vrijblijvend een afspraak voor een adviesgesprek. Koningstraat 101, Druten T +31 487 51 85 55 W www.huismanetech.nl 32 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Brede School De Verbinding / Lent verdeeld over twee verdiepingen die vanuit het dorpsplein toegankelijk zijn. De ‘geknikte’ bouwmassa reageert op het achtergelegen dijklichaam en sluit aan op de naastgelegen woonblokken aan de westzijde van het gebouw. De kop profileert zich nadrukkelijk als het gezicht van de school. Het groendak dient als belangrijke vijfde gevel van het gebouw waarbij het landschap als een deken over de school wordt getrokken. Met het gebruik van baksteen, glas en hout als natuurlijke en duurzame materialen voegt het zich uitstekend tussen de omliggende bebouwing en het dijklandschap. Bouwkundige ‘uitstapjes’ Patrick Lamain is als projectleider van Wam&VanDuren nauw betrokken bij de nieuwbouw van de school. Het project is volgens hem niet per definitie ingewikkeld, toch is hij enthousiast over het ontwerp: “Er is bij de plannen ingespeeld op het hoogteverschil tussen de dijk en de wijk. Bij de invulling van het gebouw is gebruik gemaakt van de beschikbare hoogteverschillen door het gebouw en de terreininrichting op een ‘getrapte’ wijze op te Op maandag 22 maart werd het bouwbord onthuld door voorzitter College van Bestuur Lucienne van den Brand, voorzitter Raad van Bestuur KION Eddy Brunekreeft en de leerlingen Cato en Wouter. Artist impression: B2 architecten / Molenhoek Bouwen in Gelderland 33

Uw partner voor alle infraprojecten. Grond- en rioleringwerken, maar ook terreinverharding en terreininrichtingswerken. Daarnaast wordt uw bedrijfsafval en bouw- en sloopafval vakkundig afgevoerd in een maatwerk container. Regelt het gewoon! T 0544 47 40 40 www.rouwmaat.nl De Rouwmaat Groep heeft vestigingen in Groenlo, Hengelo(O), Enschede, Rijssen, Zutphen, Ulft en Bocholt (D). 34 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Brede School De Verbinding / Lent Artist impression: B2 architecten / Molenhoek “We hebben gezamenlijk één einddoel voor ogen; toewerken naar een mooi eindresultaat. Dat gaat er komen!” Patrick Lamain: “De gebouwmassa is opgedeeld in drie delen, volgens het zogenoemde kop-hals-romp boerderij principe. Elk deel krijgt hierin haar eigen functie.” bouwen. Het speelgedeelte aan de achterkant zal, in directe aansluiting op het struingebied van de dijk en de steunberm, worden gerealiseerd. Voor ons is dit een leuke uitdaging en binnen de gestelde kwaliteitseisen. Men kan straks rekenen op een mooi eindresultaat. Veelal zijn (school)budgetten sober en doelmatig, waardoor bouwkundige ‘uitstapjes’ niet geoorloofd zijn. Niettemin onderscheidt De Verbinding zich straks visueel van de meestal standaard basisschoolgebouwen.” Patrick Lamain, projectleider Mooi verlengstuk Een aantal jaar geleden realiseerde Wam&VanDuren twee bouwkundig vergelijkbare scholen. Dat waren de multifunctionele accommodatie De Vliertuin in Winterswijk en Hogeschool Saxion in Apeldoorn. De nieuwbouw van De Verbinding vormt daar een mooi verlengstuk van. Billijke termijn Ten tijde van het interview (week 11) zit de bouw nog in de opstartfase. Afgezien van de week heftige sneeuwval verlopen de zaken tot dusver prima volgens schema. De oplevering staat begin december gepland. En hoewel dit volgens de projectleider, met het oog op de omvang, een heel billijke bouwtermijn is, uit hij zich enigszins voorzichtig over de levertijden van materialen in verband met de aanhoudende coronacrisis, niet wetende wat hier nog uit voortvloeit. Gezamenlijk einddoel Tijdens de piekperiode verwacht Patrick Lamain met gemiddeld twintig tot dertig vaklieden werkzaam te zijn op de bouw. Hij is het eerste aanspreekpunt voor Hevo en vervult, naast de eindverantwoordelijkheid, tevens een coördinerende rol tussen alle uitvoerende partijen. Bouwen in Gelderland 35

Stap binnen in de nieuwe Basisschool De Verbinding Geplande oplevering begin december 2021 Linda van Orsouw Interieurarchitect www.decomb.nl Heetpasweg 13 7482 CD Haaksbergen Tel: 074 - 357 55 01 Fax: 074 - 357 54 22 Mob: 06 - 539 618 32 Monika Sas I van Rechterenlaan 27 I Grave (0486) 420916 / (06) 55 81 61 44 I www.monikasas-interieur.nl E-mail: info@metselbedrijfhollink.nl 36 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Brede School De Verbinding / Lent Artist impression: B2 architecten / Molenhoek Maandelijks wordt er een bouwvergadering gehouden, voorgezeten door Arno Aarts, waarin alle aspecten worden weerlegd die tijdens de tweewekelijkse werkvergaderingen aan de orde komen. Patrick Lamain: “Wam&VanDuren werkt over het algemeen veelal samen met vaste comakers en nevenaannemers. Bij dit project werken we met betrekking tot de installatietechnische werkzaamheden samen met twee partijen waar we nog geen ervaring mee hebben. Dit zijn Immens Installatietechniek uit St. Michielsgestel (W-installaties) en Huisman Etech Experts uit Druten (E-installaties). Dat is even schakelen, maar ik voorzie beslist geen problemen. We hebben gezamenlijk één einddoel voor ogen; toewerken naar een mooi eindresultaat. Dat gaat er komen!” Wam&VanDuren; een Winterswijks familiebedrijf ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Wam&VanDuren Bouwgroep is een Achterhoekse bouwonderneming met vestigingen in Winterswijk, Groenlo en Doetinchem. De visie van Wam&VanDuren is gericht op het integraal ontwikkelen, ontwerpen, bouwen en onderhouden van vastgoed, waarbij samenwerken en co-creatie belangrijke kernwaarden zijn. De organisatie is werkzaam voor overheden, ontwikkelaars, corporaties, onderwijsinstellingen, zorginstellingen, de bedrijfssector en de particuliere sector. Binnen de onderneming zijn tweehonderd medewerkers werkzaam. Wam&VanDuren neemt flexhuisvesting in gebruik In oktober 2020 nam Wam&VanDuren Zakelijk haar eerste flexhuisvesting in gebruik. Deze flexhuisvesting is een voorbeeldproject op het gebied van circulair en modulair bouwen. Het kantoor is volledig remontabel en bestaat uit twaalf modules, welke als legostenen op elkaar zijn gezet. De huisvesting bestaat uit maar liefst 75 procent hout en heeft een negatieve CO2 footprint. Alle materialen zijn geselecteerd op minimale milieubelasting en herbruikbaarheid na de technische levensduur, zonder daarbij afbreuk te doen aan de uitstraling. Het kantoor biedt ruimte aan circa dertig medewerkers en beschikt over een tribunezaal voor bijeenkomsten, vergaderingen en presentaties. Bouwen in Gelderland 37

