0

LOCATIES Nederland 2019 | 2020

Custommade logistiek voor de foodindustrie Borghese Logistics is gespecialiseerd in distributiecentra voor de foodindustrie. Ambient, gekoeld of vries? Wij realiseren alle soorten temperatuur gecontroleerde distributiecentra, o.a. voor Albert Heijn, HelloFresh, Cargill en XPO. Nederland is onze hotspot! www.borgheselogistics.nl

Voorwoord De FOOD-locaties van Nederland Beste lezer, In deze nieuwe jaareditie van het magazine FOOD Locaties Nederland treft u de belangrijkste food-locaties aan, maar ook de partners die faciliteren in kennis, ontwikkeling, bouw, vestigingslocaties en gronduitgifte. Belangrijke onderwerpen in deze uitgave zijn innovaties, duurzaamheid (verspilling) en circulair (bouw). We moeten met elkaar nog beter en slimmer omgaan met de productie en verwerking van voedsel, de logistieke processen, bouw en uitgifte van gronden voor de food-verwerkend industrie. In het artikel van Toine Timmermans (WUR Wageningen) leest u hoe onze bewustwording groeit ten aanzien van de verspilling in de voedselketen. Het bedrijf Hordijk Verpakkingen heeft inmiddels getekend voor het PlasticPact NL, hiermee committeren ze zich aan de doelstelling voor 20 procent minder plastic in 2025, de inzet van minimaal 35% gerecycleerd materiaal en de toepassing van recycleerbare materialen. Heembouw die momenteel de nieuwe vestiging van Hordijk aan het bouwen is in Zaandam, wil vooroplopen als het gaat om het bouwen met biobased, circulaire en hergebruikte bouwmaterialen. In het artikel van Peter Hoijtink van PwC kunt u meer lezen over zijn visie ten aanzien van meer innovaties, meer data, meer technologie en een betere relatie met de overheid. FOOD Locaties Nederland is een crossmediaal (print, online & event) communicatieplatform tussen de food-industrie, overheden en vastgoedprofessionals en wil deze partijen zoveel mogelijk met elkaar verbinden om met elkaar tot een beter resultaat te komen in productie, innovaties, ontwikkeling en bouw. Lees de interessante artikelen en advertenties van onze partners. Arthur D.A. Jager uitgever / directeur FOOD Locaties 2019/2020 - 3

Deelnemers in deze uitgave www.borgheselogistics.nl www.ctu.nl www.wur.nl www.unibouw.nl www.greenportvenlo.nl www.greenportwestholland.nl www.heembouw.nl www.heras.nl www.oss.nl/bedrijven www.nextgarden.nl www.devriesverburg.nl www.regiofoodvalley.nl www.kim-nederland.nl www.ruysvloeren.nl www.sprangers.nl www.kieszon.nl www.lelystadairportbusinesspark.nl www.conferm.nl www.vicoma.nl www.pwc.com www.vanberlo.com www.hordijk.nl www.waylandrealestate.nl www.nvm.nl www.cubord.com www.goodman.com LOCATIES Nederland 2019 | 2020 Magazine FOOD Locaties Nederland Jaargang 2019 / 2020 Redactie en advertentie-exploitatie Jager Media D.A. Arthur Jager Postbus 2711 7301 EE Apeldoorn M 06 - 223 91 776 E arthur@jagermedia.nl Journalisten Hanny van Eerden, Pieter Pulleman, Caspar van Loo 4 - FOOD Locaties 2019/2020 www.jagermedia.nl Magazine FOOD Locaties Nederland Communicatieplatform voor de foodindustrie, overheden en vastgoedprofessionals Social Media Team - Blending Media - Monique Jager Vormgeving Studio Transparant Fotografie Jager Media Het magazine FOOD Locaties Nederland wordt duurzaam geproduceerd.

Magazine FOOD Locaties Nederland LOCATIES Nederland 2019 | 2020 6 Coverpresentatie: CTU Flevokust Innovatieve en nauwe samenwerking tussen o.a. Waterman Onions en Maersk maken het verschil in transport over water. inhoud 16 10 WUR Wageningen, ‘Verspilling in voedselketen neemt af’ 12 Unibouw, ‘Realiseert in de foodbranche: BIO-Center ZANN 14 Greenport Venlo, ‘Laat hier uw bedrijf groeien’ 16 Bouwonderneming Stout, ‘Bouwen voor de toekomst / Van Oers United’ 22 Greenport West-Holland, ‘Leidende regio in gezondheid en geluk’ 24 Heembouw, ‘Kennisintensieve projecten zijn ons als ontwerpende bouwer op het lijf geschreven’ 26 Heras, ‘Toonaangevend distributiecentrum Rhenus optimaal beveiligd 22 30 NEXTgarden, ‘Innovatief glastuinbouwgebied aan de A15’ 33 Poultry Expertise Centre, ‘Het is niet toevallig dat wij hier zitten’ 34 K.I.M Nederland, ‘Innovatief en bezielend in de koel- en vrieshuisbouw’ 36 Ruys Groep, ‘Meer dan alleen dekvloeren’ 40 KiesZon, ‘Zonder investering een stralend rendement’ 42 Lelystad Airport Businesspark, ‘Ambities worden werkelijkheid’ 46 Vicoma, ‘Alle expertise in één hand voor een betere totaaloplossing’ 48 PwC, ‘Innoveren is belangrijker dan de vestigingslocatie voor de Nederlandse agrifoodsector 50 Van Berlo Vloeren, ‘Alles ligt in één hand; van weiland tot ankerbout 52 Hordijk Verpakkingen, ‘Heembouw ontzorgt ons met nieuwe productielocatie in Zaandam’ 54 Agrifood regio’s in Nederland 46 FOOD Locaties 2019/2020 - 5

