0

3e Jaargang • nr. 3 • april 2022 Bouwen in Prominente rol Gelderse bedrijven bij realisatie VSO-school Hengelo Betonfabrikanten verder onder druk Gelderland 03 “Wow-gevoel” bij binnenkomst nieuw Prisma College Arnhem Pagina 06 Van Norel Bouwgroep Epe bouwt Internationale School Almere

In dit magazine Inhoudsopgave 06 16 24 03 05 Voorwoord: “Verlamming” Nieuwbouw Internationale School Almere 06 Van Norel Bouwgroep: “Naast bouwen ook de Total Engineering” 15 Column KienhuisHoving: “Wie krijgt er nog een aansluiting op het elektriciteitsnet binnen 18 weken?” Nieuwbouw Attendiz, school voor speciaal voortgezet onderwijs in Hengelo 16 Attendiz school Hengelo voorbeeld van goede samenwerking 19 Geavanceerde installaties voor Attendiz 22 Column Danny van Hal: “Alles zit tegen. Daarom gaat Haldu Groep door…samen met u!” Nieuwbouw Prisma College Arnhem 24 Prisma College Arnhem verwelkomt leerlingen nog voor de zomervakantie 34 Van Wijnen Groep: “Groei gaat hand in hand met investeren” Bouwen in Gelderland 03 30 Acour laat sportdocenten nieuw Prisma College rustig lesgeven in gymzalen 31 Installatiebranche gaat veel minder verpakkingsmateriaal gebruiken 32 Vloerenfabrikant Interface ontvangt speciale oeuvreprijs van Sustainable Brand Index voor langdurige impact 33 Betonfabrikanten verder onder druk door sterk stijgende energieprijzen, laag water en dreigend tekort aan grondstoffen

4 Bouwen in Gelderland

Voorwoord Voorwoord Verlamming In een week waar de contouren van een oplossing voor de stikstofproblematiek enigszins zichtbaar hadden moeten worden, domineerden niemand minder dan Hugo de Jonge, Sywert van Lienden en zijn mondkapjes het politieke discours in Den Haag. Een grote aanfluiting. Het Hoofdlijnenrapport van de nieuwbakken minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal-Zeggelink (VVD, Ruttiaans blijmoedig en 25 miljard in the pocket) deed dan wel een poging de commissie te overtuigen dat er stappen gezet waren, maar het enige wat echt duidelijk werd, is dat ze volgens de bekende Haagse uitstelroute, tijd kocht voor nader onderzoek en, eveneens een beproefd recept, de provincies te betrekken in de besluitvorming omdat “er nu eenmaal grote regionale verschillen zijn in de agrarische en industriële sector en dat ook de bodemsamenstelling nogal divers is”. Of het nu uit de koker kwam van een achterkamergezelschap, de rijkgevulde communicatieafdelingen van de betrokken ministeries of het een resultaat is van een aantal spindoctors van de coalitiepartijen, het gevolg is dat er op korte termijn weer eens geen contouren, laat staan beslissingen, te verwachten zijn. Het zoeken van draagvlak en het vluchten in onderzoek gaat ten koste van de bouw van tienduizenden woningen. Dat “eerlijke verhaal” wordt echter door niemand gecommuniceerd. Dit land wordt platgelegd door een onderling wantrouwen in zowel de regering alsook de Tweede Kamer. Ook daarvanuit komt geen enkel initiatief maar is het betrekken van de schuttersputjes en het opdreunen van het eigen verkiezingsprogramma blijkt belangrijker dan het vinden van compromissen. Radicaal rechts komt nog steeds niet verder dan het ontkennen van het stikstofprobleem en levert op geen enkele wijze een zinvolle bijdrage aan het debat. Voor radicaal links gaat niets ver genoeg en bewandelt men liever de juridische weg na het succes van de Urgendauitspraak. Ook vanuit die hoek hoef je niets te verwachten. Waar de SP de vakbond weggekaapt heeft van de PvdA, zijn de boerenbelangen inmiddels verhuisd van het CDA naar Caroline van der Plas. Ook daar zijn de hakken al diep in het zand verdwenen. Elk statistisch feit wordt fel bekritiseerd en is er geen glimp van realisme te bespeuren. Er wordt in dit land vaak schamperend gesproken over de totale scheuring in de Verenigde Staten tussen democraten en republikeinen. Goed, wij hebben inmiddels dan wel twintig Kamerfracties, maar hoe ver zitten wij zelf af van een totale stagnering. Bouwend Nederland, Techniek Nederland en diverse organisaties schreeuwen moord en brand, maar de eerste LTO regio’s hebben al gezegd niet meer verder te willen praten omdat ze dan “misbruikt” worden als mede-veroorzaker van het terugbrengen van landbouwareaal of de veestapel. Moet het dan eerst helemaal vastlopen? Politici zouden, zoals gememoreerd, eerlijk moeten zijn dat gezien de onwrikbaarheid van de bewoners van de Haagse kaasstolp we de honderdduizend woningen per jaar wel kunnen vergeten en dat we met de helft de handen mogen dichtknijpen. Ik vertrouw daar echter niet op….. Door: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Op de cover In het Annapark in Almere wordt momenteel de nieuwbouw gerealiseerd van een internationale campus waar kinderen van vier tot negentien jaar terecht kunnen voor onderwijs. Van Norel Bouwgroep uit Epe hoopt het project in het voorjaar van 2023 op te leveren. Artist impression: cepezed Colofon Bouwen in Gelderland Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweningelderland.nl E-mail: redactie@bouweningelderland.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic), Gerard Burgers Fotografie Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10), Erik Kuipers (06 - 196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Hannique de Jong Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in Gelderland 05

Nieuwbouw Internationale School Almere Tekst: Jolanda Groothuis / Artist impressions: cepezed ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Nieuwbouw Internationale School Almere op basis van Design & Build aangenomen Naast bouwen ook de Total Engineering! 06 Bouwen in Gelderland

In het Annapark in Almere wordt momenteel de nieuwbouw gerealiseerd van een internationale campus waar kinderen van vier tot negentien jaar terecht kunnen voor onderwijs. Onder aanvoering van Van Norel Bouwgroep Epe, besloten architectenbureau cepezed en ITN Installatietechniek de Design & Build-aanbesteding (UAV-GC) samen aan te gaan. Zij scoorden dusdanig hoog ten opzichte van de gunningscriteria dat de gemeente Almere dit team de opdracht gunde. Volgens projectleider Rob Wassink van Van Norel Bouwgroep heeft deze contractvorm veel impact op de interne organisatie. “Maar het is zeker niet onverdienstelijk”, aldus de man die bij dit project een enorme verantwoordelijkheid draagt. Rob Wassink: “Wij zijn tevens aanjager van het ontwerpteam, wat mede door de juiste samenwerking, tot een mooi en goed doordacht plan leidde.” Bouwen in Gelderland 07 S S S S

