3e Jaargang • nr. 10 • december 2022 Bouwen in Circulair en duurzaam bouwen pijlers herbestemming Poortgebouw ENKA Veenendaal Realisatie appartementencomplex Vierakkerse Poort in Huissen in volle gang Eind maart Bewust Veilig-dag 2023 Pagina 06 Bouwkundige overdracht Paleis Het Loo Apeldoorn Gelderland 10
In dit magazine Inhoudsopgave 06 16 10 24 05 Voorwoord: “Half vol of half leeg?” Nieuwbouw en restauratie Paleis het Loo Apeldoorn 06 Bouwkundige overdracht Paleis Het Loo aanstaande Herbestemming Poortgebouw ENKA Veenendaal 16 Circulair en duurzaam bouwen pijlers van herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA 22 Column Danny van Hal: “2023? Eerst zien, dan geloven.” Nieuwbouw appartementencomplex Vierakkerse Poort, Huissen 24 Realisatie Vierakkerse Poort in Huissen in volle gang 30 Belangrijke rol WB Installatie bij nieuwbouw Vierakkerse Poort 31 Bouwkundig model Vierakkerse Poort van VH engineering 33 Column KienhuisHoving: “Verduurzamen van Vastgoed, de energieprestatievergoeding (EPV) als steuntje in de rug voor de verhuurder.” 34 Bewust Veilig-dag 2023: Bewust Bezig = Bewust Veilig Bouwen in Gelderland 03
Algemeen 4 Bouwen in Gelderland
Voorwoord Voorwoord Half vol of half leeg Aan het eind van het jaar wordt op diverse plaatsen gewoontegetrouw de balans opgemaakt. Accountants en financieel managers drukken op een knop om een voorlopig beeld te krijgen van de resultaten. Sportbesturen vrezen degradatie of rekenen zich rijk voor eventuele promoties. De dames en heren politici benoemen hun scores en bagatelliseren de punten waarbij ze niet hun zin kregen. Media produceren lijstjes, waarvan het overgrote deel het predicaat “appels en peren” verdient. Voor onze sector geldt dat het glas zowel half vol als half leeg gekarakteriseerd kan worden, afhankelijk van de individuele situatie uiteraard. Macro gezien zullen de meer pessimistisch gestemden wijzen op de bovengemiddelde inflatie, het lage consumentenvertrouwen, de stijgende rente en de gestegen inkoopkosten van bouwmaterialen en last but not least het chronische tekort aan vakmensen. Mensen van een zonniger snit vertellen dat de inkoopprijzen over vrijwel de gehele linie stabiliseren Door: Gerard van Leeuwen ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// of zelfs bijna normaliseren, het bedwingen van de Covidpandemie, de flexibiliteit van de BV Nederland en het uitblijven van een faillissementsgolf die door vele deskundigen als onvermijdelijk was aangekondigd. Alle argumenten van beide zijden snijden hout, dat is evident. Als je je oor te luisteren legt bij bouwers, installateurs, architecten en andere partijen uit de bouwkolom, en dat doe ik dagelijks, neig ik toch naar de omschrijving “half vol”. Vrijwel alle gesprekspartners zijn tevreden over hun werkvoorraad voor 2023. In veel gevallen is het allemaal iets minder dan vorig jaar, maar dat wordt beslist niet als ongunstig ervaren. Een gesprekspartner vertelde me onlangs dat zijn organisatie wel een tijdje op 120 procent van haar kunnen kan presteren, maar dat daar ook grenzen aan zitten. Een “gemiddelde bouwer, installateur, leverancier en onderaannemer” wil altijd ruimte houden om vaste opdrachtgevers te kunnen bedienen en als je dan je bedrijf bij aanvang van het nieuwe jaar voor honderd procent gevuld hebt is het logisch dat het ergens wringt. Ik durf de voorzichtige conclusie te trekken dat we er eigenlijk lang zo slecht niet voor staan dan wel eens doorklinkt in negatieve scenario’s. Nu nog een einde aan de oorlog in Oekraïne en een structurele stikstof en PFAS oplossing. Maar dat is teveel gevraagd als cadeau voor onder de kerstboom. Desalniettemin fijne feestdagen en een goede start van 2023 gewenst. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Op de cover Projectleider Thijs Schlief van BAM Bouw en Techniek voor Paleis Het Loo. Colofon Bouwen in Gelderland Uitgever: Bouwen in de Regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 35i, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweningelderland.nl E-mail: redactie@bouweningelderland.nl Redactie: Gerard van Leeuwen en Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic), Gerard Burgers Fotografie Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10), Erik Kuipers (06 - 196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Hannique de Jong Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in Gelderland 05
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto’s: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Bouwkundige overdracht Paleis Het Loo aanstaande 06 Bouwen in Gelderland