Tekst nog te doen De politiek praat en belooft, de uitzendbranche werkt en levert De opgaande lijn met projecten in de bouw en infra zet zich door. Goed nieuws na al die negatieve coronaberichten. Een gunstig teken voor alle partijen in de bouw, van gedreven buitenlandse vakman tot en met projectontwikkelaars en financiers. Neem de bouw van de Nieuwe Sluis in Terneuzen waar Haldu Groep voor mag werken: het aantal vakmensen dat wij hiervoor leveren stijgt week na week. Nu zelfs meer dan was begroot. Op kantoor nodigen we inmiddels weer substantiële aantallen buitenlandse vakmensen uit om wederzijds kennis te maken. En velen van onze oudgediende buitenlandse vakkrachten durven inmiddels weer opnieuw naar Nederland te komen om namens Haldu Groep bij al onze A-merk opdrachtgevers te werken. Onze ontvangstruimtes voor nieuwe werknemers hebben we uiteraard coronaproof ingericht. En iedereen komt alleen na het verstrekken van een negatieve PCR-testuitslag. Voor 2021 had ik drie scenario’s bedacht; van bad case, mid case tot best case. We begonnen het jaar goed met het mid case scenario en toen raakten ineens compleet onverwacht, na al die jaren slap winterweer, onze targets letterlijk en figuurlijk ondergesneeuwd. Een fikse domper die we 38 Bouwen in Gelderland nu weer met man en macht aan het inhalen zijn. Les uit corona Als ik één les heb getrokken uit corona, is dat je weliswaar snel moet acteren, maar dat je moet zien weg te blijven bij paniekvoetbal. Oké, veiligheid staat altijd voorop, maar ik denk eerlijk gezegd ook dat we onnodig geld hebben verloren door soms té snel projecten on hold te zetten. Mocht er zich dus weer een soortgelijke situatie voordoen, dan helpt het, denk ik, als we samen eerst even tot tien tellen. Dan nóg kun je veilig acteren, maar tegelijkertijd ook onnodig inkomensverlies helpen voorkomen. Hallo Den Haag…flexwerk is sterk werk! Terwijl ik dit schrijf, zitten we momenteel midden in de verkiezingscampagne. Met alle beloften van politici over werk. Maar uiteindelijk zijn het uitzendbureaus zoals Haldu Groep en onze gewaardeerde opdrachtgevers die ondertussen gewoon voor écht werk zorgen. Weer of geen weer. Ik hoop dan ook dat de WAB, de wet die compleet niet opleverde wat de bedoeling was, een gunstiger vervolg krijgt. Met weer meer waardering voor de bijdrage die flexwerk levert aan onze economie. Hallo Den Haag…. flexwerk is sterk werk! Overheid, kunnen we helpen? Ik noemde u al de politiek. Na vier jaar misstanden, zoals de toeslagenaffaire, dingen zij weer naar uw hand. Zelf heb ik wat moeite met de trage start van de vaccinatiecampagne. In Italië schakelde de regering het leger in om de

Column Column vaccinatiecampagne een fikse push te geven. In Lent zie ik een grote testlocatie die gewoon dicht is, je vraagt je toch af waarom? In Nederland kan de overheid misschien nog wat leren van de logistieke kennis van de bouwsector. Dagelijks, in weer en wind, krijgen wij op talloze bouwplaatsen precies op tijd alle materialen geleverd én staan precies op tijd professionele vakmensen klaar om die materialen direct te verwerken. Wellicht komt die logistieke know-how van pas in de vaccinatiecampagne? Je weet maar nooit. Of nog beter: benoem een manager uit de eventsector, die weten helemaal van organiseren! Vooral als straks de beloofde hoge aantallen vaccins arriveren, dan moet die logistieke operatie knallen. We staan vlak voor de start van hét seizoen voor de bouw. In maart, april wordt het weer beter en gaan traditioneel de trossen los. Iedereen is nu zijn team aan het klaarstomen, met nog alle kans om er een heel mooi jaar van te maken. Aan Haldu Groep zal het niet liggen! Danny van Hal Bouwen in Gelderland 39

Vernieuwbouw brandweerkazerne / Bennekom Een mooi en fris pand dat past in deze tijd Onlangs werd in Bennekom de nieuwe brandweerpost geopend. Niet uitbundig in verband met de coronapandemie, maar wel tot tevredenheid van onder andere de eindgebruiker en opdrachtgever. Namens die laatste, de gemeente Ede, vertelt project coördinator Hans-Erik Lukkien dat het project soepel is verlopen. Artist impression: Synargio Architecten / Ede 40 Bouwen in Gelderland

“Qua duurzaamheid voldoet de nieuwe brandweerpost aan alle actuele eisen.” “De eerste planvorming dateert van medio 2017”, aldus Lukkien. “Zelf ben ik pas later ingestapt, maar de eerste ideeën ontstonden in deze periode. Het College van B&W besloot destijds een haalbaarheidsonderzoek in te stellen om de oude gymzaal te hergebruiken voor de brandweer. Na de gebruikelijke interne afstemming en advies te hebben ingewonnen is de aanbesteding in het laatste kwartaal van 2019 ter hand genomen. Na een voorselectie van vier partijen kwam Bouwbedrijf van Swaay prijstechnisch als de gunstigste uit de bus. Na een bezuinigingsronde waarin enkele bouwkundige aanpassingen zijn doorgevoerd aan onder andere de gevelbeplating en de dakbedekking is de bouw in maart gestart. De realisatie verliep soepel ondanks het feit dat er door de coronaperikelen wel eens wat personele wisselingen waren bij de betrokkenen. Het is een mooi, fris pand geworden. Een heel ander beeld dan de gymzaal die dateerde uit de jaren zeventig. Persoonlijk vind ik het effect met het kleurenpalet in de gevelbekleding erg geslaagd. Hetzelfde geldt voor het vervangen van het schoon metselwerk door wit stucwerk. Qua duurzaamheid voldoet de nieuwe brandweerpost aan alle actuele eisen. Er liggen ruim veertig zonnepanelen op het dak, waarmee de eigen elektriciteitsbehoefte ruimschoots gedekt wordt. Ook wordt er gebruik gemaakt van een warmtepomp. De isolatie is eveneens optimaal. Het is een mooi voorbeeld hoe een goed doordachte transitie succesvol kan zijn. Het bouwen van een brandweerpost heeft zijn specifieke aandachtspunten, neem bijvoorbeeld de afzuiging van rookgas. De brandweer zelf was aanwezig tijdens de realisatie. Men heeft sommige zaken zelf ter hand genomen zoals de bouw van een bar in de instructieruimte. Aanvullende wensen, zoals het verven van het plafond, heeft men alsnog zelf bekostigd. Kortom: het is een mooi, fris gebouw dat helemaal past in deze tijd!” Bouwen in Gelderland 41