Doorbraak voor CTU Flevokust ‘Tijd-, geld- en ruimtewinst én een stuk duurzamer’ De doorbraak voor CTU Flevokust laat niet lang op zich wachten. De innovatieve en nauwe samenwerking tussen opdrachtgevers, ‘end-to-end containerized provider’ Maersk en de nieuwe containerterminal in de in 2018 geopende Flevokust Haven in Flevoland maakt op diverse fronten het verschil in transport over water. Toenemende economische successen en een forse milieuslag liggen binnen handbereik. F levokust Haven heeft een logistieke functie met de nadruk op de containerterminal. Daarnaast zijn er ook mogelijkheden voor bulk, stukgoed, projectlading en andere activiteiten. De haven maakt deel uit van de maritieme strategie van de Provincie Flevoland en biedt een veelzijdig perspectief voor onder meer de regio en hoogwaardige nieuwe vestigers. Lelystad zet in op de sectoren agro/ food en de maakindustrie, maar ook de circulaire economie. Flevokust Haven De ten noorden van Lelystad gelegen Flevokust Haven is sinds begin 2018 volledig operationeel voor de op- en overslag van containers. Zo vindt hier - vlakbij de Randstad - zowel import als export van goederen plaats van en naar de grote (zee)havens. Flevokust Haven verbindt niet alleen verschillende vervoersmodaliteiten, maar biedt ook kansen en ruimte voor agro gerelateerde en bio-based activiteiten en het verrijken en hergebruiken van producten in een circulaire economie. CTU Flevokust zorgt voor een optimale uitvoering van de logistieke processen. 6 - FOOD Locaties 2019/2020

Waterman Onions Waterman Onions heeft zijn oorsprong in Zeeland, maar is intussen al meer dan twintig jaar actief in Emmeloord als specialist in teelt, verpakken en in- en export van vooral uien. Daarnaast handelt het bedrijf ook in aardappelen, wortelen, kool en andere agrarische voedingsproducten. De locatie in Emmeloord omvat sorteer-, verwerkings- en verpakkingsruimten. Er vinden ook op- en overslagactiviteiten plaats. Waterman Onions streeft naar ‘Excellence in the world of onions’. Het bedrijf biedt jaarrond maatwerk voor diverse agrarische voedingsproducten, die voldoen aan de hoogste haalbare certificaten en voedselveiligheidseisen. Erik Waterman Slim alternatief Waterman Onions, één van de gebruikers van het eerste uur van CTU Flevokust, vaart wel bij de gemaakte omslag. “Ruim twintig jaar geleden verhuisden wij vanuit Zeeland naar Emmeloord, een vestigingsplaats midden in het grootste nationale productiegebied voor - wat ons betreft voornamelijk - uien, maar ook aardappelen, kool en wortelen,” zegt Erik Waterman, directeur van Waterman Onions. “Tot voor enkele jaren geleden waren ook wij onbekend met de binnenvaart, maar de congestie op de wegen van en naar de mainports en de wachttijden in met name de Rotterdamse haven meer dan beu. Ongeveer 90 % van onze export verlaat ons land via Rotterdam.” Waterman Onions exporteert buiten Europa naar Aziatische landen, Centraal Amerika en het Caraïbisch gebied. “Het ondervinden van vervoerproblemen ging bij ons niet gepaard met koudwatervrees,” vervolgt Waterman. “Transport over water leek misschien in eerste instantie enigszins omslachtig, maar bewijst zich, zoals wij verwachtten, binnen ‘no time’ langdurig als zeer efficiënt,” zegt hij. “Het is een slim alternatief voor wegverCTU CTU Flevokust houdt zich duurzaam bezig met logistiek, op- en overslag, transport, reload & return service voor de export, schoonmaak volgens de geldende richtlijnen, pre-trip inspection (PTI) en services, zoals wegingen, warehousing, verkoop en verhuur van containers. De terminal is voorzien van 100 stroomaansluitingen voor reefer containers. CTU heeft ook inland container terminals in Utrecht en Tiel. Het bedrijf maakt sinds 1998 onderdeel uit van de Theo Pouw Groep en legt zich continu toe op het verminderen van de uitstoot van CO2. voer. Daarmee zijn we slagvaardig en kunnen we onze klanten beter en sneller helpen dan ooit. Flexibel en vlot krijgen wij de gereed staande containers in de mainport. Maersk kan ons ook in het piekseizoen tijdig en met voldoende reefer containers tegemoetkomen. Daarnaast kunnen wij met het mijden van kilometers over de weg een bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen, FOOD Locaties 2019/2020 - 7

maar ook aan het al dan niet economisch welbevinden van andere weggebruikers. Transport over water vergt slechts een goede voorbereiding op maat.” Vooruitzien Voor Waterman Onions en andere bedrijven was er al een lijndienst via CTU, nog vóór de opening van Flevokust Haven. Dit in een containerhaven met een tijdelijke kade bij de nabijgelegen Maxima Centrale. Deze centrale kan binnenkort met eigenaar Engie ambities op het gebied van energietransitie waarmaken. Zo kunnen bij de vestiging van grote warehouses en koelbedrijven in Lelystad energiestromen worden gekoppeld en kan de restwarmte worden gebruikt. Voor Flevokust Haven is uitgebreid onderzoek verricht naar ladingstromen, volgens CTU manager Etienne Morriën. “De conclusie was dat meer dan de helft van de lading die door deze regio gaat niet wordt verscheept, daar waar dit wel het beste alternatief zou zijn,” geeft hij aan. ”Flevoland ligt aan één van de meest drukke nationale binnenvaartroutes. De containerhaven maakt het mogelijk om met name agro- en foodbedrijven logistieke ketenkostenverlaging te bieden en ver weg gesitueerde markten te bedienen. Ook zijn er uiteenlopende productiebedrijven die importeren en exporteren met gebruik van containers. Samen met de verladers willen we bereiken dat volle, vertrekkende containers ook vol terugkeren. Ons maatschappelijk verantwoord ondernemen is mede gericht op toekomstige generaties. Transport over water is de meest milieuvriendelijke vervoersmodaliteit die er is, al voldoen ook onze trucks aan de hoogste milieueisen. Wij zijn ervan overtuigd dat samenwerking met alle marktpartijen een noodzaak is voor het welslagen van ambitieuze plannen. Als achterland moeten we op het gebied van ladinggroei proactief optreReefer containers Binnenvaart met reefer containers biedt vaak een succesvol alternatief. Verladers kunnen belangrijke voordelen behalen met model shift van weg naar water en het beperken van lege terugritten. Alle Maersk reefer containers in Flevokust Haven zijn voorzien van de Remote Container Management (RCM) technologie. Klanten kunnen op afstand de reefer settings en de reefer volgen via a een app of computer. den en met innovatieve oplossingen de binnenvaart concurrerend, flexibel en betrouwbaar houden. Ook de mainport managers ondersteunen projecten die het belang van de sector beogen. Een juiste afhandeling van de containerbinnenvaart is van groot belang voor de ontwikkeling van Nederland als efficiënte en probate Europese logistieke hub.” De inlandterminal biedt momenteel al aansluiting voor 100 reefer containers. Maatwerk Lelystad heeft een gunstige ligging, volgens Hilmar Smit, senior sales executive Reefer van Maersk. Hij wijst erop dat Noord-Nederland een omvangrijke reefer containermarkt is en vele ondernemingen telt in de agro, frites en vis. “Mede gezien de potentie van CTU Flevokust steken wij onze nek uit om voor de mondiale export 8 - FOOD Locaties 2019/2020