Met de overdracht aan Paleis Het Loo, vlak voor de kerstdagen, komt een einde aan een jarenlange aanwezigheid van BAM Bouw en Techniek op de koninklijke terreinen in Apeldoorn. De restauratie van het paleis en de nieuwbouw van het nieuwe museumdeel zijn dan, afgezien van enkele kleinere opleverpunten, in het eerste kwartaal van 2023 afgerond. De vakmensen van het bedrijf, bij monde van projectleider Thijs Schlief, hebben een geweldige prestatie geleverd. Wat voor mij geldt, gaat op voor het overgrote deel van de betrokken partijen, zo’n project bouw je maar een keer in je leven. De eerste keer dat Bouwen in Gelderland aandacht besteedde aan de renovatie- en nieuwbouwwerkzaamheden van Paleis Het Loo was in het voorjaar van 2021. BAM Bouw en Techniek was toentertijd druk bezig de nieuwbouw wind- en waterdicht te maken waardoor de afbouw van start kon gaan. Thijs Schlief: “Dat had de nodige voeten in de aarde. Het luisterde nauw om dat te bewerkstelligen. Het aanbrengen van het isolerende lichtgewicht betonmengsel vergde de nodige aandacht en dan vooral de randaansluitingen tussen oud en nieuw, ook qua dakbedekking. Begin 2023 zal de natuursteen worden aangebracht; het afsluitende deel. De portaalbekleding, de hoekpartijen, de vijver etc. De verwachting is dat dit een aantal weken in beslag zal nemen. Inmiddels hebben we zo’n tachtig procent van de bouwplaats overgedragen aan de opdrachtgever. Men is daar inmiddels begonnen met de terreininrichting en -aankleding. Voor ons impliceert het dat we minder ruimte hebben. Gemiddeld zijn er nog circa 35 mensen actief voor de bouwkundige afronding van de Bouwen in Gelderland 07
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo • Gecertificeerd laswerk • Fit- en montagewerkzaamheden • Constructiewerkzaamheden • Installatiewerk Voor meer informatie: (055) 534 63 35 of kijk op onze website Het totaalplaatje in installatietechniek Wie wij zijn Met al 40 jaar ervaring op het gebied van installatietechniek is Bouwmeester een erkende speler in de markt. Wij bedienen klanten in de omgeving van Zwolle en ver daar omheen. Wij hebben ervaring in de uitvoering van nieuwbouw, onderhoud- en renovatieprojecten. Door de samenwerking met andere bouwkundige aannemers is geen project of klus ons te groot. Wij zijn tevens aangesloten bij de branchevereniging Uneto-VNI en waarborgen daarmee onze kwaliteit. ✔ Klantgerichte vakmensen ✔ Erkend installatiebedrijf ✔ 7 dagen per week bereikbaar Lage Brink 77-B • 7317 BD Apeldoorn M: 06 - 19 61 67 20 • E: info@mosterdinstallatietechniek.nl W: www.mosterdinstallatietechniek.nl Benjamin Franklinstraat 23 | 8013 NC Zwolle | www.bouwmeesterinstallatietechniek.nl | 038 - 46 82 770 info@bouwmeesterbv.com Waar we goed in zijn Bouwmeester Installatietechniek BV uw specialist in: CV ketels Installatietechniek Zwolle BV > CONTACT ONS VRIJBLIJVEND veelzijdige, architectonische staalkonstrukties 08 Bouwen in Gelderland Ensel staalkonstrukties B.V. Holwerderweg 23 . 9101 PA Dokkum Telefoon (0519) 29 72 27 . info@ensel.nl . www.ensel.nl
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo Een imposant project ondergrondse uitbreiding. Al met al betekent het dat we in het vroege voorjaar dit grote en uitdagende project afsluiten. De Westvleugel en het Juniorpaleis was als eerste gereed. De kantoorvleugel volgde afgelopen voorjaar. Ook het restaurant is in gebruik. Eind november was het de beurt aan de Oostvleugel. In de geopende delen, waaronder het gerestaureerde paleis zijn bezoekers alweer een tijdje welkom. Ze hebben een mooi uitzicht op onze werkzaamheden. Als je de reacties van de mensen beluisterd dan voert nieuwsgierigheid de boventoon. Men vindt het imposant, en dat is het ook.” Scans Terugblikkend op het project vertelt Thijs Schlief dat het achteraf een heel goede zet Bouwen in Gelderland 09
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo TIMMERFABRIEK VAN ES; Specialist in monumentaal Timmerwerk MICHELS PARKET VLOEREN VOOR ELKE RUIMTE, van klein tot groot, EEN MAATWERKOPLOSSING Vanuit ons hoofdkantoor in Wijchen coördineren we veelzijdige parketprojecten, voor grote en voor kleine ruimtes. Al meer dan vijfitg jaar toeleverancier voor restauraties en renovaties van monumentale panden. Trots op onze werkzaamheden aan o.a. het Rijksmuseum, de Utrechtse werfkelders, het Centraal Station Amsterdam, het Mauritshuis en Paleis Het Loo. Timmerfabriek Van Es I Broekseweg 15 I Meerkerk T 0183 351 467 I 06 269 579 45 E info@gebrvanes.nl I W www.timmerfabriekvanes.nl Duurzaam Luxueuze uitstraling Gebruiksvriendelijk Kwaliteit Voor vragen en advies kunt u bellen 024-344 65 35 Bijsterhuizen 2431 6604 LK WIJCHEN 024-3446535 info@michelsparket.nl www. michelsparket.nl INTERIOR GLASSOLUTIONS MAAK KENNIS MET ONZE INNOVATIES. P-SERVICES BARNEVELD AANNEMER: SCHOUTEN BOUWBEDRIJF BARNEVELD PRODUCTEN: SYSTEMS CLIP-IN SILENCE HET ONMOGELIJKE TOCH MOGELIJK MAKEN! APPEL DEN BOSCH ARCHITECT: DE TWEE SNOEKEN AANNEMER: BOUWGROEP MOONEN PRODUCTEN: SYSTEMS CLIP-IN SILENCE Dit is slechts een kleine greep uit onze vele bijzondere projecten. Bezoek onze showroom in Veenendaal voor een kleine greep uit de onbegrensde mogelijkheden en bespreek geheel vrijblijvend wat wij voor u kunnen betekenen met een van onze adviseurs. NEW PROJECTS. E info@igsbv.nl 10 Bouwen in Gelderland T +31 (0)318 24 6000
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo geweest is om het gehele gebouw te scannen en digitaal vast te leggen. “Dat heeft veel mogelijke “aanlopers” voorkomen. Dat heeft zich zeer zeker uitbetaald. Je hebt het, en dat geldt zeker ook voor de afbouw, over veel bewerkingen door veel verschillende partijen. Leidend is dat voor alle oplossingen en keuzes de norm “paleiswaardig” wordt gehanteerd. Dat de hoogwaardige kwaliteit als een rode draad door het gehele project loopt, blijft het planningstechnisch elke dag nog een puzzel. Het creëren van werkruimte om de voortgang te bespoedigen heeft overigens toch een behoorlijke tijdwinst opgeleverd. In eerste instantie Bouwen in Gelderland 11