Tekst nog te doen DUITS BOUWMATERIALEN B.V. feliciteert Bouwbedrijf Van Swaay met het realiseren van dit geslaagde project. Als toeleverancier van Bouwbedrijf Van Swaay hebben wij ook voor dit mooie project diverse materialen mogen leveren. Duits Bouwmaterialen B.V. is uw vertrouwde partner voor het leveren van: • Dakpannen • Gevelstenen • Isolatie • Dakplaten • Vloertegels • Wandtegels • Betonblokken • Kalkzandsteen Otterloseweg 64 I 6733 AN Wekerom I T 0318 - 591973 I info@duitsbmh.nl 42 Bouwen in Gelderland

Vernieuwbouw brandweerkazerne / Bennekom Transformatie leidt tot toekomstwaardigheid Nieuwe brandweerpost Bennekom “Eigenlijk is ons bureau op z’n best bij de bijzondere, iets minder gangbare projecten. De brandweerpost is daarvan een sprekend voorbeeld. Je ziet ons onder andere bij transities en/of inbreidingsprojecten. Dat kan iets in de utiliteitssfeer zijn, maar net zo goed bij sociale woningbouw. We zijn met name gespecialiseerd in de interactie van een nieuw gebouw met de directe omgeving.” Aan het woord is Duco van Overschot, die samen met Roeland-Jan Pijper de personificatie vormt van Synargio Architecten. Synargio tekende voor het ontwerp van de brandweerpost in Bennekom. Het bureau is in 2017 geselecteerd door de gemeente Ede om mee te denken in dit transitieproject in het centrum van Bennekom. “Eind van dat jaar ontvingen we de opdracht definitief”, vertelt Duco van Overschot. “In 2018 hebben we samen met de Veiligheidsregio Midden Gelderland en de gemeente Ede een inventarisatie gemaakt waarop een studie volgde. Uitgangspunt bij de planvorming was dat de brandweer, met het oog op de aanrijtijden, het liefst Bouwen in Gelderland 43

Tekst nog te doen SCHILDERWERK GLAS ONDERHOUD & RENOVATIE VERDUURZAMING www.achterbergschilders.nl 44 Bouwen in Gelderland

Vernieuwbouw brandweerkazerne / Bennekom “Wij zijn niet bepaald angstig voor uitdagingen.” op de eigen locatie zou blijven. De gymzaal was al niet meer in gebruik en werd anti-kraak benut. We hebben toen twee scenario’s geschetst, slopen en volledige nieuwbouw of de ombouwvariant van de gymzaal. Financieel zat er een voordeel in bij ombouw, maar echt substantieel was het nu ook weer niet. Maar goed, het leverde een verschil op. Wat moeilijk in geld uit te drukken is, was dat ombouw bij de omwonenden positief werd ontvangen. Medio 2019 konden we in ieder geval aan het werk met het technisch ontwerp. Het oude pand hebben we ruimtelijk ingevoerd en vervolgens is het nieuw te bouwen er 3D in gemodelleerd. Vooral de gevel waar de nieuwe ingang van de brandweerauto’s is gesitueerd vergde uiteraard de nodige aandacht. We hebben daarvoor stalen spanten toegepast om een secure sloop mogelijk te maken. Qua aanpak hebben we als uitgangspunt genomen om zo weinig mogelijk ingrepen te plegen maar het gebouw wel toekomstwaardig te maken voor de komende tientallen jaren. Ook hebben we de voordelen die een transformatie met zich mee kan brengen volledig benut. Het karakter van een gymzaal impliceert mooie, hoge plafonds waar door de hoge bovenlichten het licht mooi doorheen speelt.” Niets ingeleverd Voorafgaand aan de bouw moest er nog een bezuinigingsronde worden gemaakt om een en ander budgettair mogelijk te maken. Duco van Overschot kon goed leven met de veranderingen. “Bouwbedrijf van Swaay heeft daarin creatief met ons meegedacht en het concept op geen enkele wijze geweld aangedaan. Dat er een andere vloer werd gekozen dan oorspronkelijk de bedoeling was had geen esthetische gevolgen maar leverde wel een behoorlijk bedrag aan besparingen op. Ook de dakbedekking is iets anders geworden dan we in eerste instantie bedacht hadden. Maar ook dat heeft geen negatieve gevolgen gehad qua ontwerp. Voor mijn gevoel hebben we niet veel ingeleverd.” Pluim voor de gemeente Volgens Duco van Overschot verdient de gemeente Ede een pluim op het gebied van duurzaamheid. “Het gebouw is gasloos en op het dak staan zonnepanelen die zelfs meer opleveren dan de behoefte. Ook is er een luchtwarmtepomp op het dak geplaatst. Bij een transformatie als deze zijn er diverse mogelijkheden om concessies te doen aan duurzaamheid en daar heeft de gemeente bewust geen gebruik van gemaakt. Men heeft het project aangevlogen alsof het nieuwbouw betrof en dat vertaalt zich in mooie duurzaamheidscijfers. We mogen al met al content zijn met het eindresultaat en ik heb de samenwerking als prettig en constructief ervaren. Bouwbedrijf van Swaay was voor ons een nieuwe samenwerkingspartner. Het samenwerken is beide goed bevallen want momenteel zijn we bezig met het ontwerp voor elf woningen voor een inbreidingsproject in Rhenen dat van Swaay vanaf de zomer gaat bouwen. Ook dat is een echte uitdaging omdat de bouwlocatie in zeer smalle straatjes is gesitueerd. Maar zoals gezegd: wij zijn niet bepaald angstig voor uitdagingen.” Bouwen in Gelderland 45