Tekst nog te doen Duurzaam bouwen in Gelderland Uw partner voor woningbouw, renovatie, onderhoud, turn-key projecten, utiliteitsbouw en projectontwikkeling. Vertrouw en bouw daarom op Van Norel. Volg ons ook op Brinkgreverweg 32, 8161 NW Epe, T 0578 615 311 E (algemene) contact@vannorel.nl, W www.vannorel.nl 8 Bouwen in Gelderland

Het uitgangspunt van de organisatie; “Een bouwtraject is complex. Het is bij familiebedrijf Van Norel Bouwgroep in vertrouwde handen.” Nieuwbouw Internationale School Almere Anders dan in reguliere aanbestedingsprocedures moet de aannemer niet alleen rekenen, maar ook tekenen. Rob Wassink: “Wij zijn tevens aanjager van het ontwerpteam, wat mede door de juiste samenwerking, tot een mooi en goed doordacht plan leidde. Dat gold niet alleen tijdens de voorbereiding. Het houdt in dat we ook nu, tijdens de uitvoering, de papierwinkel en de processen heel goed op orde dienen te hebben. Veel ervaring met een UAV-GC opdracht hadden we (nog) niet, maar voor ons is dit project direct een kans om ons kwaliteitsniveau naar een hoger level te tillen. De verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid liggen hier helemaal bij ons als aannemer, hoewel de geselecteerde partners daar belangrijke onderdelen van uitmaken. Uiteraard speelt ook de opdrachtgever een grote rol. Het is van groot belang dat hij reëel en praktisch kan meedenken en dat we hiervoor samen de ruimte creëren. Dat verloopt tot dusver uitstekend.” Diverse nationaliteiten De nieuwbouw van de Internationale School ging op 27 september vorig jaar van start. De oplevering staat, conform de planning uit 2020, in februari 2023 gepland. Het complex krijgt drie verdiepingen en 7.300 m² vloeroppervlakte. Het wordt gebouwd voor, -in eerste instantie-, zevenhonderd leerlingen, maar in het ontwerp is rekening gehouden met een uitbreidingsmogelijkheid tot duizend leerlingen. De school wordt licht en modern, waar verschillende nationaliteiten, culturen, leeftijden en niveaus zullen samenkomen. Hoewel het gebouw één geheel vormt, bestaat het straks uit verschillende zones zodat de leeromgeving voor de diverse leeftijdsgroepen overzichtelijk blijft en kleinschalig aanvoelt. Na oplevering voldoet het complex aan Frisse Scholen Klasse B. Grootschalig Ten tijde van het interview (begin april) verlopen de werkzaamheden volgens planning. Aan het imposant stalen geraamte op de rand van de Stedenwijk kunnen Bouwen in Gelderland 09

Tekst nog te doen Prefab maatwerk; dat schiet op! Houtbouw ‘t Zand levert dat wat nodig is voor uw prefab project. Denk hierbij aan dakconstructies, een bovenbouw of zelfs een volledig prefab casco. De elementen worden volledig geëngineerd en vervolgens fabrieksmatig geproduceerd. Dit vermindert de bouwtijd aanzienlijk! Prins Clausweg 9, 1756 BJ ’t Zand (NH) 0224 - 590079 www.houtbouwelementen.nl Info@houtbouwelementen.nl 10 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Internationale School Almere passanten niet meer omheen. Rob Wassink: “Inmiddels is er gestart met het plaatsen van de gevelelementen en het aanbrengen van de luchtkanalen en kabelgoten. De tijdelijke daklaag is eveneens een feit. Momenteel zijn er, inclusief onderaannemers, vijftien vaklieden werkzaam op de bouw. Naar verwachting zullen dat er circa vijftig zijn tijdens de piek. Echt te maken met stagnerende levertijden hebben we tot dusver niet, op het Syberisch lariks na. Daar zouden de binnenkozijnen van gemaakt worden. Hier hebben we een alternatief voor bedacht in de vorm van Eyong. Wel worden we dagelijks geconfronteerd met prijsverhogingen. Daar hebben we mee te dealen, maar het houdt wel in dat het een enorme uitdaging is om binnen het budget te blijven. Op zich is de bouw van deze school voor Van Norel Bouwgroep niet per definitie een specialistisch gebeuren. Jaarlijks realiseren we diverse onderwijsinstellingen, maar ook richten we ons op de zorg, Defensie en Rijkswaterstaat. Onlangs zijn we gestart met de nieuwbouw van een zorginstelling voor Triade in Emmeloord en tijdens de aanbestedingsprocedure van dit project legden we de laatste hand aan de nieuwbouw van de eerste ecologische basisschool (De Verwondering) van Nederland in Almere Nobelhorst. Dit project won de ‘Gouden Kikker 2021’ als het meest duurzame gebouw van Nederland. Hieruit blijkt dat Van Norel Bouwgroep ambitieuze projecten zeker niet uit de weg gaat. De uitdaging zit bij de Internationale School in de grootschaligheid en de contractvorm.” Inzichtelijk plan Niettemin is volgens de projectleider de nieuwbouw goed beheersbaar: “De hele constructie is door onze afdeling werkvoorbereiding uitgewerkt in BIM. Dat werkt goed omdat onze uitvoerder René Mentink op elk moment 3D in het model kan meekijken. Het plan is inzichtelijk en dat geeft rust. Zelf kom ik wekelijks op de bouwplaats Bouwen in Gelderland 11 sfeerproeven in de nieuwe school

Tekst nog te doen Ontdek het voordeel van complete cascobouw · Constructieve wanden · Brandwanden · Geïsoleerde wanden · Kolommen · Balken · Trappen · Bordessen · Balkonplaten · Kanaalplaatvloeren · Galerijplaten · T-elementen · Specials waterkeren | afdichting | dilatatie | opleggen | akoestiek Silent Building, de belofte voor een ‘stil’ gebouw Goede akoestiek is erg belangrijk voor kantoor, school, theater en sportzaal. Een goede demping van trillingen of omgevingsgeluid maakt een groot verschil voor gebruikers. Vilton heeft de bouwkundige expertise om contactgeluid al van de (digitale) tekentafel te isoleren en nagalmtijd te optimaliseren. Vilton biedt oplossingen om wanden, vloeren en plafonds te ontkoppelen. Ook denken wij mee over goede en esthetische ruimte-akoestiek. Zo wordt geluid in een gebouw perfect beheersbaar. Engineering Productie Levering Montage Maak kennis met ons op www.preco.nl uw bouw onze technologie m 088 88 77 122 k akoestiek@vilton.nl Silent Building 12 Bouwen in Gelderland Foto: Milad Pallesh

