broeikasgassen in de atmosfeer te pompen, zal de wereld nog ten minste 0,5 graad opwarmen in deze eeuw. Wat we nu meten is twintig jaar geleden al uitgestoten.” Permafrost Ook in Groenland, Alaska, Canada en Scandinavië warmt het sneller op. Daar, op het vasteland, schuilt nog een ander gevaar: het ontdooien van de permafrost. Permafrost is land dat continu bevroren is. Bernice: “Het ontdooien is begonnen. Bevroren planten en dieren die duizenden jaren lagen opgeslagen, komen nu vrij. Als dat ontdooit, komt er CO2 of methaan vrij. Als het methaan is, is dat heel erg. Er kunnen ook virussen van duizenden jaren geleden vrijkomen, zoals bijvoorbeeld de pest.” Dat het klimaat verandert, zien we dagelijks in het nieuws. Het zijn niet alleen bosbranden, tsunami’s en overstromingen in verre oorden, de droogte en hitte van de afgelopen zomers herinneren we allemaal nog. De aarde warmt op. En dat is nergens beter te merken dan in het poolgebied. De Noordpool ligt op 90º Noorderbreedte. Het is geen werelddeel, geen land, gewoon een stuk bevroren zee. Maar dan wel ter grootte van Europa. Bernice Notenboom (ja, met Zeeuwse wortels) is erdoor gefascineerd en leidde drie zware expedities. “Het is het enige onderwerp waar ik zowel intens gelukkig als triest van word.” Als kind droomde ze er al van hoe het zou zijn om op “die vreedzame witte horizon” te mogen zijn. 40% minder ijs Jaren later ziet Bernice met eigen ogen hoe snel die vreedzame horizon verandert. Over de expeditie van 2017 schrijft ze: “Ik kijk om me heen en herken niets van wat ik zag tijdens eerdere expedities. Het ijs is monotoon, grauw en saai. Het is net alsof een tractor met een ploeg hier een maaiveld van heeft gemaakt. Alles is vers en grijs van nieuwheid.” Door de opwarming van de aarde wordt zee-ijs steeds later in het najaar gevormd en smelt het steeds eerder in het voorjaar. Bernice: “Sinds 1979 wordt met satellieten de omvang van het ijs gemeten. In de laatste 20 jaar is 40% van het ijs gesmolten. En dat komt nooit meer terug.” Als de koelkast ontdooit… Bernice noemt de Noordpool de airco van de wereld. “Zee-ijs speelt een belangrijke rol bij het koelen van ons klimaat.” Het witte ijs kaatst namelijk het zonlicht terug. Met het smelten van het ijs, verandert de Noordpool in een zee. “Open water doet het tegenovergestelde. Donker water absorbeert de meeste hitte van de zon en weerkaatst weinig energie. Het is een vicieuze cirkel. Minder ijs, betekent meer hitte en steeds weer minder ijs.” Ze gaat verder: “Dit is serieus. In de zomer dat ik 70 word, kan de Noordpool volledig verdwenen zijn. 7 miljoen vierkante kilometer, 1 procent van de aarde, verdwenen in 18 jaar.” Opwarming Bernice: “Broeikasgassen zijn verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde. Zelfs als mensen onmiddellijk stoppen om Is er hoop? Al met al een catastrofaal verhaal. De koelkast die in de ontdooistand staat, de opwarming van de aarde, de ontdooiende permafrost… Is er nog hoop? Bernice: “Uiteindelijk denk ik dat er een technologie wordt ontwikkeld die in een klap veel CO2 kan weghalen, we weten alleen nog niet hoe dit eruit gaat zien. Intussen zullen er slachtoffers vallen voordat we echt ons best gaan doen om het tij te keren. Sommige landen worden onleefbaar en ecosystemen veranderen onomkeerbaar. We kunnen ons nu beter richten op aanpassing want minder CO2 uitstoten lijkt een onmogelijke opgave.” Bernice Notenboom (57) is poolreizigster, klimaatjournalist en filmmaker. In 2007, 2014 en 2017 leidde ze expedities naar de Noordpool. Ze geeft lezingen op congressen, voor raden van commissarissen van grote bedrijven, op scholen, in de Tweede Kamer, in het Europees parlement en zelfs op de klimaattoppen van Parijs en Bonn. Alles om de wereld te laten zien welke gevolgen de smeltende Noordpool voor ons allemaal heeft. Scheldestromen | winter 2019 13
14 Online Touch Home