17 6. Wat muziek was voor Friedrich Nietzsche Wij putten onze kennis uit ‘Landschappen van Nietzsche’ – uitg Pelckmans 1994 ISBN 90 289 1975 9 door Sylvain De Bleeckere Friedrich Nietzsche was een groot filosoof met waardevolle kunstinzichten. Zelf pianomuzikant bleek hij niet een eerste klasse uitvoerder te zijn, noch een componist. Zijn kunstfilosofische principes (meer bepaald wat de muziek) betreft komen ons echter voor als uiterst modern en bij de tijd. Zelf zijn we grotendeels leek in dit domein. De tekst hieronder staat dan ook in schril contrast met de summiere muziekkunstesthetica zoals die ons onderwezen werd in ons laatste humaniorajaar. Uit die tijd herinneren we ons de Ouverture 1812 van Tchaikovski. Het stuk boeide ons omdat we er zo treffend een weergave in vonden van de terugtocht van Napoleon uit Rusland. De herhaling van fragmenten van de Marseillaise en de versnelde melodie die de omsingeling door kozakken moest weergeven bezorgden ons blijde herkenning. Voor ons was toen de muziek een weergave van een historisch gebeuren net alsof een melodie een geschilderde voorstelling zou zijn van Napoleons mislukking of een uitgeschreven verslag ervan. Nietzsche is een andere mening toegedaan. Voor de niet ingewijde lezer de volgende info: aanvankelijk waren Nietzsche en Richard Wagner beste vrienden. In 1869 schrijft Nietzsche: 'Richard Wagner is het grootste genie en de grootste mens van onze tijd. 'De twee uitgaven van Nietzche’s werk: ‘Die Geburt der Tragödie’ geven een totaal verschillend beeld van zijn muziekfilosofische principes. In de tweede herwerkte uitgave is de sympathie voor Wagner erg verkild. Redenen hiervoor zijn de jodenhaat van Wagner waartegenover Nietzsche naar meer wetenschappelijke Franse principes evolueert ( zie Paul Rée: Joods, zie ook Darwin). Nietzsche neemt afstand van Wagner wanneer hij ziet hoe diens romantiek nationalistisch politieke reclame wordt in functie van de hereniging van de Duitse vorstendommen. Wellicht heeft ook zijn verliefdheid op Wagners vrouw, Cosima, een rol gespeeld. Nietzsche en Cosima (dochter van Franz Liszt) zijn nog jong en ongeveer leeftijdsgenoten in vergelijking met de veel oudere Wagner. ‘In verhouding tot de muziek is iedere mededeling door middel van woorden van schaamteloze aard; het woord verdunt en verdomt; het woord depersonaliseert; het woord maakt het buitengemene gemeen.’ (KSA Kritische Studienausgabe) Volgens Nietzsche is muziek niet de vertaling of vertolking van een tekst die aan het componeren van de muziek voorafgaat en die er voortdurend de richting van bepaalt.
18 Online Touch Home