Nieuwbouw Internationale School Almere en ben ik aanwezig tijdens de bouwwerkvergaderingen waar de aandachtspunten worden vastgelegd. De opdrachtgever hanteert toetsmomenten en, indien nodig, is er ruimte voor aanpassingen in het plan. We houden elkaar scherp. Zijn er zaken die verkeerd zijn geïnterpreteerd in het Plan van Eisen dan gaan we daarover in gesprek om tot innovatieve oplossingen te komen. Het onderlinge contact verloopt bijzonder prettig, met dien verstande dat ik geen moment twijfel aan een succesvolle afronding van dit project. Na de oplevering ervan, in het voorjaar van 2023, kom ik hier op terug in dit magazine.” Toegevoegde waarde Directeur van Van Norel Bouwgroep, Hans van Norel, streeft met betrekking tot de toekomst niet per definitie een enorme groei na. Wel heeft hij de intentie om, met name in de voortrajecten, meer toegevoegde waarde te bieden: “Bouwprocessen worden steeds complexer. Veel opdrachtgevers hebben behoefte aan meer markt- en uitvoeringskennis en technische knowhow. Daar willen we energie in gaan steken door middel van bouwteams en Design & Build contracten (UAV-GC), waarbij we tevens de verantwoording op ons nemen voor het ontwerp van de infrastructuur en de uitvoering.” Om de economie te versterken wil Almere meer internationale bedrijven aantrekken. Daarvoor is uitbreiding van het internationaal onderwijs een must. Hierdoor wordt Almere aantrekkelijker voor werkgevers én werknemers van over de grens. Dat is belangrijk want internationale werknemers zijn vaak koopkrachtig. Zij zorgen voor groei en voor meer werkgelegenheid, ook voor bestaande bedrijven in de regio. Bovendien dragen internationale bedrijven bij aan een grotere diversiteit, wat de economie robuuster en stabieler maakt. ///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Missie & visie Hans van Norel is de derde generatie binnen de Van Norel Bouwgroep. Het familiebedrijf met 85 vaste medewerkers heeft als uitgangspunt een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke behoefte aan huisvesting. Hans van Norel: “Het accent ligt hierbij op duurzaamheid waarbij kwaliteit, ontzorgen en gebruiksgemak de speerpunten vormen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen, innovatie en duurzaamheid lopen als een rode draad door de processen en leiden tot voortdurende aanpassingen en verbeteringen met als doel het creëren van economisch en maatschappelijk rendement. Onze missie, visie en bedrijfsvoering zijn gebaseerd op vier belangrijke pijlers: kwaliteit, veiligheid, duurzaamheid en ontzorgen. Bouwen is mensenwerk. Uiteindelijk draait het volgens ons om de volgende kernwaarden: betrouwbaarheid, heldere communicatie, gespecialiseerde en vriendelijke medewerkers, creatieve en praktische oplossingen, een onbezorgde bouwtijd, een eindresultaat naar wens en tevreden opdrachtgevers en medewerkers.” Hans van Norel: “Bouwprocessen worden steeds complexer. Veel opdrachtgevers hebben behoefte aan meer markt- en uitvoeringskennis en technische knowhow.” Bouwen in Gelderland 13

Bouwen in het Oosten voor alle professionals in de bouw Is Overijssel zakelijk interessant voor uw bedrijf? Bouwen in het Oosten werd in 1992 als titel Wilt u Bouwen in het Oosten kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweninhetoosten.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweninhetoosten.nl geïntroduceerd en heeft inmiddels een toonaangevende positie in de Overijsselse bouwen installatiewereld veroverd. www.bouweninhetoosten.nl redactie@bouweninhetoosten.nl 14 Bouwen in Gelderland

KienhuisHoving informeert Wie krijgt er nog een aansluiting op het elektriciteitsnet binnen 18 weken? De combinatie van een hoge vraag naar aansluitingen op het elektriciteitsnet en te weinig vakmensen om aansluitingen te realiseren leidt al langere tijd tot vertragingen bij bouwprojecten. Uit de Elektriciteitswet volgt dat een aansluiting op het net binnen een redelijke termijn van maximaal 18 weken gerealiseerd moet zijn. Veel partijen houden daarom rekening met deze termijn van 18 weken. Te weinig bekend is echter dat sinds eind vorig jaar aan deze termijn vrijwel geen rechten meer ontleend kunnen worden. Hoe zit dit? Duidelijke termijn van 18 weken Wanneer een netbeheerder tot halverwege 2021 een aansluiting op het elektriciteitsnet niet binnen 18 weken gerealiseerd kreeg, kon door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een boete worden opgelegd. Steevast verkondigde de ACM dat de termijn van 18 weken een harde termijn was, waaraan netbeheerders zich dienden te houden. Hiernaast zijn er meerdere kort gedingen gevoerd waarbij is gevorderd dat netbeheerders op straffe van een dwangsom verplicht werden om tot tijdige realisatie van een aansluiting over te gaan. Europese Richtlijnen Regels met betrekking tot netaansluitingen en tariefstellingen zijn vastgelegd in Europese Richtlijnen. Nationale overheden dienen deze richtlijnen om te zetten in tionale wetgeving. Het Hof an Justitie van de Europese Unie heeft op 2 september 2021 geoordeeld dat Duitsland de derde Elektriciteitsrichtlijn (2009/72/EG) op onjuiste wijze heeft omgezet in nationale wetgeving. Termijn onverbindend Omdat de Nederlandse wetgever op vergelijkbare wijze als de Duitse wetgever de derde Elektriciteitsrichtlijn heeft omgezet in nationale wetgeving (i.c. artikel 23 lid 4 Elektriciteitswet waarin de termijn van 18 weken is opgenomen), heeft de ACM op 2 december 2021 een besluit waarmee aan Liander een boete was opgelegd vanwege het overschrijden van de 18-wekentermijn ingetrokken. De ACM heeft deze intrekking gemotiveerd door aan te geven dat uit de uitspraak van het Hof van Justitie volgt dat de in de Elektriciteitswet opgenomen termijn van 18 weken onverbindend is en dat Deze column is geschreven door: Robert de Vries, advocaat Bouwrecht en Commercieel Vastgoed. Zijn e-mailadres is robert.devries@kienhuishoving.nl, zijn telefoonnummer is 088 – 480 41 01. Bouwen in Gelderland 21 15 om die reden aan deze termijn geen rechten ontleend kunnen worden. De ACM heeft daarbij aangegeven dat deze termijn niet langer zal worden gehandhaafd. Gevolgen voor de praktijk en tips Het gevolg van het voorgaande is dat er dit moment geen harde termijn geldt voor netbeheerders om een aansluiting op het elektriciteitsnet gerealiseerd te hebben. De ACM heeft aangegeven dat zij voorlopig blijft uitgaan van “een redelijke termijn” als bedoeld in de Elektriciteitswet. Of sprake is van een redelijke termijn zal echter per geval beoordeeld moeten worden. Dit leidt tot onzekerheid voor aannemers en opdrachtgevers. Zij doen er daarom verstandig aan tijdig over dit onderwerp met elkaar te spreken, de overeenkomst hierop af te stemmen en de aansluiting zo snel mogelijk aan te vragen.