tijdig reefers op te stellen in dit achterland,” zegt hij. “Graag differentiëren wij ons met complexe materie. Daarmee kunnen wij toegevoegde waarde bieden. Zo krijgt transport over water via Lelystad nu een voorsprong qua tijd en is snelheid van levering ook geen probleem meer bij ‘last minute’ orderverwerking. De grote partijen zitten ‘kort op hun business’. In hun hoogseizoen gaat het vaak om het verschepen van tonnen aan producten in korte perioden, waarbij bovendien ontvangers veelal werken met import licenties.” Samenwerking met CTU en Maersk leidt voor bedrijven tot een verbeterde ’supply chain’ en minder pieken en dalen, volgens Smit. “Zo kunnen ondernemers hun productie gemakkelijker afstemmen, hun logistieke proces beter inrichten en met de barge concurreren met exporteurs in het zuiden. Ook opereren zij daarmee toekomstbestendig, wat voor steeds meer klanten een ‘must’ is.” De reefers komen in Flevokust Haven op basis van ‘forecast’. Smit: “Samen met CTU gaan wij eerst met de klant in gesprek. Wij kijken vooruit met onder meer de equipmentafdeling en willen steeds exact weten hoe wij iedere opdrachtgever het beste kunnen bedienen. We focussen bij voortduring op praktische vernieuwingen en maken onze keuzen op basis van planning en continue onderlinge communicatie. Verder kunnen we veel monitoren.” CTU en Maersk leveren maatwerk. ”Zo kunnen we inhaken op de markt,” benadrukt Smit. “Wij kennen overal de lokale politiek en hebben veel te bieden: samen met de Maersk bedrijfsonderdelen Hamburg Sud, Safmarine en Sealand beschikken wij over meer dan 360.000 reefers. Het boeken van reefers via de Maersk website gaat inmiddels net zo snel en gemakkelijk als het boeken van een vliegtuigstoel, met een bevestiging binnen enkele minuten. Momenteel is Maersk bezig met een transformatie van ‘container carrie’ naar ‘endto-end containerized logistic provider’. Daarmee komen we tegemoet aan de behoefte van onze klanten op het gebied van ‘end-to-end coldchain solutions’ in de reefer markt. Driehoeksrelatie Morriën: “CTU Flevokust houdt samen met Maersk de balans erin met tussenchecks en een oproepsysteem. Ons samenspel met de klant is in de praktijk een dynamische en goed functionerende driehoeksrelatie met korte lijnen en de inzet van moderne communicatiesystemen. Dat is vooral van belang bij seizoenpieken. Wij zijn blij dat bedrijven zoals Waterman Onions vertrouwen hebben in één reefer partij. Dat werkt goed, want Maersk Maersk is het grootste containerschipbedrijf ter wereld, zowel qua omvang van de vloot als op het gebied van vrachtcapaciteit. Het bedrijf is actief met 374 kantoren in 116 landen en houdt zich bezig met end to end containerized value propositions, zoals zee- en vóórtransport, inland container yard (CY), warehousing, cold storage, value protect, tradefinance, customer house brokerage en samen met IBM ontwikkelde tradelens blockchain (digitale documenten), waarbij volgens plan steeds meer overheden en havenautoriteiten zich aansluiten. Maersk is van oudsher vooruitstrevend en zet momenteel de trend als end-to-end logistic provider. Logistieke hotspot Lelystad ontwikkelt zich met de duurzame multimodale Flevokust Haven, veel ruimte en een goed vestigingsklimaat, samen met Almere en Zeewolde, tot een zeer aantrekkelijke logistieke hotspot. De runner-up is recentelijk gestegen van een twaalfde naar een vierde positie op de ranglijst van logistieke locaties. ook wij zijn bijvoorbeeld geen voorstander van leeg terugkerende containers.” “Maersk heeft voor ons een depot neergezet bij CTU Flevokust, waar wij kunnen laden en lossen. Onze opdrachtgevers zijn wij snel van dienst, omdat wij niet eerst containers moeten laten ophalen, maar er direct over kunnen beschikken. Transport over water is ons inziens een veel betere oplossing, dan vervoer over de weg. Wij boeken nu tijd-, geld- en ruimtewinst én zijn een stuk duurzamer aan de slag,” aldus Waterman. ¢ Meer informatie: CTU Etienne Morriën, directeur 030 - 2409713 emorrien@ctu.nl Hilmar Smit, senior sales executive Reefer 010 – 7127098 hilmar.smit@maersk.com Erik Waterman, managing director 0527 – 617496 erik@waterman-onions.nl www.ctu.nl www.maersk.com www.waterman-onions.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 9