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo 12 Bouwen in Gelderland
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo was de overdracht gepland voor maart volgend jaar en dat wordt nu vlak voor de kerstdagen.” Transparantie Thijs Schlief is zeer tevreden over de onderlinge samenwerking met onze bouwpartners in het project. “Als de bereidheid tot transparantie van alle partijen aanwezig is kom je tot het beste eindresultaat. De lijnen waren kort en dat heeft geleid tot een succesvol verloop. We hebben ons open én assertief opgesteld in een tijd waarin de leveringsbetrouwbaarheid onder druk staat en prijsstijgingen een vast onderdeel vormen van de dagelijkse beslommeringen. We zijn daar relatief goed doorheen gekomen. Thijs Schlief: “De hoogwaardige kwaliteit loopt als een rode draad door het gehele project.” Bouwen in Gelderland 13
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo BIJ PALEIS HET LOO Luinstra Watermanagement heeft in opdracht van BAM diverse (grond)water gerelateerde werkzaamheden uitgevoerd bij Paleis Het Loo. De gestorte soilmix wand vertoonde op 5 meter onder het maaiveld een lekkage welke niet onder controle te krijgen was. Luinstra ontwierp een bemalingsplan om de moeilijk bereikbare locatie tijdelijk droog te leggen waarna de wand dichtgemaakt kon worden. Tevens hebben wij een gedegen afwateringssysteem ontworpen waarmee het regenwater afkomstig van het dakoppervlak tijdelijk opgevangen en overgepompt werd naar het rioolstelsel. Goed waterbeheer is cruciaal en Luinstra is blij om dit voor het prachtige Paleis Het Loo te mogen verzorgen. LUINSTRA WATERMANAGEMENT: INNOVATIEF VAN PLAN TOT OPLEVERING! Rollecate 61 • 7711 GG NIEUWLEUSEN • 0529-484315 • info@luinstra.nl • www.luinstra.nl 14 Bouwen in Gelderland
Restauratie / nieuwbouw Paleis Het Loo Wat er door mij heen gaat als ik voor de laatste keer de bouwplaats verlaat? Enerzijds de trots dat we dit met ons team hebben bereikt en het besef dat je zoiets maar één keer in je leven bouwt. Het “plaatje” mag echt gezien worden, met een afwerking als deze in een historische omgeving.” Een impressie Bouwen in Gelderland 15
Herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA - 32 appartementen / Ede Tekst: Gerard van Leeuwen / Foto’s: Bouwbedrijf Kreeft, Hurenkamp Architecten & adviseur, Velp ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Circulair en duurzaam bouwen pijlers van herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA Over een klein jaar komt er voorlopig een einde aan de fysieke aanwezigheid van Bouwbedrijf Kreeft op het voormalige ENKA-terrein in Ede. Als alles volgens planning verloopt, zal het bedrijf oktober volgend jaar de laatste van in totaal 32 appartementen opleveren in het monumentale voormalige Poortgebouw. Een project dat is ontwikkeld in samenwerking met BOEi , die zich gespecialiseerd heeft in het herbestemmen en restaureren van cultureel erfgoed, en waarmee ook andere deeltrajecten op dezelfde locatie zijn gerealiseerd. Projectleider Richard Koevoet licht de werkzaamheden toe. 16 Bouwen in Gelderland
“Met de herbestemming van het Poortgebouw is de cirkel vooralsnog rond.” Realisatie 32 appartementen in het monumentale voormalige Poortgebouw Bouwbedrijf Kreeft en BOEi zijn al geruime tijd actief op het voormalige ENKA-terrein. Richard Koevoet : “We zijn begonnen met kleine onderhouds- en restauratieopdrachten in de monumentale panden. Daarna hebben we met BOEi de transitie van het kantinegebouw ter hand genomen. Aanvankelijk betrof het de herbestemming van het souterrain en de begane grond, maar op het moment dat we de realisatie achter de rug hadden was de school eigenlijk te klein voor de toeloop van nieuwe leerlingen. We hebben toen in de tweede fase de eerste verdieping omgetoverd tot een uitbreiding van de school en de tweede verdieping is verbouwd en gerestaureerd tot een kinderdagverblijf. In het kader van de nieuwe school hebben we daarnaast nog een nieuwe gymzaal gebouwd in opdracht van de gemeente Ede. Met de herbestemming van het Poortgebouw is de cirkel vooralsnog rond. Voor ons was het Poortgebouw al geruime tijd op de radar. We zaten er regelmatig te vergaderen toen we de school bouwden. De planvorming verliep parallel aan deze bouw. BOEi heeft toen aan ons gevraagd op basis van een schets van de architect een Bouwen in Gelderland 17
Herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA - 32 appartementen / Ede KERKALLEE 43 VELP (GLD.) 026-3613812 Constructies - Trappen - Hekwerken WWW.HURENKAMP.NL 18 Bouwen in Gelderland
Herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA - 32 appartementen / Ede “De nieuwe dakafwerking krijgt een circulaire opbouw. Ervoor in de plaats komt namelijk een nieuw product van Wienerberger, Leadax Roov.” prijsopgave te maken voor de restauratie van het casco en mee te denken over de herbestemming. In eerste instantie werd uitgegaan van negentien appartementen en een commerciële plint. In goed overleg hebben we dat aangepast naar 32 appartementen in diverse groottes. Voor ons was het duidelijk dat de vraag naar woonruimtes de vraag naar commerciële ruimtes overtrof en aangezien BOEi zich niet richt op particuliere gebruikers hebben wij dat deel naar ons toe getrokken. Er zat toen wel enige tijdsdruk op omdat de vergunning en subsidies inmiddels waren toegekend maar wel een bepaalde einddatum hadden.” Circulariteit op realistische basis Bouwbedrijf Kreeft hecht veel waarde aan circulair en duurzaam bouwen. “Waarbij ik direct vaststel dat het containerbegrippen zijn die vrijwel ieder bouwbedrijf hanteert. Ik durf wel te zeggen dat wij een stapje verder gaan dan wat de gemiddelde collega doet. We zien het bedrijfsbreed en zeker in een monumentale omgeving als hier proberen we samen met onze relaties het onderste uit de kan te halen. In het geval van het Poortgebouw hebben we samen met Hooijer Sloopwerken uit Renkum onder andere het slopen circulair uitgevoerd. Zo zijn alle kunststof kozijnen zorgvuldig gedemonteerd en hebben deze een tweede leven gekregen. Alle kozijnen zijn inmiddels tweedehands verkocht. Bij het verplaatsen van de liftschacht van kalkzandsteen hebben we ook getracht nog stenen te rooien maar dat lukte vanwege het metselwerk helaas niet. Wat wel is geslaagd is het milieuBouwen in Gelderland 19
Herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA - 32 appartementen / Ede Informatie over het belichten van een project..? Neem contact op met Digna Schoonen: Telefoon: 06-442 099 10 Mail: digna@bouweningelderland.nl De Pinckart 54 5674 CC Nuenen T 040-2631162 E info@vianenbouwadvies.nl Bouwen in Gelderland 20 Bouwen in Gelderland
Herbestemmingsproject Poortgebouw ENKA - 32 appartementen / Ede “Er zijn kleinere appartementen, maar ook grote. Alles valt onder de vrij sector. Er is dus veel te kiezen.” verantwoord afvoeren van de bitumen dakbedekking op de platte daken die we gaan vervangen. De nieuwe dakafwerking krijgt een circulaire opbouw. Ervoor in de plaats komt namelijk een nieuw product van Wienerberger, Leadax Roov, een circulaire witte dakbedekking, gemaakt van PVB-folie, een reststroom uit veiligheidsglas. Aan het eind van de levenscyclus kan dit product weer geoogst worden, door de shredder gehaald worden en weer hergebruikt worden als grondstof voor dezelfde Leadax Roov dakbedekking. Hier, maar ook in andere projecten, doen we steeds meer ervaring op in circulair bouwen. Het moet natuurlijk wel realistisch blijven. Als iets technisch onmogelijk is, houdt het soms op. De markt is er ook niet in alle gevallen klaar voor. Qua duurzaamheid is het Poortgebouw een uitzonderlijk project. Het is uiteraard gasloos. Er komen op de niet zichtbare plekken, het blijft een monumentaal pand, een kleine tweehonderd PV panelen op het dak. De mechanische ventilatie wordt daar onder meer mee gevoed. Het Poortgebouw wordt aangesloten op het Warmtenet Ede. Ook krijgt het pand een groendak. De definitieve vorm moeten we nog bepalen. Wellicht kunnen we een en ander combineren met een zonnedek. We zijn daarover met diverse aanbieders in gesprek. Al met al willen we een nette uitstraling enerzijds praktisch resultaat anderzijds boeken op het gebied van wateraccumulatie.” Animo De appartementen komen in de verhuur en de animo lijkt groot. Richard Koevoet: “We hebben laatst de bouwplaats geopend tijdens de Landelijke Open Monumenten Dag en de reacties waren erg enthousiast. Veel mensen toonden serieus interesse in de appartementen. Op zich is dat ook niet zo vreemd. Het is een markant pand en er is een grote diversiteit. Er zijn kleinere appartementen, maar ook grote. Alles valt onder de vrij sector. Er is dus veel te kiezen. We leveren de appartementen compleet op inclusief badkamers en keukens. Het toekomstige NS-station Ede is op loopafstand. Ook dat is belangrijk voor een bepaalde categorie. De interesse komt in hoofdzaak van mensen die nu al in Ede en omgeving wonen. De woningbehoefte is hier behoorlijk. De verwachting is dat de verhuur soepel zal verlopen.” Bouwen in Gelderland 21
2023? Eerst zien, dan geloven Zo aan het eind van dit extra turbulente jaar, hebben we allemaal de neiging om terug te blikken. En inderdaad: zo’n beetje alles stond op z’n kop in 2022. Vooral de oorlog in Oekraïne zette een dominoreeks van vallende stenen in werking. Neem de torenhoge energieprijzen en oplopende inflatie. Het is toch vreemd om te bedenken dat de waanacties van een dictator in Rusland de prijzen aan de pomp in uw dorp verhogen terwijl u staat te tanken! Tegelijkertijd lees ik dat Vattenfall nog nooit zoveel winst heeft gemaakt als in het afgelopen jaar. Bij die ontwikkeling zet ik toch wel mijn maatschappelijke vraagtekens. Blijkbaar is hun inkoop helemaal niet zoveel duurder geworden, terwijl ze niet meer zijn gaan verkopen, want iedereen is zuiniger gaan leven. Ik neig ernaar te denken dat zij misbruik van de situatie maken. Zorgelijk: oplopende rente Ook de oplopende rente is een ontwikkeling die ik scherp in de gaten houd. Alles wordt daarmee duurder en dat geldt dus ook voor hypotheken. Nederlanders hebben de aparte neiging voor hun koophuis maximaal te lenen, een unieke houding. Neem de jubelton die nu afgeschaft wordt. Recent onderzoek naar dit douceurtje wees uit dat de meeste kinderen die dit bedrag ontvingen het niet gebruikten om hun hypotheekschuld af 22 Bouwen in Gelderland te lossen, maar juist om een nóg duurder huis te