Op dit moment worden de laatste afrondende werkzaamheden uitgevoerd. “Terugkijkend naar de laatste fase kan ik stellen dat het, zeker gezien de perikelen die de sector momenteel bezighoudt, soepel verlopen is. Ook wij hebben onze probleempjes gehad qua toelevering maar alles is redelijk binnen de perken gebleven. De datum 2 mei wordt gehaald. Op dit moment zijn er nog een aantal zaken die geconcretiseerd moeten worden. De gevelbeplating moet nog aangebracht worden en de binnendeuren hebben een kleine vertraging opgelopen vanwege productieproblemen. Ook de terreininrichting is nog niet klaar maar dat is normaal gesproken altijd een van de afsluitende werkzaamheden. De opdrachtgever is inmiddels gestart met de inrichting van de school. Zo wordt er vloerbedekking gelegd, is de keuken geplaatst en is er begonnen met de inrichting van de gymzaal. We hebben een prima samenwerking met het schoolbestuur. We kunnen in deze fase direct schakelen indien nodig. Recent hebben we een rondleiding door de Attendiz school gemaakt met het schoolbestuur en de directie. Die waren blij met wat ze zagen. Er zijn het laatste half jaar toch nog wel wat aanpassingen gepleegd aan het oorspronkelijk ontwerp. Reden daarvoor is voortschrijdend inzicht en de soms wat onduidelijk geformuleerde wensen vanuit de school waar niet alle geledingen het tempo konden volgen qua besluitvorming. We zijn er altijd in goede harmonie uitgekomen. Op een gegeven moment kun je gewoon die rijdende trein niet meer een andere kant opsturen. Die duidelijkheid hebben we gegeven en er is afgesproken dat we de laatste weken geen wijzigingen meer zouden doorvoeren. Daar houden beide partijen zich aan, zodat de opleveringsdatum niet meer ter sprake komt. Het zou zo kunnen zijn dat de school na de oplevering alsnog wat aanpassingen wil plegen, maar die staan buiten onze afspraak.” André de Gelder: “We zijn er altijd in goede harmonie uitgekomen.” Bouwen in Gelderland 17

Attendiz school / Hengelo Prijsgekte Ook de leerlingen hebben inmiddels kennisgemaakt met hun nieuwe leeromgeving. Het zijn leerlingen met een “rugzakje” die cognitieve en/ of lichamelijke beperkingen kennen. Ze zijn hier in groepjes op vrijdagen op de bouwplaats geweest en regelmatig komen er leerlingen, vergezeld door een conciërge, die hand- en spandiensten verzorgen. De jongens op de bouwplaatsen vinden dat ook mooi. Het is praktijkonderwijs dus ze kunnen in de praktijk zien hoe het toegaat op een bouwplaats. Maar om terug te komen op de bouwkundige uitdagingen, die zijn allemaal goed ingevuld. In september vertelde ik al dat met name het gevelmetselwerk esthetisch bepalend zou worden voor de school en dat blijkt ook in de praktijk. Het ziet er prachtig uit. Tijdens het metselwerk waren we erg alert op het tempo van de uitvoering. Als je te snel “omhoog” gaat zou instabiliteit kunnen optreden. Dat is gelukkig niet gebeurd. Het is een fraai geheel geworden waar alle betrokken partijen trots op kunnen zijn.” De huidige situatie qua inkoop van bouw-materialen wordt door André de Gelder omschreven als “gekte”. De Gelder: “Je maakt de gekste dingen mee. Zo heb ik half februari een offerte aangevraagd bij een staalbouwer. Nu, zes weken later is dezelfde offerte qua prijs geëxplodeerd. Ik zou nu 166.000 euro meer moeten betalen. Twintig procent meer ten opzichte van de toen reeds hoge inkoopkosten! Het is werkelijk ongeëvenaard. Ook langlopende projecten hebben er nu last van. Het is echt een problematische zaak. Werkaanbod is er voldoende. We hopen na de zomervakantie te starten met een aantal grote projecten. Ook het jaar 2023 loopt dan alweer redelijk snel vol. Momenteel zijn we onder andere in Aalten betrokken bij de bouw van vier bedrijfshallen, een sporthal in Muiden en een school in Amersfoort. Ik ben overigens wel van mening dat we de bovenkant van de prijsconjunctuur nu wel hebben aangeraakt. Het moet nu toch gaan naar een vorm van normalisatie.” Een school met esthetisch bepalend gevelmetselwerk. 18 Bouwen in Gelderland

Attendiz school / Hengelo ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto’s: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Prominente rol Alferink installatietechniek Geavanceerde installaties voor Attendiz Binnen zeer afzienbare tijd vindt de oplevering plaats van de nieuwe Attendiz school in Hengelo plaats. Deze school voor speciaal onderwijs aan twaalf- tot achttienjarigen vervangt de sterk verouderde oude locatie. De bouw startte in maart 2021. Een prominente rol in de realisatie is weggelegd voor het Groenlose Alferink Installatietechniek die verantwoordelijk is voor het complete W en E deel van de bouw. Wij spraken met directeur Laurens Grashof en projectleider Jan Lentink. Het project kwam via een reguliere Europese UAV aanbesteding vertelt Laurens Grashof. “Attendiz is een nieuwe relatie voor ons. De bouwdirectie is van SOM= en dat is wel een bekende van ons en hetzelfde geldt voor de adviseur Dijkoraad. Met bouwkundig hoofdaannemer Rots Bouw werken we frequent samen. Met name in het kader van maatschappelijk vastgoed trekken we samen op. Leuke anekdote is dat toen we uit het zaaltje kwamen waar we de prijsopgave hadden overhandigd, Rots Bouw op de gang al stond te wachten voor hun presentatie. Even later waren we bouwpartners in het project. Het aanvliegen van de route had een vertrouwd karakter. Naast de prijsopgave hadden we een Plan van Aanpak geschreven. Na de presentatie volgde de gebruikelijke optimalisatie en uiteindelijk wordt het totaalplan beoordeeld. In grote lijnen is het plan ongewijzigd doorgegaan, uitgezonderd het verleggen van een paar kleine accenten. Laurens Grashof: “Het is een soort ongeschreven wet dat je altijd wat punten ten faveure van de opdrachtgever verwerkt.” Bouwen in Gelderland 19

Jan Lentink: “Als je het woord “standaard” gebruikt klinkt dat bij sommige mensen soms ouderwets, maar dat is het natuurlijk niet.” 20 Bouwen in Gelderland