Verspilling in voedselketen neemt af “Bewustwording groeit, nu het gedrag echt veranderen” In Nederland verspillen we zo’n vijf miljoen kilo voedsel per dag weg. Het doel van de overheid en een groeiende groep bedrijven is om voor 2030 de voedselverspilling met de helft te verminderen. Dan hebben we het over een miljoen ton aan grondstoffen die we per jaar in de voedselketen willen behouden. Een hele opgave, maar we zijn op de goede weg, zegt de Wageningse onderzoeker naar duurzame voedselketens, Toine Timmermans. Dit jaar wordt door consumenten al meer dan een kwart minder voedsel verspild dan in 2013. Wat is er nodig om echt door te pakken? Wat moet de voedselindustrie nu doen en laten? H et goede nieuws is, dat consumenten en bedrijven zich steeds meer bewust zijn van de ernst van de voedselverspilling en de negatieve effecten hiervan voor mens en planeet. Hun houding ten opzichte van het probleem is daardoor veranderd. En er is een groeiende groep koplopers die serieus aan de slag is. Om structurele impact te hebben, is een bredere verandering van gedrag de volgende stap, stelt Timmermans. “Het is intrigerend om te zien dat veel bedrijven in de voedselketen hun gedrag, hun operatie nog bij het oude laten. Het verdienmodel om voedselverspilling tegen te gaan is economisch gezien altijd interessant, maar blijkbaar niet genoeg om collectief op systematische verandering in te zetten.” Hij weet dat steeds meer bedrijven meten hoe en hoeveel grondstoffen ze gebruiken, welke reststromen er ontstaan, en onderzoeken hoe die beter te benutten. Maar hij ziet al ruim vijftien jaar, zo lang hij met dit onderwerp bezig is, dat de foodindustrie de kansen nog onvoldoende aangrijpt om een stevige rol te pakken in de ontwikkeling naar een verantwoord circulair voedselsysteem, waarin verspilling niet bestaat. Drie drijfveren Timmermans is naast zijn Wageningse rol als onderzoeker ook directeur van de Stichting Samen Tegen Voedselverspilling (STV), die een jaar geleden is opgericht. STV bestaat inmiddels uit 66 aangesloten bedrijven en publieke organisaties die als doel hebben te zorgen dat in Nederland de voedselverspilling in 2030 met de helft is teruggebracht. Timmermans signaleert grofweg drie drijfveren voor bedrijven om minder te verspillen. “Een: ze gaan dat doen omdat de CEO dat wil, die dat verankert in de strategie. Twee: ze gaan minder verspillen omdat de concurrentie het ook doet, of er nieuwe concurrenten opstaan die het beter doen. Drie: ze reageren op consumenten die hun gedrag veranderen omdat ze slimmer inkopen.” 10 - FOOD Locaties 2019/2020

Toine Timmermans Retailbedrijven, catering en restaurants bijvoorbeeld houden al rekening met het veranderende consumentengedrag. Supermarkten prijzen voedselwaren af wanneer de deadline van de houdbaarheidsdatum bijna is bereikt, en ze voorzien de Voedselbanken van producten die niet meer verkocht kunnen worden maar nog wel goed zijn. En ook de portiegroottes zijn de afgelopen jaren kleiner geworden, wat leidt tot minder verspilling. Inkoop Wat nu rationeel te doen om door te pakken? Timmermans antwoordt dat de bedrijven hun processen anders moeten gaan inrichten, en de samenwerking in de keten moeten veranderen. Dat het nog maar mondjesmaat gebeurt wijt hij aan de angst voor verandering die de bedrijven kennelijk tegenhoudt. “De afdeling Inkoop wordt afgerekend op de meest gunstigste prijs die ze kan bedingen. Inkopers worden nog niet beoordeeld op hoe goed zij de verspilling tegengaan”, aldus Timmermans. Als er al innovaties in de sector zijn, moet de consument er soms nog aan wennen. Neem de zogenoemde skinverpakking, zegt Timmermans. Stukken vlees worden daarin vacuümverpakt, waardoor de houdbaarheid sterk wordt verlengd. Maar de visuele kleur van het vlees verandert licht, en de schapindeling ziet er anders uit. “Retailers waren huiverig dit concept te introduceren, uit angst dat de consument dit minderwaardig vindt, omdat het niet aan het beeld voldoet van lekker vers verpakt vlees. Terwijl er nu voldoende bewijs is dat de verspilling spectaculair verbetert.” Goede weg Gloort er nog meer licht aan de horizon? Als positief op dit moment ziet directeur van STV de omslag van ‘probleem’ naar ‘oplossing’. In de sector stellen nu veel bedrijven niet de verspilling als probleem voorop, maar de oplossing die nodig is om zaken te verbeteren. Timmermans: “We zijn op de goede weg. Ik zie dat de bewustwording toeneemt. Het aantal organisaties dat zich committeert aan de doelstelling om minder te gaan verspillen, zal de komende jaren ongetwijfeld verder groeien.” ¢ FOOD Locaties 2019/2020 - 11 De Verspillingsfabriek In de strijd tegen de verspilling in de voedselketen bedacht ondernemer Bob Hutten zes jaar geleden De Verspillingsfabriek. Hutten kon het probleem van de grootschalige voedselverspilling niet langer aanzien. Na een pilot in samenwerking met Wageningen University en het innovatienetwerk Foodsquad, waarbij overrijpe tomaten van supermarktketen PLUS werden gebruikt voor een verse soep, ging ‘believer’ Hutten in 2015 op zoek naar een oplossing om veel grotere reststromen groenten te redden. Zijn oog viel op een ‘verspild’ fabriekspand in Veghel, waarvan hij een deel verbouwde tot een fabriek met koel- en productieruimtes. Inmiddels produceert de fabriek tot 50.000 liter soep en tomatenketchup per dag. Met de fabriek wil Hutten nog een ander statement maken. Namelijk dat je talent ook niet moet verspillen. Te veel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zitten zonder werk. Hutten wilde deze mensen de kans geven om te werken en stelde vanaf het begin de deuren van De Verspillingsfabriek voor hen open. Ongeveer 70 procent van de medewerkers heeft een afstand tot de arbeidsmarkt.

Unibouw realiseert in de foodbranche: BIO-Center ZANN Logistieke panden, productiefaciliteiten, verwerkingsbedrijven: in de foodindustrie gelden er andere regels dan bij het bouwen van een regulier distributiecentrum in verband met voedselveiligheid. Unibouw weet dit als geen ander en laat, na meerdere opdrachtgevers in de voedselbranche, zien dat deze kennis hiervoor in huis is. Momenteel wordt er in Waalwijk tevens een koel- en vrieshuis ontwikkeld in opdracht van UniNext. E en bijzonder en meest recente project in de foodindustrie wat Unibouw afgelopen jaar heeft gerealiseerd is een pand voor BIOCenter ZANN in Berkel en Rodenrijs. BIO-Center ZANN is een distribueerder van biologische groenten, fruit en bloemen en heeft kwaliteit hoog in het vaandel staan. Het pand dat gebouwd is wordt gebruikt voor het opslaan en distribueren van biologische aardappelen, groente, fruit en bloemen. Het ontwerp voor het pand is tot stand gekomen door middel van een goede samenwerking tussen BIO-Center ZANN, de architect en Unibouw. Het pand heeft een expeditieruimte met 4 docks vanuit waar de producten gedistribueerd kunnen worden. Om de groente, fruit en bloemen op te kunnen slaan is er tevens 500 m² aan koelcellen geïnstalleerd. Duurzaam en zelfvoorzienend Duurzaamheid was een key onderdeel tijdens het ontwerp en de realisatie. Het gehele pand is namelijk full electric uitgerust. Om BIO-Center ZANN zo zelfvoorzienend mogelijk te laten opereren, bevat het dak PV cellen. Wat nog meer bijzonder is, is dat de gevel van het kantoor voorzien is van een gerecycled materiaal genaamd Resysta, gemaakt van biologisch restafval. Dit materiaal bestaat voor 60% uit rijstvlies, 22% uit zout en voor 18% uit minerale oliën. De keuze voor dit materiaal is naast biologisch verantwoord ook een natuurlijke en luxe uitstraling. Al met al is het een pand dat maximaal gebruik maakt van duurzaam opgewekte energie. ¢ 12 - FOOD Locaties 2019/2020