Vernieuwbouw brandweerkazerne / Bennekom Van particulier tot groot nieuwbouwproject Roseboom Installatietechniek Roseboom Installatietechniek is al 39 jaar een begrip in de regio Ede en omstreken. Bij het bedrijf kan men terecht voor alle W-installaties. Men werkt al jarenlang aan grote en middelgrote nieuwbouw- en renovatieprojecten, voor particulieren en zakelijke opdrachtgevers door geheel Nederland. Roseboom Installatietechniek is een familiebedrijf waarbij kwaliteit, betrouwbaarheid en klanttevredenheid zeer hoog in het vaandel staan. Woordvoerder Patrick Roseboom: “Of het nu het vervangen is van een cv-ketel of de complete bouw van een groot nieuwbouw- of renovatieproject, Roseboom Installatietechniek staat voor u klaar. Naast al het standaard loodgieterswerk, cv-installaties , airco en luchtbehandeling kan men bij ons terecht voor duurzame installaties, WKO (warmte/ koude) installaties, energiecentrales en stadsverwarming. Twee sprekende voorbeelden van onze werkzaamheden zijn opdrachten die we van bouwbedrijf Van Swaay ontvingen. Roseboom Installatietechniek verzorgt voor de projecten brandweerkazerne Bennekom en medisch centrum Bellenstein te Ede de W-installaties. De brandweerkazerne in Bennekom is geheel gasloos en uitgerust met een lucht warmtepomp met vloerverwarming en een wtw installatie. De installaties worden centraal gestuurd door een regelkast. Daarnaast hebben wij de riolering, tapwater, sanitair en luchtbehandeling verzorgd. Het medisch centrum Bellenstein in Ede wordt verwarmd en gekoeld met een VRF systeem. De ventilatielucht wordt centraal verwarmd en gekoeld middels een warmtepomp. Daarnaast verzorgen wij de riolering, tapwater en sanitair.” De brandweerkazerne is geheel gasloos en uitgerust met een lucht warmtepomp met vloerverwarming en een wtw installatie. Bouwen in Gelderland 47

Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen / Ede Artist impressions: AAArchitecten / Den Haag Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen Ede in volle gang De aanloop naar de realisatie van het nieuwe Gezondheidscentrum Veldhuizen in Ede was lang. De eerste planvorming dateert zelfs van 2007. “En dat is ver voor mijn tijd”, vertelt vastgoedontwikkelaar Sjoerd Kleppe van Van Swaay Ontwikkelen en Bouwen. 48 Bouwen in Gelderland

“Het is mooi wat we hier met alle betrokkenen realiseren.” “Ik weet dat er diverse stedenbouwkundige varianten en ontwerpopties de revue zijn gepasseerd, maar toen ik betrokken raakte bij het project was dat allemaal al achter de rug. Het ontwerp was vrij concreet. Het lag in hoofdlijnen vast. We hebben bestaande gezondheidscentrum op risico aangekocht en traject van een bestemmingsplan doorlopen, waarbij we de gemeente Ede, wederom, als een fijne partner hebben ervaren om mee samen te werken. De nut en noodzaak voor nieuwbouw van het gezondheidscentrum was duidelijk. De zorgondernemers en praktijkhouders zijn door de jaren heen uit het jasje gegroeid. Het huidige gebouw dateert uit de jaren ’70 en voldoet niet meer aan de huidige eisen en wensen. Ook in technische zin is het verouderd. Tel daarbij dat de nieuwe manieren en ideeën van en over samenwerken tot een andere routing en indeling van het gebouw en dan heb je de voornaamste redenen om tot nieuwbouw te komen. In het nieuwe gezondheidscentrum zullen een aantal zorgondernemers onder één dak komen, waaronder een huisartsencollectief, een apotheek, fysiotherapeuten en een consultatiebureau. In de voorbereidende fase zijn alle individuele wensen verwoord en technisch vertaald. Dat was best een intensieve opdracht, maar ik denk dat we hierin samen met de architect, constructeur en installatieadviseur goed in geslaagd zijn. Als de verhuizingen achter de rug zijn gaan we het huidige -verouderde- gezondheidscentrum deels slopen en renoveren voor nieuwe winkel- en bedrijfsruimten. Met deze investering en opknapbeurt is Bellestein straks weer helemaal klaar voor de toekomst.” Bouwen in Gelderland 49

Tekst nog te doen /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ONTWIKKELEN EN BOUWEN WWW.VANSWAAY.COM Van Swaay is een veelzijdig bedrijf met verschillende disciplines. Van Swaay heeft bekendheid verworven met het Bouwbedrijf, Projectontwikkeling, Timmerfabriek en inmiddels ook Houtskeletbouw (HSB). Wat is HSB? Houtskeletbouw is een bouwmethode waarbij, met uitzondering van de fundering, de constructie-elementen (de dragende delen) van hout zijn. Een houtskelet is meestal aan de buitenzijde niet zichtbaar, zoals bij een vakwerkhuis en bij het paal-en-balk-systeem. Een voordeel van houtskeletbouw is dat het gebruikmaakt van een duurzaam en volledig recyclebaar basismateriaal. Hout is verder een relatief licht bouwmateriaal, dit vereenvoudigt vervoer, verwerking en toepassing. De pijlers voor Van Swaay zijn duurzaam- en verantwoord ondernemen, zo wordt er gewerkt met FSC en KOMO gecertificeerde materialen. Van Swaay het adres voor ontwikkelen en bouwen met houtskeletbouw! /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// WILT U MEER INFORMATIE OF DE MOGELIJKHEDEN BESPREKEN? Neem dan contact op via ons contactformulier op onze website www.vanswaay.com, direct per mail info@vanswaay.com of telefonisch 0317 - 425025. 50 Bouwen in Gelderland

Artist impression: AAArchitecten / Den Haag Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen / Ede “Bouw gaat van een leien dakje.” De ontwikkelingspoot van Van Swaay ervaart de huidige markt als “spannend”. Sjoerd Kleppe: “Onze tak van sport is cyclisch. Het moge duidelijk zijn dat de vraag naar nieuwbouw, zeker in de woningmarkt, beduidend groter is dan het aanbod. Het verkooptraject verloopt doorgaans erg snel. We hebben hier in deze regio zowel met een toenemende vraag vanuit de huidige inwoners van de Gelderse Vallei ook te maken met druk vanuit de Randstad. Het zou een goede zaak zijn wanneer we de woningvoorraad kunnen opschalen, maar dan zullen er wel een aantal zaken moeten veranderen. Het ontbreekt helaas nogal eens aan een visie over de ruimtelijke toekomst van een stad of dorp: hoe willen we wonen en werken, en waar kan dat?. En delen de inwoners die visie? Daar begint het wel mee. Ook de samenwerking tussen overheden, ontwikkelaars woningcorporaties en aannemers kan altijd effectiever. Of een centralere regie vanuit Den Haag de oplossing is, valt in mijn optiek nog maar te bezien. Misschien dat een duidelijke aansporing gecombineerd met een dwingender karakter een en ander vlot zou kunnen trekken.” Bouwen in Gelderland 51