Attendiz school / Hengelo Je moet het zien als een soort ongeschreven wet dat je altijd wat punten ten faveure van de opdrachtgever verwerkt.” All electric Anno 2022 is het een standaardaspect geworden maar de nieuwe Attendiz school wordt gasloos. Jan Lentink: “Inderdaad, de school wordt all electric. De luchtwarmtepomp staat op het dak, we maken gebruik van een WTW installatie, er worden PV-panelen toegepast en er is gekozen voor vloerverwarming. Het zijn tegenwoordige reguliere zaken. Er is in Hengelo niet een soort Ei van Columbus geïntroduceerd. Als je het woord “standaard” gebruikt klinkt dat bij sommige mensen soms ouderwets, maar dat is het natuurlijk niet. We installeren hier geavanceerde installaties. Een mooi voorbeeld is bijvoorbeeld de Cooker. Het is nu een jaar of twee in the picture, maar het systeem bestaat al tien jaar. Over een jaar of vijf is het standaard.“ De samenwerking wordt door Lentink als plezierig ervaren. “Ik kan niet anders zeggen dat de onderlinge verstandhoudingen ima zijn. In het bouweamoverleg is er altijd een gezellige, maar professionele sfeer. Er zijn altijd uitdagingen tijdens een proces als deze, maar is altijd constructief samengewerkt. Qua planning wordt gekoerst op een oplevering eind april en dat gaan we halen. We zitten volop in de afwerkingsfase. Gemiddeld zijn er vijf of zes mensen van ons op de bouwplaats. Er is gekozen voor een iets robuustere uitvoering.” Knoop in de continuïteit Laurens Grashof uit zich genuanceerd over de huidige ontwikkelingen in de markt. “Vooropgesteld, het is ontegenzeggelijk waar dat er meer dan voldoende vraag is. Er is voldoende werkaanbod. Er ligt een behoorlijke inspanningsverplichting qua nieuwbouw van woningen, maar ook in de energietransitie. Er liggen ook behoorlijke obstakels die de positieve trends bedreigen en dat besef is er nog niet overal. Als je naar de kosten van de inkoop kijkt dan stabiliseren die op sommige terreinen enigszins, maar wel op een erg hoog niveau. Het is allemaal nogal fluctuerend. De kosten zijn soms niet of nauwelijks op te brengen. Ook opdrachtgevers hebben daarmee te maken. Den Haag doet ook een duit in het zakje. Steeds complexere regelgeving is de praktijk, terwijl men naar mondeling buiten toe juist het tegenovergestelde zegt na te streven. Maar als we de orderportefeuille analyseren, dan kunnen we rustig stellen dat we ons dit jaar wel zullen redden. Er werken tachtig mensen op vaste basis bij ons bedrijf en gemiddeld veertig flexwerkers. We hoeven ons sowieso niet te vervelen hier. Op kantoor niet en ook niet op de bouwplaats. Er komen ongetwijfeld weer periodes door met piekdrukte. Maar dat kunnen we hier goed handelen.” Bouwen in Gelderland 21

Alles zit tegen. Daarom door…samen met u! Soms lees je dat ‘verandering de enige constante is’. Daar ben ik het hartgrondig mee eens. Zelden was het zó onrustig in onze marktsector als nu. Ik noem u in vogelvlucht de factoren die deze onzekere cocktail veroorzaken. De oorlog in Oekraïne is uiteraard vooral heel erg door het peilloze leed dat het veroorzaakt, laat ik duidelijk zijn. Maar een economisch effect in het kielzog daarvan is het opdrijvende effect op de prijzen voor bouwmaterialen. Immers, veel staal komt uit Oekraïne, maar vooral ook Rusland. Door de handelsmaatregelen stokt dus de aanvoer van staal voor onze bouwprojecten. Als je dan leest dat Rusland dit staal nu doorverkoopt aan China en dat de Chinezen dit staal vervolgens met een megamarge doodleuk doorverkopen aan Europa, dan word ik wel even heel naar. Onzekerheid buitenlandse vaklieden Ook maakt de oorlog de positie van veel Poolse vakmensen onzeker. Voor Pasen keren zij massaal terug naar huis, maar met de oorlog letterlijk aan hun landsgrenzen, zijn we blij hen allemaal weer na Pasen te mogen begroeten voor op uw bouwprojecten. 22 Bouwen in Gelderland Als zij thuisblijven om hun gezin te beschermen kan ik hen dat niet kwalijk nemen. Overigens lees je in de media allerlei oproepen om de overspannen Nederlandse arbeidsmarkt te lenigen door vluchtelingen uit Oekraïne hier aan het werk te zetten. Realiseren de voorstanders hiervan zich wel dat dit hoofdzakelijk getraumatiseerde moeders met kinderen zijn? Hun mannen en vaders hebben het timmergereedschap moeten verruilen voor oorlogsgereedschap. Krapte tijdelijke huisvesting almaar krapper Een ander effect van de oorlog is de meer dan terechte opvang en huisvesting in Nederland van vluchtelingen uit Oekraïne. Gemeentes krijgen hiervoor mooie budgetten en nemen daarmee een concurrerende positie in op de markt voor tijdelijke huisvesting. Dit maakt dat de markt voor huisvesting voor onze buitenlandse vakkrachten nog krapper wordt dan deze al was. Ik verzeker u: die opvang van vluchtelingen is cruciaal, ik schets u alleen maar het domino-effect. Nieuwbouwplannen kabinet? Onhaalbaar Ondertussen brengt onze minister Hugo de Jonge een zeer ambitieus huizenbouwplan de wereld in. Zijn geplande aantallen te bouwen woningen per jaar? Sorry, maar die ga ik hier niet meer noemen. In het verleden zijn al zo vaak ambitieuze aantallen genoemd en vervolgens niet gehaald, dat ik er geen geloof meer in heb. Toen ik zijn aantallen las, moest ik er eigenlijk smalend om lachen. Nieuwbouw? Onbetaalbaar voor de gemiddelde werknemer En daar komt bij: nieuwbouwwoningen zijn voor grote groepen mensen niet

Column gaat Haldu Groep meer te betalen, zegt ook de Vereniging Eigen Huis (VEH). Dus áls we erin slagen om te bouwen, dan is het eindresultaat eenvoudigweg te duur. De organisatie voor huiseigenaren wijst erop dat in de woningbouwplannen van het kabinet de NHGgrens van 355.000 euro als betaalbaar wordt beschouwd. Maar dat is volgens de VEH voor veel huishoudens niet te bereiken, van politieagent en zorgmedewerker tot leerkracht. Kortom, voor de massa van Nederland. Volgens de VEH wordt het bouwen van betaalbare huizen nog een hele uitdaging. Ik citeer: “Als de bouwproductie niet past bij de financiële mogelijkheden en woonwensen van de doelgroepen, dan wordt het woningtekort maar deels opgelost”, zo klinkt het. Daarbij zou het kabinet ook de NHGgrens moeten loslaten. Ondertussen lijkt het stikstofprobleem onoplosbaar geworden en zie ik de nieuwe minister wel veel door weilanden lopen, maar het probleem nog niet de wereld uit helpen! Wederzijds geven en nemen Kortom, er zit heel veel tegen. Zo hebben wij recent een kleine verhoging van onze tarieven moeten doorvoeren vanwege de enorm stijgende kostprijzen. De meeste klanten toonden begrip en dat zegt veel over de lange relaties die wij Bouwen in Gelderland 23 met hen hebben opgebouwd. Het is nu wederzijds geven en nemen. En alsnog dekt deze relatief geringe stijging niet al onze kosten. Over geven en nemen gesproken. Tijd voor goed nieuws Is er ook goed nieuws? Yes! Na al het coronagezeur met die drammende wappies zie ik in de maatschappij nu heel veel solidariteit. Ik bedoel: 26.000 spontane aanmeldingen van gastgezinnen voor vluchtelingen uit Oekraïne. Daar neem ik mijn petje voor af! Samen zetten we Nederland weer in de steigers! Corona, de oorlog, het gebrek aan vaklieden en woningen: je zou er moedeloos van worden. Maar dat doen we niet bij Haldu Groep. Als alles tegenzit, dan gaat Haldu Groep juist dóór. Sluit u daarom bij ons aan: als opdrachtgever, als recruiter, als vakman of als aanbieder van tijdelijke huisvesting. Samen zetten we Nederland weer in de steigers! Danny van Hal