kopen. Mijn visie is namelijk dat iedereen in Nederland standaard in een te duur huis woont. Maar leenden mensen tot voor kort nog moeiteloos 5 ton voor een huis door de lage rente; door de oplopende rente ligt die limiet nu op 4 ton. Die verschuiving door de rente deed zich in slechts enkele maanden voor, en met grote gevolgen. Veel projecten voor nieuwbouwwoningen in het hogere segment moeten daardoor opnieuw ontwikkeld worden voor een lager segment. Dé bottleneck daarin is dat ontwikkelaars dan ook meteen helemaal opnieuw het vergunningentraject in moeten. Holland op z’n smalst, zou ik zeggen. Waar is Hugo als je hem nodig hebt? Voorzichtige visie op 2023 Hoe ik naar 2023 kijk? Waarschijnlijk net zoals u: behoorlijk voorzichtig. Ik ga uit van scenario’s gebaseerd op voorzichtigheid. De prijsstijgingen voor materialen lijken weliswaar iets te stabiliseren, maar bijvoorbeeld cao’s hebben per 1 januari 2023 direct een verhogende invloed op de kostprijs voor vakkrachten. Ook stikstof geeft helaas nog heel veel stof tot discussie. Een echte dealbreker die projecten genadeloos ‘on hold’ zet. In recent overleg met onze klanten over dit soort prijsopdrijvers zien we dat ook zij met deze materie worstelen. Alle verhogingen aan onze opdrachtgevers rücksichtslos doorberekenen is niet de stijl van Haldu Groep, ook niet in moeilijke tijden. We kiezen daarbij voor de consensus in de samenwerking. Twee derde van de prijsverhogingen nemen wij in het kader van de relatie voor onze rekening, en een derde van de kostenstijgingen proberen we in overleg met onze opdrachtgevers te borgen. Een kwestie van geven en nemen, is mijn insteek.
Column Onze keuze voor buitenlandse vakkrachten was zo gek nog niet… Voor 2023 lijkt het economisch klimaat een gure voorspelling te geven. Tegelijkertijd klotst het werk tegen de plinten op. Er komt geen einde aan de projecten en Nederland staat voor een Huhohoge, sorry, huizenhoge bouwopgave. Dus het wérk is er, maar dan hebben we weer het probleem van een hoog aantal vakmensen uit de bouw dat door pensionering en andere oorzaken gaat uitstromen. De keuze van Haldu Groep destijds om zwaar in te zetten op de beste buitenlandse vakkrachten was zo gek nog niet. Het kan niet anders of de vraag naar hen zal aanhouden, en Haldu Groep is daarvoor graag uw preferente leverancier. 2023? Eerst zien, dan geloven De kop boven deze laatste column van 2022 luidt: 2023? Eerst zien, dan geloven. Dat bedoel ik niet negatief, maar juist positief! Met andere woorden: de doemscenario’s vliegen ons om de oren. Maar vaak blijkt de praktijk toch weer anders uit te pakken. Wat je soms ziet in mindere tijden, is dat een reeks van onverwachte en elkaar versterkende gebeurtenissen ineens een positieve slinger aan de met elkaar samenhangende omstandigheden kan geven. Ik heb er redelijk vertrouwen in dat dit verschijnsel zich wellicht ook in 2023 zal voordoen. In ieder geval is het bij Haldu Groep zo dat de eerste maand van het jaar, januari, een goede indicator is voor het verloop van de rest van het jaar. Blijft u daarom mijn column lezen, ik houd u op de hoogte! Rest mij u een ontspannen kerst en oudjaar te wensen, te midden van uw familie en vrienden. Even helemaal op adem komen om er daarna in 2023 opnieuw samen de schouders onder te zetten. Danny van Hal Bouwen in Gelderland 23
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen Tekst: Gerard van Leeuwen / Artist impressions: Arcus Zuid Projectontwikkeling B.V. ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Realisatie Vierakkerse Poort in Huissen in volle gang Momenteel wordt in Huissen hard gewerkt aan de realisatie van vijfentwintig appartementen in het hogere segment. Het betreft De Vierakkerse Poort. Burgland Bouw uit Dodewaard zit middenin de ruwbouwfase. Projectcoördinator Gerhard Stunnenberg licht het project, dat volgens planning haar afronding rond de bouwvak volgend jaar beleeft, toe. Een prachtig complex dat een opvallende landmark zal vormen als markering van de toegang tot het stadshart enerzijds en de schitterende natuur anderzijds. “Het woonproject omvat appartementen en luxe penthouses en is voorzien van alle comfort van nu en in de toekomst.” Gerhard Stunnenberg raakte bij het project betrokken toen zo’n dertig, veertig procent was ingekocht. “Dat was eind vorig jaar. De energieprijzen stegen toen al enigszins, maar de gevolgen van de oorlog in Oekraïne speelden toen nog niet. Gaandeweg het project werden we wel geconfronteerd met een forse toename van de inkoopkosten en de moeilijke verkrijgbaarheid van materialen. Die beschikbaarheid normaliseert de laatste weken gelukkig wel. De prijzen blijven continu een bron van aandacht. Materialen als staal en hout stabiliseren nu wel, maar wel op een niveau dat we niet gewend waren. Anderzijds weten we nu al dat de prijzen van betonproducten en kalkzandsteen een forse plus krijgen in januari. Niet voor niets proberen we momenteel hier in Huissen, maar eigenlijk geldt dat voor alle opdrachten, de komende weken nog bouwsnelheid te houden. Lang niet alle prijsverhogingen hebben we 24 Bouwen in Gelderland