Tekst nog te doen ONZE TRAPPEN: HELDER ALS GLAS WWW . V AN-POMMEREN.NL 52 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen / Ede Spoedig verloop De realisatie van het gezondheidscentrum verloopt tot nu toe soepel, vertelt uitvoerder Aart van de Pest, voor wie het project zich eind vorig jaar aandiende. “Ik had net een project op de campus Wageningen afgerond en ben toen hiervoor gevraagd. De bouwplaats inrichting was net achter de rug en toen ik half november hier startte was het grondwerk in volle gang. De begane grondvloer moest er voor de kerst in liggen. Het gaat nu allemaal in een mooi tempo. Het enige probleempje was het miniwintertje wat wel hevig was. Met min tien en tien tot vijftien centimeter sneeuw doe je niet zoveel. Momenteel (eind maart, red.) zit het dak erop en zijn we buitenom gestart met het metselwerk. Week 15 verwacht ik de cementdekvloer en weer twee weken later starten de afbouwwerkzaamheden. Ik verwacht dat we vlak na de bouwvak kunnen opleveren. Daarvoor zullen we onze uiterste best doen. We werken in hoofdzaak samen met vaste relaties van ons waarvan we weten wat we aan ze hebben. In het ontwerp zitten niet echt bouwkundig in gewikkelde aspecten. Technisch gezien is het goed uitvoerbaar. Ik ben voornamelijk bezig met het bewaken van “de flow”. Alle materialen bestel ik een paar weken eerder zodat er marges zijn qua leveranties. Mijn ervaring is dat het hier en daar nogal moeilijk is om op tijd aan te leveren. Je ziet het gewoon dat het over de hele linie wat opschuift. We hebben hier gelukkig nog enige opslagmogelijkheden, maar ik zal niet ontkennen dat het af en toe puzzelen is. Maar nogmaals, ik ben blij dat we met onze vaste onderaannemers te maken hebben. Het gaat van een leien dakje.” Duurzaamheid Gezondheidscentrum Veldhuizen krijgt een duurzaam karakter. “Maar eigenlijk is dat al geen nieuws meer”, zegt Aart van de Pest. “Het is voor Van Swaay standaard geworden in ons vakgebied. Ook dit gebouw wordt bijna energieneutraal. Er komen 278 zonnepanelen op het dak en daar is ook de koeltoren gesitueerd. Er is een hoge Rc waarde en minimale eisen voor luchtdichtbouwen van toepassing. Het gebouw in Ede krijgt eveneens een duurzaam en comfortabel VRF-systeem. Al met al verwacht ik geen grote hobbels meer, of het moet corona gerelateerd zijn. Ik heb het virus niet in de hand. Natuurlijk werken we hier consistent volgens de RIVMregels. De continuïteit van het proces is heilig. Ik denk dat we straks bij de oplevering trots mogen zijn op het eindresultaat en op de wijze waarop we het zijn aangevlogen met alle bedrijfsonderdelen van Van Swaay Ontwikkelen en Bouwen. Van de jongens op de bouwplaats tot de prefab houtfabriek en van de ontwikkelaars tot de spuiterij. Het is mooi wat we hier met alle betrokkenen realiseren.” “Het is mooi wat we hier met alle betrokkenen realiseren.” Bouwen in Gelderland 53

Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen / Ede Stedenbouwkundig en architectonisch statement Eenvoud en helderheid kenmerken architectuur AAArchitecten De plannen voor de nieuwbouw van gezondheidscentrum Veldhuizen dateren van 2007 en zijn mede geïnitieerd door AAARCHITECTEN. Na jaren van plannen maken en zoeken naar de geschikte plek is Van Swaay Projectontwikkeling nu dan echt gestart met de bouw. 54 Bouwen in Gelderland

“Eenvoud en helderheid in beeld kenmerken de architectuur van AAARCHITECTEN.” Het gebouw ligt op een voor Ede markante plek. Vanaf de A12 buigt precies op deze locatie de route af naar het centrum van Ede. Met het ontwerp hebben we de locatie beter zichtbaar gemaakt en tegelijkertijd het naar binnen gekeerde winkelcentrum Bellestein onder de aandacht gebracht. Functionele en visuele relatie met winkelcentrum Bellestein Om interactie en beweging te stimuleren zijn de begane grond en verdieping visueel en functioneel met elkaar verbonden door een twee lagen hoge centrale entreehal met trap. Een groot venster biedt de voorbijganger een blik in het nieuwe centrum. Met het ontwerp zetten we de bezoekers bewust aan tot het nemen van de trap. Aan de zijde van winkelcentrum sluit een riante entreeluifel aan op een entreeplein en een route van en naar het winkelcentrum. Zo wordt reuring en traffic gecreëerd tussen gezondheidscentrum en winkelcentrum. Voor de apotheek is aan de oostzijde een 24/7 toegankelijk afhaalpunt gecreëerd voor het ophalen van medicijnen. Verankering op de plek Op de begane grond bevinden zich de apotheek, de fysiotherapiepraktijk en het consultatiebureau. Op de verdieping zijn de huisartspraktijken en overige zorgverleners gesitueerd. Het gebouw is zowel verticaal als horizontaal geleed. De centrale entree vormt zowel een visueel accent, als een verbinding tussen de beide ‘gebouwvleugels’. Het nieuwe gezondheidscentrum krijgt een plint met klimplanten in aansluiting op het groen van de Slotlaan: een knipoog naar de functie van het gebouw. De markante ‘kop’ van het gebouw is gericht op de kruising van de Kastelenlaan met de Slotlaan. Eenvoud en helderheid in beeld kenmerken de architectuur van AAARCHITECTEN. Bouwen in Gelderland 55

Kom gerust langs voor een bak koffie! Kantoor: Middelbuurtseweg 34, 3903 LD Veenendaal,E-mail: info@pavertsteigerbouw.nl 56 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Gezondheidscentrum Veldhuizen / Ede Pavert verzorgt de steigers van Bellestein Pavert Steigerbouw Verhuur Veenendaal B.V. is al jaren partner van bouwbedrijf van Swaay wat betreft steigerwerk. Het project Gezondheidscentrum Bellestein te Ede hebben wij voorzien van ruim 1.500m2 gevelsteiger. Directeur Jaap van de Pavert: “De afgelopen jaren is Pavert Steigerbouw Verhuur uitgegroeid tot een landelijk opererende onderneming die zich onderscheidt door service en betrouwbaarheid. Ons specialisme is het monteren en demonteren van diverse steigersystemen zoals: metselsteigers, renovatiesteigers en ondersteuningsconstructies. Dit doen wij voor uiteenlopende projecten, zowel particulier als zakelijk. Naast ring- en Tubelock gevelsteigers verhuren en monteren wij bouwliften, trappentorens, rol- en renovatiesteigers. Ook kunnen wij de steigers voorzien van windreducerend gaas en krimpfolie om werken op het steiger weersonafhankelijk te maken. Eerst geven wij een professioneel en vrijblijvend advies, zodat het gekozen steigersysteem perfect aansluit op het project. Dit doen wij aan de hand van teken- en berekenwerk. Deze service wordt geheel door ons verzorgd. “Veiligheid en betrouwbaarheid staan voorop.” We hebben een breed assortiment aan steigers van de hoogste kwaliteit. Dit is nodig, omdat er veel eisen worden gesteld aan een tijdelijke werkplek op hoogte. Verschillende beroepsgroepen werken er dagelijks op en moeten dus kunnen vertrouwen op de kwaliteit en veiligheid van het steiger. Daarom is ons materiaal gekeurd en ons personeel in het bezit van alle vereiste diploma’s en is ons bedrijf VCA gecertificeerd. Veiligheid en betrouwbaarheid staan voorop.” Bouwen in Gelderland 57

