31 8. De raadselachige Francis Bacon ‘The Sensation without the boredom of its conveyance’ ‘Het gevoel zonder het vervelende verhaal’ "Wat de moderne mens verlangt," zegde de Franse symbolische dichter Paul Valéry, " is the grin without the cat”, het gevoel zonder het vervelende verhaal." Francis Bacon hield van dit citaat en Damien Hirst en Marc Quinn waren gek op de werken van Francis Bacon. Wie dat wist was de kunsthandelaar Jeffrey Deitch (New York) en deze suggereerde dan ook deze uitspraak als titel voor zijn tentoonstelling in Brooklyn. Bacon citeerde Valéry om juist uit te drukken dat moderne kunst, inbegrepen realistische kunst zoals de zijne, het wel kon stellen zonder verklarend verhaal, dus zonder toegevoegde literaire waarde. Kunst moet inderdaad streven naar onmiddellijk begrip zodat uitgebreid commentaar onnodig wordt. Hoe wij kunst moeten beoordelen wordt ons door ouderen aangereikt en inderdaad sterkt ons dat in ons kritisch vertrouwen. Het is echter naast de kwestie te denken dat dit ook maar iets te maken zou hebben met literaire thema’s zoals ze aan modern kunstwerk heel dikwijls gekoppeld worden. Ik kan me niet inbeelden dat je in ernst kunt zeggen dat liefde en dood en natuur thema’s zijn die enkel letterkundig relevant zijn met uitsluiting van de beeldende kunsten. Er is genoeg van deze thematiek overdadig aanwezig in de werken van Titiaan, Rembrandt, Rubens en Picasso. Wij stellen vast dat bovenstaande gedachte zeker in tegenspraak is met wat we in dit ledenblad in lang voorbije nrs gepubliceerd hebben rond semiotiek : een ding zou alleen maar verrijkt kunnen worden door toegevoegde betekenissen uit een literaire context. Het nieuwmodische idee van een kunstwerk dat op eigen kracht een eigen betekenis moet hebben met uitsluiting van alle toegevoegde context heeft ongetwijfeld haar waarde. Maar zo extreem opgevat zouden dan ook de opvattingen van de kunstenaar en de dromen zoals kunst ze oproept bij de toeschouwer helemaal van geen tel mogen zijn. Bacon zal wel in die zin gedacht hebben. Bij zijn ‘Studie naar het Menselijk Lichaam’ uit 1949 heeft Bacon ongetwijfeld zo’n directe betekenisdragende indruk willen brengen. Als hij logisch is met de eigen opvattingen van kunstzelfstandigheid mag hij nooit zijn eigen inzichten verwoorden. Doet hij het wel dan dringt hij zijn betekenis op aan de toeschouwer. Als alle context uit den boze is, moet iedereen zwijgen. De menselijke figuur op het schilderij van Bacon is zodanig geabstraheerd van herkenbare details dat er niet veel ruimte overblijft om als derde (toeschouwer) betekenissen aan het werk toe te voegen. Daar is dus Bacon opzettelijk verantwoordelijk voor. Hij modelleert de menselijke gestalte met dikke penseelstreken als zou het een voorstudie moeten worden van een standbeeld. Zijn mens verwerft hierdoor een
32 Online Touch Home