Een impressie van een van de appartementen kunnen doorberekenen. Dat geldt ook voor de Vierakkerse Poort.” Op de locatie waar nu het complex wordt gerealiseerd, stonden vier woningen. Stunnenberg: “Die zijn door ons gesloopt en ook waren we verantwoordelijk voor de asbestsanering. Die was omvangrijker dan de eerste asbestinventarisatie aangaf. Ook kwamen we asbesthoudend beton tegen. Ook troffen we ondergrondse tanks aan die deels leeg waren, deels olie en zand als inhoud hadden. “De prijzen blijven continu een bron van aandacht.” Bouwen in Gelderland 25
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen Willem Alexanderstraat 16, 6691 EE Gendt T 0481 42 12 18, W www.kroonbv.nl Specialist elektrische hellingbaan verwarmingssystemen en heat tracing Heating Group International is leverancier en installateur van elektrische hellingbaanverwarmingssystemen. Toegepast voor het vorstvrij houden van onder andere hellingbanen en opritten in parkeergarages, de luxe woningbouw, laaddokkuilen en openbare ruimtes. Daarnaast zijn wij specialist in heat tracing, het vorstvrij en op temperatuur houden van leidingen. Heating Group International doet het ontwerp, de levering en installatie! Specialist in totaaloplossingen. We leveren snel en compleet, inclusief montage. www.heatinggroup.nl hgi@heatinggroup.eu +31 24 34 34 222 26 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen Qua archeologie kwamen we niet opvallende zaken tegen. Ook geen bommen en granaten uit de Tweede Wereldoorlog gelukkig. Na het grondwerk, het plaatsen van de paalfunderingen en damwanden, was het vlak voor de bouwvak dat de keldervloer aangebracht kon worden. Op dit moment (eind november, red.) wordt de eerste verdiepingsvloer gestort. In maart hopen we de toren van vijf verdiepingen op hoogte te hebben. Dan moet het casco staan. We hopen op goede weersomstandigheden want die kunnen, zeker in deze tijd van het jaar, uiteraard zomaar roet in het eten gooien. Denk alleen maar aan het storten van de vloeren en dergelijke.” Bekenden Gerhard Stunnenberg vertelt dat er, waar mogelijk, met Bouwen in Gelderland 27 Sfeer proeven in een van de penthouses
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen SAMEN VOORTBOUWEN? BIM-MODELLEREN | PREFAB ENGINEERING | PROJECTMANAGEMENT Op zoek naar een partner voor BIM-modelleren, Prefab-engineering of Projectmanagement? Wil je kennismaken of een idee aan ons voorleggen? Daar horen we graag meer over! Adres Lichtenhorststraat 21 6942 GS Didam VH-ENGINEERING.NL 28 Bouwen in Gelderland Bel 0316 - 295 392 eilige omge eren w zowel personeel als bewoners meer bewegingsvrijheid krijgen. Email info@vh-pe.nl
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen “Qua duurzaamheid voldoet De Vierakkerse Poort aan alle moderne eisen des tijds.” eigen mensen wordt gewerkt. “Er lopen hier gemiddeld twee timmerlieden, een uitvoerder en twee leerlingen. Zelf ben ik sowieso aanwezig bij het tweewekelijks overleg en kom ik af en toe nog een blik werpen als de agenda het toelaat. Het stelwerk, inschalen van de vloeren en de aansluitingen van de Rockpanel beplating zijn bijvoorbeeld taken die we zelf oppakken. De onderaannemers zijn vrijwel allemaal bekende partijen van ons. Bouwkundig gezien is het project heel goed te doen. Er worden bijvoorbeeld geen materialen toegepast waar we weinig ervaring mee hebben opgedaan. Natuurlijk zijn er altijd aandachtspunten. In Huissen is dat het geval met het relatief grote aantal overgangen tussen de diverse componenten aan de gevel. Zo gaat het ontwerp uit van een aantal inpandige balkonnetjes. Omdat het koopappartementen betreft, heb je ook te maken met een grote diversiteit qua oplevering. Er zijn kopers die het casco wensen en zelf de afbouw en inrichting laten uitvoeren; anderen kiezen voor een uitgebreide optie en ook daarbinnen zijn er nog een aantal varianten. De vijfde verdieping wordt een fraai ingericht penthouse. Inmiddels zijn 24 van de 25 appartementen verkocht. Alleen op de begane grond is er nog één te koop. Mensen die bevreesd zijn voor inkijk, kan ik gerust stellen. De onderste verdieping is nog altijd anderhalve meter boven het maaiveld gesitueerd. Qua duurzaamheid voldoet De Vierakkerse Poort aan alle moderne eisen des tijds. PV panelen op het dak, een prima isolatie en wtw-installaties. Maar dat is tegenwoordig gelukkig de standaard.” Bouwen in Gelderland 29
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen Advertorial Belangrijke rol WB Installatie bij nieuwbouw Vierakkerse Poort WB Installatie uit Nijkerk is als onderaannemer betrokken bij diverse projecten van Burgland Bouw. Voor het nieuwbouwproject van 25 appartementen in Huissen heeft het bedrijf de opdracht gekregen om dit samen met hen uit te gaan voeren. Woordvoerder Corina van Wolfswinkel: “Wij verzorgen de complete elektrotechnische installatie van dit project. In nauwe samenwerking met Burgland hebben wij de werkzaamheden voorbereid op basis van het bestek, de tekeningen en de technische omschrijving. Een goede voorbereiding is het halve werk. Op deze manier proberen wij, met elkaar, om ons zo goed mogelijk voor te bereiden, zodat iedereen weet waar men aan toe is. Tegelijkertijd zijn de verwachtingen daarmee helder. Voor elke ruimte is beschreven wat er precies geleverd wordt. Van badkamer tot keuken, van entree tot het bijgebouw en ook de algemene ruimtes. Naast de elektrotechnische