Asbestsanering uw specialist in Totaal- en renovatiesloopwerken Grond- en straatwerken Sanering & Infra Altijd de beste oplossing voor u! Ter Horst Groep | T: 0315-257321 | I: www.terhorstgroep.nl 50 jaar ervaring in staalconstructies Met ons heeft u niet alleen een stevige basis voor uw project, maar ook een betrouwbare, fl exibele en fi nancieel sterke bouwpartner aan uw zijde. U kunt bij ons terecht voor staalconstructies, hallenbouw, maatwerk, trappen en hekwerken. Imetaal Staalbouw B.V. Handelsweg 2 - 7081 AE Gendringen (NL) - T +31 88 5551300 Imetaal Stahlbau GmbH Groendahlscher Weg 87 - 46446 Emmerich am Rhein (DE) - T +49 (0) 2822 9324064 www.imetaal-staalbouw.nl 58 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw fabriekshal Ter Horst Metaaltechniek / Varsseveld In Varsseveld bouwt Ter Horst Metaaltechniek aan een hypermoderne fabriekshal ‘We zijn nu klaar voor de toekomst’ “We gaan straks van de prehistorie naar een hightech gebouw.” Straks staan in de nieuwe fabriekshal van Ter Horst MetaalTechniek in Varsseveld de nieuwste machines en is er geen klus te moeilijk of te groot. De nieuwbouw wordt zo effectief mogelijk gebouwd en ingericht, mede door de vele lokale aannemers. De fabriekshal wordt daarmee een echt Achterhoeks bouwproduct. “We gaan straks van de prehistorie naar een hightech gebouw”, zegt Bedrijfsleider Raymond ter Horst (overigens geen familielid van het bedrijf, red.), “Het is mooi als je iets zelf kan doen en bijdragen aan je eigen gebouw. Zo zijn alle stalen deuren zelf geproduceerd en dat geeft een stukje meerwaarde wat je aan bouwen bent.” Bouwen in Gelderland 59

Tekst nog te doen FIXX TOTAALBOUW Markenweg 7 7051 HS Varsseveld info@fixxtotaalbouw.nl Varsseveld ( 0544 - 35 20 08 www.fixxtotaalbouw.nl abb interieurbouw Markenweg 7, 7051 HS Varsseveld info@abb-interieurbouw.nl abb INTERIEUR Varsseveld ( 0544 - 35 20 15 www.abb-interieurbouw.nl 60 Bouwen in Gelderland Thuis op ieder bouwterrein! BOUW Zet interieur naar uw hand

Nieuwbouw fabriekshal Ter Horst Metaaltechniek / Varsseveld Eric Ditters, accountmanager Raymond ter Horst, bedrijfsleider De nieuwe fabriekshal van Ter Horst Metaaltechniek, onderdeel van de Ter Horst Groep, in Varsseveld vordert gestaag. De hele staalconstructie stond eind vorig jaar al fier overeind en in de afgelopen maanden is er keihard gewerkt om de vloeren van de hal te storten, het complexe elektrische installatienetwerk aan te leggen, de dakconstructie en de wanden te monteren en zo alles voor te bereiden naar de oplevering en de komst van het nieuwe machinepark. In mei moet het gebouw helemaal af zijn en zoals altijd moet er vlak voor de oplevering nog 1001 dingen gedaan worden. “Een deel van het nieuwe gebouw is inmiddels klaar voor het plaatsen van nieuwe machines en een aantal wordt nu van Lichtenvoorde naar Varsseveld overgebracht”, vertelt bedrijfsleider Raymond ter Horst. Het bedrijf had zijn activiteiten tijdelijk naar een locatie in Lichtenvoorde verhuisd, want op de plek waar de oude fabriek stond, moest de nieuwe fabriek komen. “Over vier weken moet in principe de hele productie terug zijn en 16 april wordt onze laatste dag in Lichtenvoorde. Dan is de nieuwe fabriek operationeel.” Bouwen in Gelderland 61

62 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw fabriekshal Ter Horst Metaaltechniek / Varsseveld “Niets van het oude is bewaard gebleven. Nagenoeg alles is weggegooid.” “De fabriekshal wordt met 4000 vierkante meter nu twee keer zo groot als voorheen”, zegt Eric Ditters, accountmanager van Ter Horst Metaaltechniek. Raymond voegt er aan toe: “Dan komen we van de prehistorie in een hypermoderne wereld vol hightech technieken terecht. Zo groot is het verschil tussen de oude en nieuwe situatie.” Oude fabriekshal Raymond: “De oude fabriekshal stamt nog uit de jaren zeventig. Wat ik aantrof, toen ik twee jaar geleden bij het bedrijf kwam te werken, was een fabrieksgebouw waar weinig in geïnvesteerd werd. Van kantoor tot de fabriek en machines. Al vanaf de start in 1970 was het bedrijf echter groeiende en her en der werden machines geplaatst. Vaak niet in een logische volgorde. Voor het slijpen moest men naar de andere kant van de hal. De oude hal leende zich ook niet voor een goede structuur en routing. Maar er hebben altijd behoorlijk wat vakmensen hier gewerkt en men heeft altijd de klus kunnen klaren.” De plannen voor een nieuwe fabriekshal, die Raymond tijdens zijn sollicitatie te zien kreeg, maakten hem razend enthousiast. “Er zou een hypermoderne fabriek komen vol hightech machines en nieuwe technieken. Het begint nu dusdanige vormen aan te nemen dat het eindresultaat goed zichtbaar is. Niets van het oude is bewaard gebleven. Nagenoeg alles is weggegooid. De botte bijl hebben we flink gehanteerd. Alleen twee machines zijn overgebleven en de rest is nieuwe techniek. Werd er voorheen alles geknipt, uitgesneden en uitgehoekt; nu gaan we snijden met een lasermachine. Dergelijke nieuwe machines zijn volgens Raymond ook nodig voor een bedrijf dat groeiende is en een toekomstvisie heeft. We kunnen nu elke metaalbewerking en elke klus klaren.” Meewerken aan de bouw Door de nieuwe machines kon het metaalverwerkend bedrijf veel van de nieuwbouw zodoende ook in eigen beheer vervaardigen. Raymond: “De staalconstructies, trappen, bordessen, de wasbakken en zelfs de plantenbakken voor buiten. We dragen dus zelf bij aan de bouw van onze fabriek. Prachtig toch?” Zelf meewerken aan de bouw van de fabriek geeft absoluut een meerwaarde vindt ook Eric: “Het is mooi als je iets zelf kan produceren en kan bijdragen aan je eigen gebouw. Deze Bouwen in Gelderland 63

