19 onderworpen aan andere doeleinden. Doordat hij de muziek voor vreemde doeleinden gebruikt, wordt ze in werkelijkheid misbruikt. Hierdoor worden alle muzikale wetmatigheden en stijlvormen prijsgegeven. Wagner reduceert de muziek tot ‘een communicatiemiddel, een middel ter versterking van de gebaren, een middel om suggesties te wekken, om het psychologisch-pittoreske vorm te geven’. Hij vernedert ze tot een dienstmaagd van het drama: bij hem mag de ‘muziek onder bepaalde omstandigheden geen muziek zijn, maar taal, werktuig, ancilla dramaturgica’. Daarentegen wordt door de muziek de wereld getransformeerd en getransfigureerd. Haar belangrijkste werking bestaat in het veranderen der dingen. Zo maakt een levensbevestigende muziek de logge en duistere werkelijkheid licht en klaar. Ze ‘verlicht’ het menselijk bestaan en ‘verklaart’ onze wereld. De muziek – en meer algemeen iedere vorm van kunst – is dus niet imitatie maar transformatie van de natuur. Het gaat haar niet om een nabootsen van de ene bestaande wereld maar om een tot stand brengen van een pluraliteit van nieuwe werelden. Van deze postmoderne opvatting van de autonomie van de kunst was Friedrich Nietzsche de zeer overtuigde profeet. 7. Kunst als Commoditeit In haar geschiedenis wordt de kunst tijdens de Moderne tijd (vanaf 1700 tot einde 1900) beheerst door systemen van algemeen geldende principes. Dit konden politieke sytemen zijn bv. de verheerlijking van de keizerrijken van Napoleon I en III. Het konden filosofische systemen zijn: zelfs Marx die geen kunstenaar was heeft kunst benaderd van uit zijn sociaal-maatschappelijke analyse. Godsdienstige principes regisseerden de kunst reeds tijdens de contrareformatie (Rubens) en gaven in de 19°eeuw ontstaan aan de wel minder kwaliteitsvolle Saint Sulpicekunst. Deze vervaardigde godsdienstige prentjes en beelden uitermate geschikt om naïeve gelovigen te ontroeren (term gelanceerd door Léon Bloy). De Duitse volksaard, politiek ondersteund, was de voedingsbodem van de Romantiek. Maar zelfs binnen de kunst oefenden elkaar opeenvolgende stromingen: impressionisme, expressionisme, symbolisme, surrealisme e.a., hun ‘tyrannie’uit. Wilde men als kunstenaar erkend worden dan moest je in de heersende modestijl schilderen. In de moderne Amerikaanse kunstkritiek komt een uitdrukking naar voor, gestuwd door haar Westers kapitalistische context, die toch enige uitleg vraagt. Dit begrip is ‘Kunst als Gift en Commodity’. Het lijkt ons beter de termen ‘gift economy, gift culture, of gift’ niet vertaald te gebruiken. Ze zijn ze voor ons, Nederlandstaligen, toch onmiddellijk verstaanbaar als ‘gift = geschenk’.
20 Online Touch Home