Nieuwbouw Prisma College / Arnhem Tekst nog te doen Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto’s: Gerard Burgers Fotografie ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Prisma College Arnhem verwelkomt leerlingen nog voor de zomervakantie 24 Bouwen in Gelderland

In het vroege voorjaar van 2021 besteedde Bouwen in Gelderland aandacht aan de nieuwbouw van het Prisma College in Arnhem. De realisatie, die zich destijds nog in de ruwbouwfase bevond is inmiddels zo goed als afgerond. Projectleider Bertil van Wingerden van Hegeman Bouw & infra blikt op ons verzoek terug. In september verwachtte van Wingerden de grootste bouwkundige uitdagingen in de bouw van het atrium met de hellingbanen en de boomhut. Heeft dat in de praktijk ook zo uitgepakt? Van Wingerden: “Dat is inderdaad het geval geweest. De lesvleugels van het gebouw zijn in een vast stramien gebouwd, dus dat was niet erg spannend. Het is meters maken. Wanden, vloeren, plafonds, installaties, dat is eigenlijk gesneden koek. In het atrium is allereerst alles op hoogte. Ook het ontwerp bevatte enkele uitdagingen, waaronder de rondingen bij de lichtkoepels en de grote tribunetrap. Ook het akoestisch spuitwerk vergde de nodige aandacht. Bij de hellingbaan zat het vooral in de aansluitingen. We hadden vrijwel wekelijks contact met architect Erik Wiersema over haast alle aspecten zoals kroonlijsten, materialisering en kleurstellingen. Het heeft geleid tot een fraai eindresultaat. Bouwen in Gelderland 25

Onze Expertise Onze ervaren werknemers voeren een breed scala van werkzaamheden uit, gesteund door een in de loop der jaren opgebouwde database, een eigen moderne materieeldienst en uniek machinepark. Materiaal op Maat Voor projecten op moeilijk begaanbaar terrein heeft Lankelma de juiste materieelstukken. Onze eigen R en D afdeling ontwerpt en bouwt machines om overal actief te kunnen zijn. “Lankelma, Altijd en Overal!” Nekkerweg 71•1461 LG Zuidoostbeemster T (+31) 0299 - 411 011• E info@lankelma.nl• w www.lankelma.nl VAN ‘T VEEN SCHILDERSBEDRIJF MAAKT KWALITEIT ZICHTBAAR In ruim 12 jaar heeft van ’t Veen Schildersbedrijf een goede naam opgebouwd op het gebied van nieuwbouw en onderhoud. Van ‘t Veen Schildersbedrijf Eckertstraat 10z | 8263 CB Kampen | 038 - 333 12 11 www.vantveenschildersbedrijf.nl | cvtveen@veenschilders.nl 26 Bouwen in Gelderland Door onze flexibiliteit en goede contacten schakelen we snel bij wanneer het voor u nodig is.

Nieuwbouw Prisma College / Arnhem “Als je binnen loopt en je gaat richting het atrium dat krijg je onmiskenbaar een “wow-gevoel”.” Als je binnen loopt en je gaat richting het atrium dat krijg je onmiskenbaar een “wowgevoel”. Het Prisma College is een Frisse School klasse B concept. Dat houdt in dat je niet alleen een prima ventilatie hebt, maar ook aan voorwaarden voldoet op het gebied van het toelaten van daglicht en in ruimten waar onnatuurlijk licht geldt, aan bepaalde minimumeisen voldoet.” Prijsstijgingen In de ruim half jaar die sindsdien is verstreken is er nogal wat gebeurd in de bouwwereld. Neem alleen de stijging van de prijzen in de bouwmaterialen, het doorberekenen van de energiekosten en de leveringsbetrouwbaarheid. Was daar bij het project van het Prisma college ook sprake van? Van Wingerden: “Ondanks het feit dat we grotendeels hebben ingekocht voor de echte gekte uitbrak, zijn we er niet aan Bouwen in Gelderland 27

voor al uw betonwerk Mackaystraat 55 I 8071 KX NUNSPEET e-mail: info@ksbetonbouwbv.nl U kunt ons ook volgen op Lekkerkerker is Dé vertrouwde bouwpartner van Hegeman bouw & INFRA óók bij de realisatie van het prisma college arnhem! Projectbegeleiding van A tot Z Inclusief montage Ook complete binnendeuren leverbaar via Noxxidoors SLUIT AAN BIJ UW AMBITIE UTRECHT • AMERSFOORT WIJK BIJ DUURSTEDE • HOUTEN www.lekkerkerkerbv.com 28 Bouwen in Gelderland

Nieuwbouw Prisma College / Arnhem “We hebben gedurende de gehele periode transparantie betracht en met een open vizier gecommuniceerd. Dat zie je terug in het eindresultaat.” ontkomen. Het buitenterrein bijvoorbeeld, waar we zo’n duizend vierkante meter moeten laten asfalteren. Door de gestegen transportkosten kregen we een prijsverhoging van circa twintig procent voor de kiezen. Al met al zijn we er in gezamenlijkheid uitgekomen. De opdrachtgever, de onderaannemer en wij als bouwkundig hoofdaannemer hebben daar in goed overleg toch een acceptabele oplossing bereikt.” Heeft topdrachtgever De Onderwijsspecialisten inmiddels gereageerd op de realisatie? Van Wingerden: “Niet in formele zin omdat je oplevering binnenkort is. Maar de eerste geluiden zijn erg positief. Het personeel is inmiddels rondgeleid door de uitvoerder. Ze stelden dat erg op prijs en de reacties waren super. Er was zelfs een medewerker die zei “is dit wel een school?” Ze gaan er straks enorm op vooruit. Vergeet niet dat er vijftien jaar gelobbyd is voor een nieuwe huisvesting. Voor hen wordt het een metamorfose en dat geldt zeker voor de leerlingen. De school heeft ervoor gekozen om in week 25 en 26 proef te draaien en vanaf week 27 de leerlingen te laten wennen aan hun nieuwe leeromgeving. Dat is vlak voor de zomervakantie. Zo gaan de leerlingen met een goed gevoel de vakantie ingaan zodat ze na de zes weken veel zin hebben om naar de nieuwe school te gaan.” Het Prisma College is aangenomen op basis van een UAV-GC aanbesteding en dat heeft in dit project goed uitgepakt. Door de grote betrokkenheid van de opdrachtgever en de architect werkten we eigenlijk als bouwteam. We hebben gedurende de gehele periode transparantie betracht en met een open vizier gecommuniceerd. Dat zie je terug in het eindresultaat. Ik wou dat alle projecten zo verliepen.” “De reacties waren super” Bouwen in Gelderland 29

