• • • De eerste euthanasie Mensen willen vaak weten wie de eerste was en misschien nog vaker willen ze de eerste zijn. Bij sportwedstrijden maar ook bij wetenschappelijke uitvindingen of historische vondsten, zelfs bij ethische onderwerpen: wie sprak als eerste over euthanasie en over palliatieve zorg? Wie was de eerste die euthanasie ‘kreeg’ en welke arts ‘deed’ het als eerste? Of was het toch de patiënt die het zelf deed, niet als wanhoopsdaad of zelfmoord maar omdat niemand wou helpen hem of haar uit zijn lijden te verlossen? Op 21 november 1811 schiet de Duitse schrijver Heinrich von Kleist zijn vriendin Henriette Vogel dood, omdat zij erom vroeg vanwege haar terminale baarmoederhalskanker. Met hetzelfde pistool schiet hij nadien zichzelf dood. In hun afscheidsbrieven wordt geen melding gemaakt van het woord euthanasie maar vele auteurs beschouwen het achteraf als de eerste euthanasie. Het doet me denken aan een quote van Wim Distelmans: “Euthanasie kan volgens de wet met een pistool maar ik denk dat weinig dokters dit zullen doen.” In de tweede helft van de negentiende eeuw ontstaan er in de Verenigde Staten en Europa diverse verenigingen die pleitten voor legalisering van euthanasie. In de Verenigde Staten werden al in 1906 wetsvoorstellen aangaande euthanasie ingediend en volgden andere landen, ieder met hun eigen ‘euthanasiecasussen’. In Frankrijk bv. werd Richard Corbett, die zijn moeder uit medelijden doodschoot omwille van haar afschuwelijke lijden door kankermetastasen, door de jury onder handgeklap vrijgesproken op 4 november 1929. Hoewel deze wetsvoorstellen niet werden aangenomen, groeide de aandacht in de pers. Maar hevige discussie barstte los na de uitgave van “Die Freigabe der vernichtung Lebensunwerten lebens”, een pleidooi voor gedwongen collectieve sterilisatie tot en met moord op mensen met fysieke, mentale en emotionele handicaps, beperkingen. Het was de aanloop naar Hitlers eu-aktion die hij met zijn lijfarts Karl Brandt uitvoerde met alle gekende desastreuze gevolgen. Het begrip euthanasie kreeg een sterk negatieve lading en werd taboe in de jaren na de oorlog. In 1952 veroordeelt de rechtbank in het Nederlandse Utrecht een arts die zijn broer uit zijn chronische terminale longlijden verloste met morfine-injecties op 10 februari 1952, tot een jaar voorwaardelijk. Men refereerde naar het Wetboek van Strafrecht uit 1886 waarin levensbeëindiging op verzoek, samen met hulp bij zelfdoding, apart strafbaar vermeld staan. Dit veroorzaakte vooral discussie onder artsen tot en met een petitie naar de Verenigde Naties als gevolg. De brede maatschappelijke discussie barstte later los, na de veroordeling van huisarts Truus Postma op 21 februari 1973 in het zogenaamde 'Leeuwarder euthanasieproces'. Zij had haar moeder Margina Grevelink op 19 oktober 1971, op haar vraag waardig te kunnen sterven, een injectie met 200 mg morfine gegeven. De directeur van het verpleegtehuis belt justitie en het onderzoek lekt uit in de pers… Klazien Sybrabdy-Alberda, een patiënte, neemt het voortouw in de vele acties die volgen. Het leidde tot de oprichting van de Nederlandse Vereniging Vrijwillige Euthanasie (NVVE) die dit jaar haar 50ste verjaardag viert en sinds 2006 de naam aanpaste tot Nederlandse Vereniging Vrijwillig Levenseinde, maar de afkorting NVVE bleef bestaan. De procureur-generaal vroeg de jury de vijf beschuldigden allemaal schuldig te verklaren aan doodslag. Een vrijspraak zou de weg naar de afgrond openen. © belga De dag voordien, op 20 februari 1973 werd in ons land Willy Peers vrijgelaten na 35 dagen voorhechtenis wegens het uitvoeren van abortus bij een zevenentwintigjarige vrouw met een verstandelijke beperking. De vrouw was ongewenst zwanger nadat ze werd verkracht. Het gerecht beschuldigt Peers van het afbreken van driehonderd zwangerschappen. Na aanhoudende protesten 'legaliseert' de regering-Leburton anticonceptie. Het abortus1886 6 1906 1929 1935 1952
7 Online Touch Home