Ruime ervaring in duurzame energie Ontdek de kracht van de zon op uw bedrijf met ThomaZon. Belangrijke drijfveren voor ThomaZon zijn de uitdagingen om maximale efficiëntie te halen uit zonnestroom. ThomaZon Projecten B.V. • Allerboschweg 14 • 3853 MK Ermelo T 0341-785096 • W www.thomazon.com 64 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw fabriekshal Ter Horst Metaaltechniek / Varsseveld producten zijn dan tevens een visitekaartje voor ons bedrijf en kunnen mooi dienen als referentie. Zo hebben we ook alle stalen deuren zelf geproduceerd.” Voor Ter Horst Metaaltechniek zijn de werkzaamheden op de bouw niet vreemd, want voor andere klanten produceerden ze ook al staalconstructies, deuren, tuinpoorten, schuttingen, trappen en met de nieuwe machines komt daar nog een breed nieuw assortiment bij. Eric: “Als het van metaal is, maken wij het. Met de nieuwe technieken kunnen we meer aan de vraag van klanten voldoen en zeker ook seriematig producten vervaardigen. Vroeger zeiden we dat we de middelen niet hadden. Dat hebben we met de nieuwe fabriek wel.” Naast de bouwproducten fabriceert het bedrijf ook eigen producten zoals voorzetapparatuur voor heftrucks en verreikers. In de hele Ter Horst Groep zijn ruim 200 mensen in dienst; bij de MetaalTechniek werken zo’n twaalf mensen. Die zullen straks meer werk gaan verzetten door slimmer te werken en vooruit te produceren en dat kan mede door de efficiëntere nieuwe werkplaats. Serieuze efficiëntieslag Langszij de hal komen grote roldeuren waar vrachtwagens gewoon naar binnen kunnen rijden om geladen of gelost te worden. Voorheen was dit een buitenactiviteit. Alleen al de grotere deuren en toegenomen vloeroppervlak zorgen voor een serieuze efficiëntieslag. Het gebouw is volgens Eric en Raymond verder redelijk recht-toe-recht aan; gewoon gebaseerd op het principe van Achterhoekse oerdegelijkheid. Vanuit onze bedrijfsfilosofie blijft alles degelijk, modern en efficiënt. Hoewel de grote, zelf geproduceerde, plantenbakken toch een sfeerverhogend aanzicht geven. “De fabriek is echter wel gebouwd voor de toekomst en er is rekening gehouden met het milieu”, geeft Raymond aan. “We hebben zonnepanelen op het dak liggen en er zijn warmtepompen geïnstalleerd. Met de nieuwe hypermoderne spuitkabine, is het zelfs mogelijk om 80 procent van de warmte terug te winnen.” De accountmanager vult zijn collega aan: “De apparatuur die is aangeschaft, is weliswaar het neusje van de zalm, maar deze zijn soms zo groot dat we speciale vloeren en funderingen moesten storten.” En al die machines en apparatuur moet voorzien worden van elektra, installatietechniek, afvoer van “Zelf meewerken aan de bouw van de fabriek geeft absoluut een meerwaarde.” Bouwen in Gelderland 65

Asbestsanering uw specialist in Totaal- en renovatiesloopwerken Grond- en straatwerken Sanering & Infra Altijd de beste oplossing voor u! Ter Horst Groep | T: 0315-257321 | I: www.terhorstgroep.nl 66 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw fabriekshal Ter Horst Metaaltechniek / Varsseveld water of terugwinning van warmte. Er moet verlichting komen zoals ledlampen, maar ook infraroodwarmtestralers en zelfs vloerverwarming. En wellicht was het werken aan de installatietechniek nog wel het meest gecompliceerde stukje werk van de hele bouw en bezorgde ook de meeste kopzorgen. Zowel Raymond als Eric zijn beiden trots op het gebouw dat straks lange tijd hun werkomgeving zal zijn. “Het wordt nu ook gemakkelijker om klanten uit te nodigen in een moderne omgeving”, besluit Raymond. “Meer van deze tijd met ontvangst- en vergaderruimten.” /////////////////////////////////// Achterhoekse bouwbedrijven De Achterhoek staat in heel Nederland bekend om zijn goede vakmensen. Kijk er niet raar van op om ergens op de bouw in Amsterdam te moeten constateren dat de voertaal niet plat Amsterdams is, maar gewoon het liederlijke Achterhoeks. Het is dan ook niet vreemd dat Ter Horst MetaalTechniek vooral gebruik heeft gemaakt van de lokale vakmensen en bedrijven. Zo is de aannemer Klanderman bouwbedrijf uit hetzelfde Varsseveld en is Heva Klimaat & Installatietechniek, ook uit Varsseveld, verantwoordelijk voor alle kabels en installatiewerkzaamheden. Eveneens uit Varsseveld zijn bouwers van gevel en dak Elan Dak en Wand. De andere onderaannemers komen uit Gendringen, Halle, Winterswijk. ‘s Heerenberg en Zutphen. Klant specifieke metaalproducten Ter Horst Metaaltechniek is een metaalverwerkend bedrijf, dat klant specifieke producten ontwerpt, produceert, installeert en onderhoud voor diverse branches. Daarnaast maken ze eigen producten voor de heftruckbranche zoals voorzetapparatuur bestaande uit onder andere kraanarmen, kiepbakken, tapijtdoornen, container oprijplaten, rollenbanen en acculaadinrichtingen. Ook in de tuinbranche zijn ze actief en maken ze bloembakken, borderranden, tuinhaarden, tuindecoratie en schuttingen. Naast het vervaardigen van voorzetapparatuur en maatwerk transportmiddelen zijn ze leverancier van meerdere interne transportmiddelen zoals heftafels, pallettrucks en steekwagens van alle A-merken. Bouwen in Gelderland 67