Acour laat sportdocenten nieuw Prisma College rustig lesgeven in gymzalen Last van slechte akoestiek door hoge nagalmtijd in uw sportaccommodatie? Acour voorziet in een totaalpakket dat inclusief metingen, berekeningen, modellering, advies, levering en montage wordt gerealiseerd, met garantie op het eindresultaat conform de akoestieknorm van NOC*NSF en KVLO. Benieuwd naar wat Acour voor uw sportaccommodatie kan betekenen? Neem contact op voor een vrijblijvende afspraak via info@acour.com of 040-2340888. Stappenplan nieuwbouw Prisma Vanuit Hegeman werd Acour gevraagd een materialisering voor beide gymzalen voor te stellen, zodat de akoestiek zou gaan voldoen aan de normering. Op basis van de bouwkundige afwerkingen en het indelingsplan van de sporttoestellen is een akoestische berekening en modellering gemaakt. Daaruit bleek dat per gymzaal een geluidsabsorberende wandafwerking op drie wanden, tot een hoogte van 3,60 meter voldoende was om de genormeerde nagalmtijd te garanderen. Hiervoor werd het wandsysteem type SportWall System van Acour geselecteerd omdat dit, naar wens van de opdrachtgever, horizontaal, in 30 Bouwen in Gelderland drie lagen boven elkaar en in twee verschillende kleuren kon worden aangebracht. Gegarandeerde oplossingen ook bij renovatie Acour is ook veelvuldig betrokken bij renovatie Hierbij wordt de nagalmtijd vooraf gemeten, waarna een passend oplossingsvoorstel wordt uitgewerkt, inclusief garanties op het akoestische eindresultaat. ACOUR Advertorial

Algemeen Installatiebranche gaat veel minder verpakkingsmateriaal gebruiken In 2025 wil de installatiebranche 20% minder plastic en kartonnen verpakkingen gebruiken. Bovendien zullen de verpakkingen die de branche over drie jaar nog gebruikt volledig recyclebaar zijn. Die doelen staan in het Brancheplan Verpakkingen. Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, overhandigde het plan op woensdag 23 maart aan staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat. Circulaire ambities De installatiebranche gebruikt veel verpakkingen voor apparatuur, installatiecomponenten en materialen. Het Brancheplan Verpakkingen moet die hoeveelheid verkleinen, verduurzamen en hergebruiken. Doekle Terpstra: ‘De sector wil de milieu-impact verlagen en levert tegelijkertijd een bijdrage aan de circulaire ambities van de Rijksoverheid. Dit baanbrekende initiatief nemen we niet alleen, maar met de hele keten.’ Grondstoffen besparen Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat is verheugd over het initiatief: ‘Van badkuip tot bliksemafleider, het zijn allemaal producten die in plastic en karton verpakt zitten. Dit initiatief laat zien dat we door samen te werken, van fabrikant en groothandel tot installatiebedrijf, een boel vervuiling kunnen voorkomen en grondstoffen kunnen besparen. Tien deelnemende bedrijven Bij het Brancheplan Verpakkingen hebben zich al tien bedrijven aangesloten: Aalberts, Croonwolter&dros, EQUANS, Kuijpers, Rensa, Schneider Electric, SPIE, Technische Unie, Unica en Wasco. Deze bedrijven nemen de doelstellingen voor 2025 op in hun strategisch plan. Daarnaast gaan ze een inspanningsverplichting aan en zullen ze jaarlijks deelnemen aan een enquête om de resultaten in kaart te brengen. Techniek Nederland en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vervullen een coördinerende en faciliterende rol. Nieuwe deelnemers van harte welkom Om het Brancheplan te laten slagen is het belangrijk dat zoveel mogelijk bedrijven zich aansluiten. Bedrijven die achter de doelstellingen van het plan staan én willen helpen om het gebruik van verpakkingen terug te dringen, kunnen het plan ondertekenen op technieknederland.nl/ verpakkingen. Hier is ook alle informatie over het Brancheplan te vinden. Bouwen in Gelderland 31

Algemeen Vloerenfabrikant Interface ontvangt speciale oeuvreprijs van Sustainable Brand Index voor langdurige impact Jury prijst vooruitstrevendheid Interface en missie om klimaat herstellend te worden Vloerenfabrikant Interface heeft tijdens de bekendmaking van het ‘Initiatief van het Jaar’ van Sustainable Brand Index (SBI) een speciale oeuvreprijs toegekend gekregen voor hun langdurige impact. De Embodied Beauty™-collectie van Interface behoorde tot één van de zes finalisten van de SBI ‘Initiatief van het Jaar’verkiezing. Voor deze award gaat een onafhankelijke vakjury op zoek naar de beste en meest impactvolle duurzame initiatieven van Nederland. Tijdens de uitreiking werd door de jury bekendgemaakt dat Interface een speciale oeuvreprijs mee naar huis mocht nemen. De prijs is een erkenning voor de duurzaamheidsreis van Interface, die al in 1994 werd aangevangen. Het bedrijf heeft als missie om in 2040 een CO2negatieve onderneming te zijn. Speciale oeuvreprijs Het is de eerste keer dat de Sustainable Brand Index een oeuvreprijs uitreikt. Juryvoorzitter Leontine Gast: “Het doel van de vakprijs ‘SBI Initiatief van het jaar’ is ervoor zorgen dat de initiatieven die er zijn ondersteuning krijgen en zichtbaar worden. En daar helpt zo’n prijs bij. Maar omdat Interface al vanaf de jaren negentig werkelijk alles op alles heeft gezet voor het klimaat – eerst voor het verlagen van hun impact, toen met het doel CO2-neutraal te zijn en nu met de nieuwe visie om klimaatherstellend te worden – hebben we besloten om een speciale oeuvreprijs uit te reiken. We vinden Interface enorm vooruitstrevend omdat ze zo langdurig het juiste voorbeeld geven en in de sector met elkaar de problemen proberen aan te pakken. Het zou zonde om alleen naar het afgelopen jaar te kijken. Bij deze oeuvreprijs nemen we de hele heritage mee.” Sustainable Brand Index De jury van de Sustainable Brand Index, onder leiding van Leontine Gast (The Terrace), beoordeelde dit jaar 49 ingezonden initiatieven om tot de 6 finalisten te komen. De daarvoor gehanteerde criteria waren Innovatie, Engagement, Impact en Creativiteit. Renewaball is verkozen tot ‘Initiatief van het jaar’. Naast Interface en Renewaball waren Biologische zuivel van PLUS, Fairtrade Original koffie, Karma Kebab, RESALE, en Zeeman & Het Goed de andere finalisten. De SBI Initiatief van het Jaar vakprijs werd in 2014 geïntroduceerd in Zweden door SB Insight, het bedrijf achter Europa’s grootste merkenonderzoek gericht op duurzaamheid, Sustainable Brand Index. 32 Bouwen in Gelderland