Overige projecten Unibouw foodindustrie FrieslandCampina Dit pand van circa 35.000 m² is gesitueerd op bedrijventerrein Meppel Noord II. Dit logistieke centrum heeft de opslag- en overslagactiviteiten van zuivelproducten, die voorheen over vier locaties verdeeld lagen, samengebracht. Het pand voldoet daarnaast aan de laatste eisen op het gebied van voedselveiligheid en is BREEAM gecertificeerd op het certificaatniveau ‘Very Good’. EWN Eierencentrale EWN Eierencentrale sorteert, verpakt en vervoert iedere week ruim 4 miljoen verse eieren. Unibouw heeft, naast de bouw van het pand van circa 4.500 m² in 2015, een uitbreiding van circa 2.400 m² mogen realiseren. Tijdens deze uitbreiding gingen de werkzaamheden van EWN Eierencentrale door, wat een goede organisatie vereist. Tuinderij Vers Tuinderij Vers is al langere tijd een vaste opdrachtgever van Unibouw. Er is inmiddels zes keer gebouwd voor dit groenteverwerkingsbedrijf. Tuinderij Vers is gespecialiseerd in het snijden, mengen en verpakken van groenten en fruit tot kant en klare en panklare producten. Voedselveiligheid staat dus ook hoog in het vaandel. De laatste uitbreiding is bijvoorbeeld gerealiseerd volgens de laatste IFS- en BRC richtlijnen. Bouwgrondvinden.nl Door middel van de portal bouwgrondvinden.nl kunnen we een optimale foodlocatie voor u vinden. Bouwgrondvinden. nl heeft talloze bouwkavels inzichtelijk, met bijbehorende data zoals bereikbaarheid, opleidingsniveau en beschikbaarheid van geschikt personeel, op onder andere Agro Food gerelateerde bedrijventerreinen. In de kaart hiernaast staat aangegeven waar de Food- en Agroclusters zich bevinden in Nederland en welke plaatsen binnen deze clusters vallen. Bouwgrondvinden.nl is hét platform voor het vinden, kopen en verkopen van bouwgrond voor bedrijfsmatig vastgoed. Niet alleen als zoeker kunt u hier dus terecht, ook als aanbieder van grond. Bovendien worden er regelmatig marktontwikkelingen gepubliceerd die betrekking hebben op bouwgrond voor bedrijfsmatig vastgoed. Bent u op zoek naar een geschikte bedrijfs locatie of wilt u bouwgrond verkopen? Bezoek dan zeker eens de website www.bouwgrondvinden.nl of bel naar 0492-338017. FOOD Locaties 2019/2020 - 13

Laat uw bedrijf groeien in Greenport Venlo Venlo/Venray is dé Europese logistieke hotspot en het tweede tuinbouwgebied van Nederland. Een regio waarin de agrofoodsector een van de meest productieve, duurzame en winstgevende ter wereld is. Waar voedselinnovatie in het DNA van de ondernemers zit.

Venlo/Venray is de spil in het web in de Europese foodlogistiek. Ruim 100 bedrijven zorgen er samen voor dat dagelijks miljoenen Europeanen het lekkerste vers op hun bordje kunnen scheppen. Met studies en onderzoek dragen University College Venlo en de Brightlands Campus Greenport Venlo bij aan de ambitie om de thema’s voedsel-voeding-gezondheid en logistiek op een wereldpodium te plaatsen. Ruud van Heugten, directeur Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo: “In Greenport Venlo hebben we bedrijfskavels voor bedrijven in de glastuinbouw, agro(food)business, maakindustrie en logistiek. Wij zijn een kleine club, spreken de taal van de ondernemer, maar ook van de overheid. Die twee werelden verbinden we met elkaar. Dat is een van onze succesfactoren. Ondernemers die hulp nodig hebben bij het vinden van een geschikte kavel en alle vragen die erachter zitten, kunnen bij ons terecht. Denk aan hulp bij het aanvragen van een omgevingsvergunning of onderzoeken of een bedrijf aanspraak kan maken op financiering”. ¢ Benieuwd naar de mogelijkheden voor uw bedrijf? Neem voor meer informatie contact op met: Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo tel. +31 77 850 3450 info@greenportvenlo.nl www.greenportvenlo.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 15

