Het verhaal van een vereniging, een verhaal van Vaak willen mensen weten wanneer iets begonnen is. Soms is dat heel duidelijk. Wanneer het officieel geregistreerd wordt. Zo is de vzw Recht op Waardig Sterven (RWS) geregistreerd in het Staatsblad op 8 december 1983. Maar is dit het werkelijke begin van het verhaal van RWS, van waardig sterven? Vaak gaan maanden, jaren vooraf aan de opstart van een vereniging. Misschien zelfs eeuwen als zo een vereniging vertrekt van en zich toespitst op een ethisch begrip zoals ‘waardig sterven’. Vanaf wanneer maakte men zich zorgen over waardig sterven, vanaf wanneer willen mensen hier in Vlaanderen, in België andere mensen helpen bij het sterven en hoe zag en ervaarde men dit door de eeuwen heen tot nu en later. Het antwoord daarop weten we (nog) niet maar wij, de huidige bestuurs- en redactieleden van RWS, willen dit onderzoeken en u als lezer meenemen in hun verhaal, het verhaal van een vereniging, een verhaal van Waardig Sterven. Het zou wel eens begonnen kunnen zijn zo’n 38.000 jaar geleden, maar het zou ook 180.000 jaar geleden kunnen zijn als we de neanderthalers meerekenen of nog vroeger. Menssoorten doorkruisten in kleine familiegroepen onze streken op zoek naar eten en tijdelijk verblijf. Die menssoorten van jagersverzamelaars hadden ondertussen al ervaren dat men, eens ziek en/of oud, niet meer mee kon verder trekken en achtergelaten moest worden. Het zou kunnen dat men hen bedekte met dierenvellen om ze warmte te geven, erbij ging liggen om te troosten en hen versmachtte opdat ze niet meer zouden lijden of alleen achterblijven. Het prille begin van palliatieve zorg waarin ook euthanasie was vervat, avant la lettre in de prehistorie? Wanneer de homo sapiens als enige overblijvende soort van het geslacht ‘homo’ het woord euthanasie voor het eerst gebruikte of schreef, zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen, maar zeg nooit nooit…en dus gingen we te rade bij experten. Kristoffel Demoen, Griekse letterkunde - UGent, vindt het in de vijfde eeuw v.C. (500) als bijwoord εὐθανάτως zonder context bij Cratinus, een komediedichter, en bij Menander een eeuw later, die de term op een amusante plaats gebruikt, mogelijks over de tiran Dionysius van Heraclea, over wie verteld wordt dat hij zo dik (of is het enorm?) was dat hij met een sonde moest gevoed worden, en uiteindelijk in zijn eigen vet stierf: ‘Alleen deze dood schijnt mij een goede dood te zijn (μόνος μοι θάνατος οὗτος φαίνεται εὐθάνατος), met vele buikvetkwabben dik achterover liggen, niet meer kunnen spreken en nauwelijks ademen, blijven eten en zeggen: ‘ik rot van genot.’ Bij Philo, een joodse filosoof uit 1e eeuw v.C. klinkt het ons iets bekender: ‘Wie weet niet dat een goede oude dag en een goede dood (εὐγηρία καὶ εὐθανασία) de grootste weldaden zijn die een mens te beurt kan vallen?’ Expert Anton van Hooff, klassieke geschiedenis - KUNijmegen beweert dat in de GrieksRomeinse Oudheid euthanasia soms iets geheel anders betekende. De gekozen goede dood was niet zozeer een uitweg uit het lijden, maar een passende bekroning van het leven. Die ideale bekroning was niet voor iedereen hetzelfde. Soldaten stierven als helden op het slagveld, filosofen en redenaars dronken de beker met scheerlingsap. Als een dokter assistentie bij een zelfdoding verleende, was hij slechts een gewillig werktuig. Zijn technische hulp op zichzelf maakte een dood niet goed. Of er sprake was van euthanasie hing af van degene die zichzelf de dood bezorgde. Goede keizers zoals Augustus (14 n.C. ) en Marcus Aurelius (180) stierven thuis door te stoppen met eten en drinken toen ze voelden en/of wisten van een arts dat het einde naderde. Omringd door vrienden en verwanten, met wie ze nog wijze gesprekken voerden en de laatste maatregelen troffen van niet aflatende zorg voor hun naasten en voor de staat. En niet te vergeten hun laatste woorden, al dan niet eeuwen nadien erbij verzonnen… Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, niet de waarheid. Zo’n euthanasia was een van de zegeningen waarom een antieke redenaar iemand kon prijzen, naast andere eu’s: zoals euteknia ‘gezegend met vele en goede kinderen’ en eugèria, een goede oude dag. • • • 38.000 500 4 14 n.C. 180
5 Online Touch Home