Algemeen Betonfabrikanten verder onder druk door sterk stijgende energieprijzen, laag water en dreigend tekort aan grondstoffen De Russisch-Oekraïense oorlog heeft gevolgen, ook voor Nederlandse betonfabrieken en betoncentrales. Ze worden na de prijsstijging van CO₂-rechten in het European Trading System (ETS) nu ook geconfronteerd met een sterke stijging van de energieprijzen. Betonhuis waarschuwt opdrachtgevers en aannemers om rekening te houden met een prijsverhoging op beton en betonproducten. “Brandstof- en energieprijzen stijgen snel en tekorten van grondstoffen nemen ook toe. We moeten voorkomen dat we stil gaan vallen door de grote onzekerheden die nu de markt insluipen”, aldus Ron Peters, directeur van Betonhuis. De brancheorganisatie ziet momenteel ongekende marktontwikkelingen. “Daar moeten we in alle redelijkheid en billijkheid mee omgaan. We staan in Nederland voor een enorme duurzame bouwopgave en die komt anders in het gedrang.” De gehele grondstoffenmarkt is momenteel instabiel geworden en ook de betonindustrie zal daar hinder van gaan ondervinden. De schaarste is merkbaar bij grind en zand. Dit wordt veroorzaakt door het ontbreken van vergunningen voor toekomstige winning. Ook de beperkte beschikbaarheid van circulaire producten zoals hoogovenslak en poederkoolvliegas speelt de industrie parten. “Deze circulaire stroom komt steeds meer onder druk. De vraag naar circulaire producten neemt toe en veroorzaakt logistieke problemen. Daarnaast komt het voor de industrie belangrijke wapeningsstaal ook in het gedrang. Het resultaat is dat leveringen stagneren en prijzen zullen stijgen”, aldus Peters. In september 2021 kondigde Betonhuis ook al een prijsverhoging aan. Het European Trading System (ETS) was toen één van de oorzaken. “Deze ETS speelt nog steeds een grote rol omdat deze in één jaar tijd exorbitant is gestegen.” (Bron: ember-climate.org) Hierbij komt ook nog eens dat de droogte de industrie parten speelt en laag water nu al een actueel probleem is. Alle effecten bij elkaar geven de doorslag en daarom verwacht ik dat door deze effecten de prijzen verder zullen stijgen. Hoeveel en wanneer valt moeilijk te zeggen doordat deze dagelijks fluctueren.” Bouwen in Gelderland 33

Algemeen Van Wijnen Groep: groei gaat hand in hand met investeren In 2021 hebben de 25 ondernemingen van Van Wijnen gezamenlijk een netto-omzet van 1,2 miljard euro gerealiseerd, een record netto-omzet. Van Wijnen realiseerde daarnaast een EBITDA van 43,3 miljoen euro. De bouw van de all electric woningfabriek in Heerenveen, de ontwikkeling van het complete woonproductportfolio en de bijbehorende IT infrastructuur hebben veel tijd, energie en investeringen gevraagd. Deze nieuwe manier van ontwikkelen, verkopen, ontwerpen en produceren van grondgebonden woningen en appartementen draagt bij aan het realiseren van het doel: betaalbare, toekomstbestendige en duurzame woningen voor heel Nederland. Van Wijnen ligt op koers. 34 Bouwen in Gelderland

Algemeen Trots op groei en op de medewerkers Ook in 2021 gaf Van Wijnen koersvast gestalte aan haar missie ‘Samen bouwen aan ruimte voor een beter leven’. 2021 was een goed jaar voor Van Wijnen, mede dankzij de grote vraag naar betaalbare woningen en de verduurzamingsopgave van bestaand vastgoed. Ondanks de forse stijging van de bouwkosten heeft Van Wijnen op de meeste projecten gezonde marges gerealiseerd. De omzetgroei was te zien op alle fronten: in woningbouw, renovatie en transformatie. Projectontwikkeling toonde eveneens een omzetstijging en vormt in combinatie met lokale aanwezigheid een belangrijke aanjager voor groei. Ook het consequent toepassen van risicomanagement wierp zijn vruchten af. Het bedrijf is trots op de ruim 2.100 medewerkers, die zich onder beperkende coronamaatregelen hebben ingespannen voor dit mooie resultaat. Ondanks de krapte op de arbeidsmarkt heeft Van Wijnen toch 370 nieuwe collega’s mogen verwelkomen. Investeren in de nieuwe woningfabriek De positieve cashflow uit de reguliere activiteiten heeft bijgedragen aan een solide financiële positie. De solvabiliteit bedraagt 31,5%. De substantiële bedragen voor investeringen in de nieuwe fabriek, de IT infrastructuur en de uitbouw van Fijn Wonen en Van Wijnen Components hebben daardoor per saldo nauwelijks invloed gehad op de netto bankschuld. Het bouwen van de nieuwe woningfabriek en het robotiseren en digitaliseren van het bouwproces, is voor Van Wijnen geen doel op zich. Met de opschaling van deze unieke, integrale aanpak van de woningbouw kan Van Wijnen zich vanaf 2022 nog beter inzetten voor betaalbare woningen - in ontelbare variaties. Woningen voor heel Nederland, die in vrijwel iedere woonwijk passen: een thuis voor de buschauffeur, de onderwijzeres en de politieagent. Begin 2021 is de samenwerking met VDL Groep aangekondigd. VDL gaat vanaf 2022 op industriële wijze demontabele modules (badkamers, toiletten en technische ruimten) produceren voor de Fijn Wonen woningen, het geïndustrialiseerde woonproduct van Van Wijnen. Deze modules worden kanten-klaar op de bouwplaatsen ingebouwd. Vooruitblik De vooruitzichten zijn positief, gezien de grote behoefte aan (betaalbare) woningen in de komende jaren. Daarmee zal het marktaandeel naar verwachting stijgen. Wel zijn er zorgen over de kostenstijgingen, de beschikbaarheid van zowel arbeidskrachten als bouwmaterialen en de toenemende onrust in de wereld. Na een periode van proefproductie start Van Wijnen in de tweede helft van 2022 met de productie en assemblage van de Fijn Wonen woningen. De orderportefeuille voor de komende jaren is goed gevuld. Van Wijnen gelooft in de verdere ontwikkeling van nieuwe geïndustrialiseerde producten en diensten, naast de traditionele manier van bouwen. Van Wijnen zet verder in op renoveren, transformeren en beheren van vastgoed. Bouwen in Gelderland 35

1 Online Touch

Index

Home