installatie, regelen wij ook dat dit project van zonnepanelen wordt voorzien. Hiermee leveren wij een bijdrage aan duurzaamheid. Op dit moment bieden wij de kopers van de appartementen de mogelijkheid om andere elektrotechnische gerelateerde zaken direct te regelen. Hierbij kun je denken aan laadpalen, wifi installaties en luxe schakelmateriaal. Op deze manier denken wij met de klant mee, zodat bij de oplevering van de appartementen de elektrotechnische installatie naar volledige tevredenheid is uitgevoerd en passend bij de wensen van de klant. Wij werken op een prettige manier samen met Burgland Bouw. Zowel met medewerkers op kantoor in de werkvoorbereiding en projectleiding als met de monteurs op de bouwplaats, verloopt de communicatie voorspoedig. Als er uitdagingen zijn, dan weten we dat met elkaar op een goede manier op te lossen. Dit vinden wij een fijne manier van samenwerken met een aannemer zoals Burgland Bouw.” WELKOM BIJ WB INSTALLATIE UIT NIJKERK! Met bijna 20 jaar ervaring in allerlei onderdelen van de elektrotechniek, monteurs die weten waar ze het over hebben en een nuchtere kijk op de zaken, streven we er altijd naar om projecten met de beste kwaliteit af te leveren. De sector is altijd in beweging. Dat maakt het werken in de elektrotechniek zo leuk! We zijn trots op ons team en we zien ons bedrijf nog steeds groeien door het vertrouwen van onze klanten en doordat wij onze slogans naleven: WB Installatie houdt zich bezig met o.a. elektra, domotica, brandmeldinstallaties en beveiligingsinstallaties: WB Installatie regelt het voor hun klanten. Wij denken mee met onze klanten als het gaat om energie/geldbesparingen en duurzame oplossingen. 1 WIJ ZIJN UNIEK MAAR VATTEN NOOIT IETS TE LICHT OP Voor ons is geen opdracht te klein en geen uitdaging te groot! 2 WIJ VALLEN OP IN DE MASSA De wensen van onze opdrachtgevers zijn ons doel en daaraan zullen wij altijd voldoen. 3 DE TECHNIEK ZIT ONS IN DE VINGERS WB Installatie is gespecialiseerd in het adviseren, ontwerpen, onderhouden, aanleggen en uitbreiden van elektrotechnische installaties voor particulier of bedrijf/instelling. Riddererf 9 I 3861 PT Nijkerk I T 033-2470789 E info@wbinstallatie.nl I W www.wbinstallatie.nl 30 Bouwen in Gelderland
Nieuwbouw woonvormen specialistische jeugdzorg / Maarsbergen Nieuwbouw appartementen De Vierakkerse Poort / Huissen Tekst: Gerard van Leeuwen / Artist impressions: VH Engineering ////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Bouwkundig model Vierakkerse Poort van VH engineering Voor het project Vierakkerse Poort in Huissen zette VH Engineering het bouwkundig model op. Dit omvatte de uitvoeringstekeningen, met daarin de onderdelen: overzichtsplattegronden, doorsneden, gevels, details en het 3D-model met 3D-aanzicht. Het 3D-model deelde de aannemer een-op-een met de betrokken leveranciers, waaronder de kozijnen-, prefab- en binnenwandenleverancier. Zij haalden de nodige gegevens uit dit 3D-model, om vervolgens hun eigen productietekeningen te kunnen realiseren en de nodige hoeveelheden te bepalen. Ook de aanneme kon middels het 3D-model de onderdelen en hoeveelheden vaststellen met betrekking tot het metselwerk, de dakpannen, muurafdekker, dakranden, terrastegels, isolatiemateriaal en de vloer- en wandtegels. VH Engineering had hier te maken met een speels ontwerp. De Vierakkerse Poort bestaat namelijk uit een laagbouw en hoogbouw, die worden verbonden door een trappenhuis met meerdere schuine elementen. Dit bracht een aantal modelleer-technische aandachtspunten met zich mee, zoals het schuine dak op het trappenhuis en de aangrenzende kozijnen. Deze aandachtspunten leidden tot het finetunen van het definitief ontwerp van de architect, in overleg met de aannemer. Het project bleek een mooie uitdaging, waarin VH Engineering een rol kon vervullen zoals wij dat het liefste doen: multidisciplinair, van advies tot uitvoering. Het speelse ontwerp van De Vierakkerse Poort Bouwen in Gelderland 31
32 Bouwen in Gelderland
KienhuisHoving informeert Verduurzamen van Vastgoed, de energieprestatievergoeding (EPV) als steuntje in de rug voor de verhuurder Met ingang van 1 september 2016 kan een verhuurder, indien sprake is van een zeer energiezuinige woning, zoals een NOM-woning (nul-op-de-meter-woning), met de huurder een energieprestatievergoeding (EPV) overeenkomen. Dit is een vergoeding die de huurder betaalt naast de huurprijs en een eventueel voorschot in verband met levering van elektriciteit, gas en water voor het individuele gebruik en mogelijk overige servicekosten die verband houden met de bewoning van de woonruimte. Met de invoering van de EPV wordt beoogd een vergoeding te geven voor de kosten van het realiseren van een NOM-woning. EPV-overeenkomst is niet vrijblijvend Het aangaan van een EPV-overeenkomst verschaft de huurder een aantal belangrijke waarborgen. Allereerst dient voorafgaand aan het aanbieden van de EPV-overeenkomst de netto warmtevraag van de woning door een daartoe gecertificeerd bedrijf te worden vastgesteld. Deze dient lager of ten minste gelijk te zijn aan de wettelijke grenswaarde van 50 kWh/m2 . De verhuurder is vervolgens verplicht een minimale energieprestatie van de woning, aan de huurder te garanderen, deze te monitoren, de huurder daarover