Bouwen voor de toekomst Bouwen voor de foodsector is bouwen voor de toekomst. De vraag groeit, het klimaat wordt extremer, de eisen worden strenger. Een optimaal resultaat voor nu én later vraagt creativiteit, flexibiliteit en nauwe samenwerking. Bouwonderneming Stout uit Hardinxveld-Giessendam bouwde het Distributiecentrum Van Oers United met ‘outstanding’ resultaat. V an Oers United is leverancier en producent van jaarrond verse groenten. Voor de nieuwbouw van hun productie- en distributiecentrum schakelden ze Van Vliet Bouwmanagement en Bouwonderneming Stout in. De drie partijen realiseerden samen een bijzonder duurzaam project dat de BREEAM-certificering ‘outstanding’ kreeg. Bert van der Beek, operationeel manager bij van Oers, vertelt: ‘Als vooraanstaand groenteteler willen we graag duurzaam ondernemen met oog voor het milieu. We hebben veel te maken met de natuur en zijn ervan afhankelijk, daarom willen we goed voor haar zorgen. Een energiezuinig gebouw past uitstekend in deze visie. Bovendien biedt het groeimogelijkheden en extra comfort aan onze medewerkers. Hiermee zijn we klaar voor de toekomst.’ Centrum van de teelt De nieuwbouw op bedrijventerrein Nieuw Prinsenland in Dinteloord bestaat uit een duurzaam distributiegebouw van 11.000 m2, een fustopslag van 1.350 m2 en een kantoor van 1.300 m2. Het traject startte met het bepalen van de juiste locatie, vertelt Dick van Vliet 16 - FOOD Locaties 2019/2020 van Van Vliet Bouwmanagement. ‘Daar begint in onze ogen duurzaamheid en efficiency. Van Oers verwerkt in het gebouw bonen en spruiten. Die worden veelal aangevoerd met tractoren. Hoe dichter je bij de productie zit, hoe minder tijdsverspilling en milieuverontreiniging. Het echte centrum van de teeltgebieden bleek te liggen op het midden van de Haringvlietbrug. De gekozen plek bleek een goede tweede, ook al vanwege de relatief gunstige grondprijs. Het ruime kavel en de opzet van het plan geeft Van Oers de mogelijkheid om op latere termijn verder uit te breiden.’ Expertise benutten Van Vliet ontwikkelde in samenwerking met een architect het bouwplan op hoofdlijnen. ‘Naast school- en zorggebouwen is de AGF-sector een van onze specialismes. We weten hoe we logistieke stromen, temperatuurregelingen, duurzame maatregelen en productielijnen optimaal kunnen inpassen. Maar hoe je zo’n pand vervolgens het beste bouwt is de expertise van de aannemer en dat moet je benutten. Op basis van een prestatiebestek nodigen

Bouwonderneming Stout werkte het bouwplan op hoofdlijnen verder uit. Ook het doorlopen van het vergunningentraject hoorde bij de werkzaamheden. we verschillende partijen uit om hun eigen innovatievermogen, creativiteit en deskundigheid in te brengen. Ik kende Stout van andere foodprojecten en wist dat ze veel ervaring hebben, ook met zaken als koel- en vriesruimtes. Maar ze verrasten ons vooral met hun oplossingen voor de terreinhoogtes, het grondwerk, de inpassing van de laadkuil. Daarmee waren ze duidelijk efficiënter dan hun collega’s. Dat bleek uiteindelijk ook in de uitvoeringsfase: de samenwerking was uitstekend en de planning is gehaald.’ Strakke planning Die planning was een van de grootste uitdagingen voor Bouwonderneming Stout. ‘Het was heel duidelijk: de eerste spruiten komen eind juli van het land en moesten op de nieuwe locatie verwerkt worden,’ vertelt Ronald Kort, Technisch Directeur bij Stout. ‘Eind juni 2017 werd besloten om het traject samen aan te gaan. De overeenkomst werd getekend en we begonnen met het aanvragen van de vergunningen vanuit het prestatiebestek. Die zijn, mede dankzij het nauwe contact met de gemeente, volgens planning verleend. Zo konden we in augustus 2017 starten met het bouwrijp maken van het bouwterrein. In november 2017 begonnen we met de bouw en binnen 8 maanden bouwtijd hebben we het nieuwe distributiecentrum opgeleverd. Geheel conform planning en de afgesproken duurzame richtlijnen.’ FOOD Locaties 2019/2020 - 17

Duurzaam en veilig Om dat voor elkaar te krijgen stortte Bouwonderneming Stout zich gedreven op het project. Met een compleet team: de opdrachtgever, de bouwmanager, de civiele partij voor het terrein, installateurs, de BREEAM-adviseur, constructeur, overige partners en het tekenbureau. Elke partner bracht zijn kennis in en de opdrachtgever had nog de ruimte om nieuwe inzichten en aanvullende wensen op te nemen. Alles werd bedacht: van staalconstructie tot vloeropbouw. Omdat er met voedsel gewerkt wordt, waren ook de HACCP-eisen voor voedselveiligheid van toepassing. Bovendien is het gebouw gecertificeerd volgens BREEAM-NL-Methode in de allerhoogste categorie “outstanding”. Wat inhoudt dat het nieuwe bedrijfsgebouw op de duurzaamheidsonderwerpen als management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval en landgebruik op het hoogste niveau gecertificeerd wordt. Uitdagend klimaat Tijdens de bouw zelf werd duidelijk wat misschien wel de belangrijkste gemeenschappelijke uitdaging is van de food- en bouwbranche: het klimaat. Ronald vertelt: ‘In oktober 2017 startten we met heien en begonnen we met de onderbouw. Eind november van dat jaar startten we met de fundering, maar toen werd het erg slecht weer en liepen we vertraging op. Begin januari 2018 begonnen we aan de bovenbouw en eind juni 2018 (in 24 weken!) is het gebouw opgeleverd. Dat is echt enorm snel. Ik moet daarbij wel benadrukken dat dit mede dankzij de goede samenwerking met de opdrachtgever lukte. Ook waarderen we de flexibiliteit en inzet van onze eigen partners enorm.’ 18 - FOOD Locaties 2019/2020

Het gebouw heeft een palenfundering met daarop een staalconstructie, sandwichplaten op de gevel en een stalen dak met isolatie er bovenop. De betonvloer staat eveneens op palen. Een groot deel van het pand heeft koelwanden en het hele pand heeft hoge RC-waarden. In een aantal ruimten is de temperatuur +2 – +4 ˚C. Daar is het box-in-box-principe toegepast met een extra laag isolatie. Verder wordt de restwarmte van de koeling gebruikt om via vloerverwarming het pand, inclusief de kantoren, te verwarmen. Transparant proces Transparantie staat centraal bij Bouwonderneming Stout. Heeft Van Oers dat ook zo ervaren? Bert: ‘Jazeker. Vanaf het begin hadden we een duidelijk inzicht in de kosten en verwachtingen. Ook de planning was helder. En dankzij ons directe informele contact waren we snel op de hoogte als zaken anders liepen. Er waren geen verrassingen en alles werd open en eerlijk besproken. Ook als er iets tegenzat. Geheel volgens de planning hebben we op 1 augustus de eerste spruitjes verwerkt, dankzij de inzet van het complete bouwteam!’ ¢ Meer informatie: Bouwonderneming Stout B.V. Kade 34 3371 EP Hardinxveld-Giessendam T 088 - 440 10 00 E info@stout.nl W www.stout.nl “Bouwonderneming Stout weet wat bouwen voor Food inhoudt en neemt u graag de zorg uit handen”.