Tekst nog te doen VEERSYSTEMEN Ontdek de mogelijkheden van VB-Airsuspension, veilig onderweg. ‘ RIJGEDRAG VERBETEREN ‘ VEERCOMFORT VERBETEREN ‘ RIJHOOGTE VERHOGEN VB-COILSPRING HULP- OF VERZWAARVEREN Een VB-CoilSpring is de juiste optie voor een voertuig dat altijd (zwaar)beladen is en dat af en toe te maken heeft met een wisselende belading. De versterking van de veerkracht is namelijk permanent en niet regelbaar. VB-SEMIAIR HULPLUCHTVERING Hulpluchtvering maakt het mogelijk de vering binnen bepaalde grenzen in te stellen. Bij een voertuig met bladveren wordt een luchtbalg tussen het chassis en de achteras gemonteerd. Deze luchtbalg ondersteunt de bestaande bladveer. ORIGINELE VERING Het voertuig hangt door. making everyday smoother 68 Bouwen in Gelderland VEERSYSTEEM VAN VB-AIRSUSPENSION Het voertuig behoudt zijn veerweg. www.vbairsuspension.com

Algemeen Bouw Relatiedagen vervangt Bouw Compleet met nieuw concept De vakbeurs Bouw Compleet in Evenementenhal Hardenberg gaat per direct verder als Bouw Relatiedagen. Naast deze naamswijziging gaat het beursconcept ook volledig op de schop. Bouw Relatiedagen telt twee beursdagen, focust zich specifiek op de bouwsector in Noordoost-Nederland en wordt georganiseerd door het beursteam van Easyfairs dat ook Building Holland in RAI Amsterdam organiseert. De eerste editie van Bouw Relatiedagen is op 1 en 2 december 2021 in Hardenberg. “Bouw Compleet kent een rijke historie van bijna een kwart eeuw, maar het concept was aan vernieuwing toe. In de afgelopen periode hebben we vanwege corona geen beurzen mogen organiseren, maar dat gaf ons wel de tijd om kritisch naar onze beursconcepten te kijken en zorgen dat ze klaar voor de toekomst zijn. Dat geldt nu ook voor Bouw Relatiedagen. Deze beurs moet van en voor de regio zijn, waarbij we trots mogen zijn op al die bouwers in Noordoost-Nederland. We gaan in gesprek met lokale aannemers die samen met ons deze trots willen benadrukken en hun schouders onder deze beurs willen zetten”, zegt Dirk van Gemert namens organisator Easyfairs. De opzet van Bouw Relatiedagen is gebaseerd op vier pijlers: expositie, workshops, banenmarkt en netwerken. Expositie is de beursvloer met exposanten waar bedrijven hun producten laten zien. Voor workshops zet de organisatie geen high end bijeenkomsten in maar juist laagdrempelige workshops met praktische onderwerpen die dezelfde dag toepasbaar zijn. Die het leven van een timmerman vanaf morgen net even iets makkelijker maakt. Verder is Bouw Relatiedagen de plek waar aannemers zich kunnen presenteren aan hun doelgroep. Ze kunnen hun bedrijf als het ware pitchen aan bouwprofessionals die er wel oren naar hebben om van werkgever te veranderen. Bovendien richt de organisatie ‘Proost op de regio’ in waar men kan netwerken en waar een hoog ons-kent-ons gehalte zal zijn. Bezoekers van Bouw Relatiedagen zijn de bouwprofessionals die hun handen uit de mouwen steken. Vakmensen die trots zijn op hun professie, geïnteresseerd zijn in nieuwe materialen en het gebruik van nieuwe machines, maar tegelijkertijd begrijpen dat er een tekort is aan gekwalificeerd personeel. Van Gemert: “We hebben het hier over bouw vakkers in de brede zin van het woord: van metselaars en timmerlieden tot dakbedekkers, klusbedrijven en aannemers. Ze kunnen in loondienst bij een aannemer zijn of werkzaam zijn als ZZP’er.” De eerste editie van Bouw Relatiedagen is op woensdag 1 en donderdag 2 december 2021 in Evenementenhal Hardenberg. Bouwen in Gelderland 69

Algemeen Fijn Wonen stelt woningtekort aan de kaak in landelijke campagne Fijn Wonen, het woonproduct van Van Wijnen, wil met een nieuwe manier van bouwen bijdragen aan het oplossen van het woningtekort. Op 5 april is een landelijke campagne gelanceerd om hier aandacht voor te vragen. Dankzij een nieuwe, all electric fabriek in Heerenveen kan Fijn Wonen vanaf 2022 jaarlijks vierduizend woningen en appartementen realiseren. Deze zijn betaalbaar, comfortabel, toekomstbestendig en ook nog eens heel mooi. Bovendien razendsnel te ontwikkelen en realiseren. Met deze oplossing hoopt Fijn Wonen betaalbaar wonen voor meer mensen beschikbaar te maken. Niet normaal Met een landelijke campagne, die gestart is op 5 april, vraagt Fijn Wonen aandacht voor het woningtekort. Het lijkt ondertussen normaal geworden dat veel mensen in een woonsituatie zitten waar ze niet thuis horen. Peter Hutten, CEO bij Van Wijnen, vertelt: “Met de normale bouw halen we de achterstand niet in. Het moet anders: sneller, beter, goedkoper en duurzamer. Dit kan met digitalisering en gerobotiseerde industrie. Dat we het anders doen benadrukken we in onze campagne met de pay-off ‘Niet normaal’”. Door slimme producten en een innovatief productieproces is Fijn Wonen goedkoper en sneller, zonder in te leveren op uitstraling en wooncomfort. De woningen zijn energiezuinig en remontabel. Omdat de componenten van de woningen in de fabriek gemaakt worden, hoeven ze op de bouwplaats enkel nog in elkaar te worden gezet en levert een nieuwe woonwijk vele malen minder transport en 70 Bouwen in Gelderland afval op. Bovendien is de prijs van een bouwproject vooraf meteen duidelijk. Onwenselijke woonsituaties voorkomen In de tv-commercial van het merk wordt het verhaal van de 38-jarige Maarten verteld, die sinds zijn scheiding noodgedwongen bij zijn moeder José woont. Hutten legt uit: “Het verhaal staat symbool voor alle mensen die in een onwenselijke woonsituatie zitten. Of dat nu bij hun moeder, in een te krap huis met een groot gezin of met drie werkenden in een gedeeld appartement is. Daar willen we iets aan doen.” Om de woningen te kunnen realiseren, zoekt Fijn Wonen woningcorporaties, projectontwikkelaars en vastgoedbeleggers met dezelfde missie. Via fijn.com/nietnormaal kunnen organisaties zich aanmelden om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen rondom deze nieuwe manier van bouwen.

Bouwen in het Oosten voor alle professionals in de bouw Is Overijssel zakelijk interessant voor uw bedrijf? Wilt u Bouwen in het Oosten kostenloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweninhetoosten.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweninhetoosten.nl Bouwen in het Oosten werd in 1992 als titel geïntroduceerd en heeft inmiddels een toonaangevende positie in de Overijsselse bouwen installatiewereld veroverd. www.bouweninhetoosten.nl redactie@bouweninhetoosten.nl

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72

Home