te informeren en bij het niet behalen van de prestatie, de huurder hiervoor te compenseren. Ten behoeve van de monitoring van het energieverbruik en de opwek ervan, dient de woning van voldoende meetapparatuur te zijn voorzien. Het kunnen aanbieden an een EPV-overeenkomst is dus niet iets waartoe een verhuurder lichtzinnig kan besluiten en vraagt de nodige (technische) voorbereiding. Kan huurder EPV-overeenkomst weigeren? Het Besluit EPV bepaalt dat een energieprestatievergoeding kan worden overeengekomen. De huurder is daartoe niet verplicht, maar het gevolg van het niet accepteren van het voorstel kan uiteindelijk wel leiden tot een huurbeëindigingsprocedure. Indien de conclusie van de kantonrechter is dat het aanbod van verhuurder tot het aangaan van een EPVovereenkomst een alleszins redelijk voorstel is, waarvan het niet redelijk is dat huurder dit weigert, kan hij de huurovereenkomst ontbinden. Dit is precies wat de kantonrechter in Enschede in een drietal zaken op 8 november jl. heeft gedaan. Wat speelde er? De woningcorporatie is bij de in 2017 gerealiseerde NOMDeze column is geschreven door: Bram van de Kam, advocaat huurrecht, bouwrecht en commercieel vastgoed. Zijn e-mailadres is bram.vandekam@kienhuishoving.nl, zijn telefoonnummer is 088 - 480 40 93. Bouwen in Gelderland 21 33 woningen geen EPV-vergoeding overeengekomen. Dit heeft zij niet gedaan omdat er op dat moment nog veel onduidelijkheden waren over de monitoring van de gerealiseerde woningen en over de vraag of die woningen wel volledig aan de technische uitgangspunten zouden voldoen. Om die onduidelijkheden te voorkomen werd in plaats daarvan een gebruiksovereenkomst zonnepanelen overeengekomen. Inmiddels is de jurisprudentie op dit punt uitgekristalliseerd: op de woning geïnstalleerde zonnepanelen maken deel uit van de woning, zijn onroerend en voor het gebruik ervan kan geen aparte vergoeding in rekening worden gebracht. Volgens de kantonrechter mocht zij deze verkeerde keuze herstellen door ingaande 1 januari 2022 een aangepaste huur-overeenkomst EPV aan te bieden.
Algemeen Bewust Veilig-dag 2023: Bewust Bezig = Bewust Veilig Op woensdag 29 maart 2023 organiseert de bouw-, techniek- en onderhoudssector de jaarlijkse Bewust Veilig-dag met als slogan Bewust Bezig = Bewust Veilig. Bewust bezig zijn met veiligheid op het werk is van levensbelang. Misschien nu nog wel sterker dan in voorgaande jaren, omdat steeds meer mensen uit andere branches en landen onze sector komen versterken. Hun komst is essentieel voor de uitvoering van de energietransitie en de bouwopgave. Maar met een groeiend aantal nieuwe mensen met verschillende achtergronden groeit ook het belang van bewustwording rond veilig en gezond werken. En bekijk ook de lanceringsvideo op Youtube: Voor het zevende jaar op rij organiseren Bouwend Nederland, Techniek Nederland, OnderhoudNL en Aannemersfederatie Nederland de Bewust Veilig-dag. Met het initiatief willen zij de bewustwording rond veilig en gezond werken binnen de sector vergroten. Nu de bouw en technische sector de komende jaren honderden zo niet duizenden nieuwe mensen verwelkomt, geldt ook voor hen: Bewust Bezig = Bewust Veilig. Hoe ziet de dag eruit? Tijdens de Bewust Veilig-dag 2023 zullen bedrijven in de sector op hun eigen manier aandacht besteden aan veilig en gezond werken. Ieder deelnemend bedrijf bepaalt zelf hoe zij deze dag inrichten en welke activiteiten zij organiseren. De brancheorganisaties leveren ondersteunende middelen en inspiratie, maar de invulling van de dag is aan de bedrijven zelf. Bewust Veilig-dag 2022 De Bewust Veilig-dag van 2022 was een groot succes. Meer dan 400 bedrijven in de bouw, techniek en onderhoud – zowel grote als kleine bedrijven - meldden zich aan. Zij besteedden elk op hun eigen manier aandacht aan gezondheid en veiligheid op het werk. Ook dit jaar vormt de website www.bewustveilig. com weer de spil waarop alle informatie te vinden is. Al 60 aanmeldingen Elk bedrijf dat zijn steentje wil bijdragen aan het voorkomen van onveilig werk, roepen we op om zich aan te melden voor de Bewust Veilig Dag 2023! Inmiddels hebben de eerste 60 bedrijven zich al aangemeld voor de editie 2023. Elk bedrijf in de bouw, techniek, infra en onderhoud mag meedoen. Deelname is gratis en vrijblijvend. Vanuit de organisatie ontvangen de deelnemers ideeën en suggesties om het onderwerp te agenderen. Aanmelden kan via www.bewustveilig.com/ aanmelden/. Om helemaal op de hoogte te blijven, is Bewust Veilig ook te volgen op Twitter, Instagram en LinkedIn. 34 Bouwen in Gelderland
6 - 10 FEBRUARI 2023 TOEKOMST SAMEN BOUWEN AAN DE Tijdens BouwBeurs 2023 verandert de vloer van Jaarbeurs in de spannendste bouwplaats van Nederland. Kom naar Utrecht om te zien, horen, beleven en te vertellen wat er nodig is om toekomstbestendig te worden en te blijven. Het bijeenbrengen van de modernste technieken, nieuwste materialen en slimme toepassingen toont dat de digitale en circulaire transformatie in de bouw sneller gaat dan ooit! Het bewijs dat duurzaam samenwerken in de keten extra belangrijk wordt: experts hebben experts nodig om vandaag succesvol te bouwen aan de toekomst. GRATIS TOEGANG? SCAN DE QR-CODE OF GEBRUIK DE CODE BOUWENIN2023 OP BOUWBEURSLIVE.NL in 35
1 Online Touch