PER DIRECT BESCHIKBAAR Grote kavels Opslagruimte tot 120.000 m² Kantoren Vrije hoogte Laadkades Locatie 20.000 m² - 100.000 m² 4.000 m² 12,2 m 1 per 800 m² Direct aan A12 en A20 Zichtlocatie Ideale locatie voor Food & Agri LogistiekPark A12 (Waddinxveen) ligt direct aan de A12 en A20. Een ideale, goed bereikbare locatie voor logistieke activiteiten in de food & agri-sector: strategisch gelegen tussen producenten én afnemers. De onherroepelijke omgevingsvergunning is bovendien al afgegeven. Een meer geschikte plek voor uw distributiecentrum op maat bestaat niet! Ga voor groei! Neem vandaag nog contact op met Hylcke Okkinga: 088 2053 888

Laat hier uw bedrijf groeien. Grote kavels, optimale bereikbaarheid, duurzame ontwikkeling LogistiekPark A12 - Waddinxveen Goed & groen ontwikkeld Op LogistiekPark A12 wordt duurzaam ontwikkeld. Ook Montea realiseert logistiek vastgoed op maat dat voldoet aan de laatste logistieke en duurzame normen. Zo ontwikkelen we hier full electric panden, voorzien van zonnepanelen en wordt het overtollige regenwater geleverd aan de nabijgelegen kassen. Dat is efficiënt voor portemonnee én milieu. Montea, partner in logistiek vastgoed Montea is een ontwikkelende belegger in logistiek vastgoed, en richt zich op de lange termijn. We gaan niet voor de snelle kortetermijnwinst, maar realiseren kwalitatief logistiek vastgoed op maat. Sámen met u, en met oog voor duurzaamheid. Meer weten? Neem contact op met Hylcke Okkinga: 088 2053 888. Of kijk op www.montea.com

Greenport West-Holland, leidende regio in Gezondheid en Geluk Foto’s: Greenport West-Holland Stroopwafels, de vogeltjesdans, klompen. Stuk voor stuk voorbeelden van Nederlandse producten met internationale allure. Maar nóg beroemder is de glastuinbouw, met name die in de regio West-Holland. Daar staat de wereldtop op het gebied van groenten en bloemen. De triple helix-netwerkorganisatie Greenport West-Holland werkt aan de gezonde, vitale en duurzame toekomst van het regionale tuinbouwcluster. G reenport West-Holland is een regio in de provincie Zuid-Holland en bevat toonaangevende gemeenten uit het tuinbouwcluster zoals Westland, Lansingerland, PijnackerNootdorp, Midden-Delfland en Barendrecht. Een bedrijvige regio, met duizenden bedrijven: veredelaars en telers van groenten en bloemen, (technische) toeleveranciers, handelsbedrijven, veredelaars, adviesbureaus en personeelsdiensten. Om maar enkele voorbeelden te noemen. Een groot deel daarvan is te vinden op bedrijventerreinen die bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in de handel van voeding of bloemen. De top van het Nederlandse tuinbouwbedrijfsleven bevindt zich in deze regio, zoals Koppert Biological Systems (uitvinder van biologische gewasbescherming), RijkZwaan (internationaal marktleider op veredeling) en Koppert Cress (dat gezonde minigroenten ontwikkelt en kweekt). En niet te vergeten Royal FloraHolland, de grootste sierteeltveiling ter wereld. 22 - FOOD Locaties 2019/2020 Foto: Provincie Zuid-Holland

Daarnaast zijn internationale top-instituten op het gebied van onderzoek en onderwijs gevestigd in West-Holland, waaronder vier topuniversiteiten (Universiteit Leiden, TU Delft, Erasmus Universiteit en Wageningen UR vestiging Bleiswijk). En niet te vergeten belangrijke hogescholen, mbo-onderwijs én grote onderzoeksinstellingen als TNO. Al die bedrijven en instituten samen maken Greenport West-Holland ‘s werelds meest innovatieve en duurzame regio op het gebied van glastuinbouw. Mega-cities voeden De exportwaarde van de tuinbouw levert een significante bijdrage aan de regionale en nationale economie in de Greenport (van veredelaars tot handelsbedrijven) van € 5,4 miljard. De regio levert dus een belangrijke bijdrage aan de regionale en nationale economie. Bovendien zijn er in het regionale tuinbouwcluster vele tienduizenden banen. Tuinbouw heeft dus een groot economisch belang voor de regio, en zelfs voor heel Nederland. Het is daarom belangrijk dat het tuinbouwcluster zich blijft ontwikkelen. Daarom hebben overheden in de regio zich samen met ondernemers, onderwijsinstellingen en onderzoeksinstituten verenigd in Greenport West-Holland. Doel van deze netwerkorganisatie: werken aan de gezonde, vitale en duurzame toekomst van het regionale tuinbouwcluster, met internationale impact. Greenport West-Holland startte hiervoor de strategie ‘Feeding and Greening the Mega-cities’. Kern is dat de regio toonaangevend blijft op het gebied van kennis en innovatie, megasteden in Europa op een duurzame wijze voorziet van voedsel en geluk en concepten ontwikkelt voor megasteden elders in de wereld. Strategie uitwerken Die strategie is het startpunt voor een aantal ambities van Greenport West-Holland. Zoals: Leider in kennis en innovatie, Toonaangevend in gezondheid en geluk en Slimme en efficiënte logistiek. Op elk van die ambities start of ondersteunt de organisatie initiatieven, samen met overheden, ondernemers, onderwijsinstellingen en onderzoeksinstituten. Zo wordt binnen het Innovatiepact van Greenport West-Holland gewerkt aan het ontstaan en doorontwikkelen van nieuwe ecosystemen, bijvoorbeeld op het gebied van vertical farming. Binnen het EnergieAkkoord verbindt Greenport WestHolland partijen (zowel privaat als particulier) om samen te werken aan een lager en duurzaam energiegebruik en bijvoorbeeld op de strategie van duurzame agrologistieke bedrijventerreinen. www.greenportwestholland.nl En Greenport West-Holland is nauw betrokken bij SMART Logistics-projecten als Connected Transport en de ontwikkeling van de modal shift van weg naar spoor, zoals de Holland Rail Terminal: dit wordt een hub voor duurzaam en veilig versvervoer richting Duitsland. Daarnaast is de organisatie namens de partners actief op verkenning van internationale samenwerking. Greenport WestHolland heeft bijvoorbeeld Europese partners die werken aan doorbraken rond een aantal thema’s, zoals big data en de biobased economy. Greenport West-Holland is dus een regio die innovatie, duurzaamheid en een ondernemersklimaat voor de productie, verwerking en handel van gezonde versproducten op het hoogste niveau nastreeft en daarbij een krachtige internationale speler is. ¢ FOOD Locaties 2019/2020 - 23

Commercieel directeur Rinus Verhey: “Kennisintensieve projecten zijn ons als ontwerpende bouwer op het lijf geschreven” Kennisintensieve, complexe projecten. Heembouw mag daar graag zijn tanden in zetten. Commercieel directeur Rinus Verhey: “Projecten die veel vragen aan creativiteit, inzicht en slimme oplossingen, passen perfect bij onze rol als ontwerpende bouwer, met ons eigen architectenbureau. De maakindustrie is bij uitstek een branche waar wij onze kennis en expertise kwijt kunnen. Heembouw heeft al veel projecten voor productie- en food gerelateerde bedrijven turnkey gerealiseerd. Hoe het interne proces bij onze klanten in hun nieuwe huisvesting een goede plek krijgt, is daarbij cruciaal.” Het adviestraject dat Heembouw dan ingaat, is intensief. “Wij kunnen goed met onze klanten meedenken en hen (mede) adviseren hoe hun proces het beste vorm gegeven kan worden en zo slim mogelijk in de nieuwe huisvesting gepast kan worden. Samen met ons architectenbureau Heembouw Architecten gaan we aan de hand van de wensen van de klant aan de slag. Hoeveel producten wil een klant in zijn nieuwe fabriek dagelijks produceren, hoeveel wordt er opgeslagen, hoeveel aan- en afvoermomenten zijn er, wat gaat er dan in of uit, al dit soort gegevens zijn van invloed op de lay out van de nieuwe huisvesting en het uiteindelijke ontwerp, zodat het klantproces optimaal kan verlopen.” Simulatiemodel maakt visueel hoe proces in nieuwe huisvesting past Om de klant een goed beeld te geven hoe zijn proces uiteindelijk in de nieuwe huisvesting functioneert, maakt Heembouw gebruik van proces simulatie. Verhey: “Bij de uitwerking van de klantwensen in een goed voorstel, op maat voor de klant, werken we samen met strategische partners, die specialistische kennis van een specifieke branche hebben. Daarbij zijn we altijd op zoek naar nieuwe partijen, die iets extra’s kunnen toevoegen. We doen nu een pilot met proces simulaties, om de klant te laten zien op welke manier zijn wensen ten aanzien van productie, warehousing en logistiek gerealiseerd kunnen worden in de nieuwe huisvesting. Hiermee kunnen we onze klanten een nog beter advies geven en een plek creëren waar mensen willen zijn.”

Een greep uit onze projecten Hordijk Verpakkingsindustrie Zaandam Heembouw realiseert een nieuwe productielocatie voor Hordijk aan de Daalderweg in Zaandam. Hordijk Verpakkingsindustrie Zaandam ontwerpt en produceert kunststof verpakkingen voor verschillende bedrijfstakken in binnen- en buitenland, en is gespecialiseerd in verpakkingen voor voedingsmiddelen. Het pand wordt in juni 2020 opgeleverd en bestaat uit een hal van in totaal 22.500 m² met een kantoor van circa 1.300 m². Het ontwerp voor het nieuwe bedrijfspand is van Heembouw Architecten. Heembouw op Fruit Logistica 2020 Daar zijn, waar je klanten zijn. Daar geloven we in. Daarom neemt Heembouw ook in 2020 weer deel aan de Fruit Logistica Berlijn. Met ons uitgebreide trackrecord in ontwerp en realisatie van huisvesting voor de food en foodgerelateerde sector, laten we hier graag zien, wat we voor onze klanten kunnen betekenen en welke toegevoegde waarde we kunnen leveren. De Fruit Logistica vindt plaats op 5, 6 en 7 februari 2020 in de Messe Berlin. U vindt Heembouw in het Holland Fresh Group Paviljoen, hal 3.2. Orangeworks Oss In augustus van dit jaar heeft Orangeworks haar nieuwe huisvesting in Oss betrokken. Orangeworks ontwerpt, fabriceert en installeert proces equipment voor de voedingsmiddelen industrie en verkoopt en installeert deze wereldwijd. Heembouw realiseerde het nieuwe pand op bedrijventerrein Vorstengrafdonk naar een ontwerp van Heembouw Architecten. Het bestaat uit een bedrijfshal van 10.192m² met kantoor van 1.678m² en mezzanine van 413m². Bosman van Zaal Aalsmeer Heembouw realiseerde de nieuwe huisvesting voor Bosman Van Zaal, systeemleverancier voor cropscience bedrijven, multinationals, onderzoeksinstellingen, vermeerderaars en professionele kwekers. De moderne productiefaciliteit met kantoor op bedrijventerrein Green Park Aalsmeer, werd eind 2018 opgeleverd. Heembouw Architecten maakte het ontwerp. (071) 332 00 50 www.heembouw.nl www.gronddatabank.nl Volg Heembouw via social media: www.heembouw.nl/social

Toonaangevend distributicentrum Rhenus optimaal beveiligd Rhenus Logistics nam begin 2019 een nieuw distributiecentrum in gebruik. Het Tilburgse pand is een blikvanger en een van de meest duurzame logistieke pand in de wereld. Heras ondersteunde Rhenus en vastgoedontwikkelaar DOKVAST bij het beveiligen van de perimeter van het logistieke centrum en het scheiden van persoons- en vrachtverkeer. De uitdaging Rhenus is een wereldwijd opererend logistiek dienstverlener met vestigingen op meer dan 660 locaties waar 31.000 mensen werkzaam zijn. Rhenus biedt klanten in verschillende industrieën een breed scala aan supply chain oplossingen. Hierbij horen onder andere multimodaal transport, opslag, douaneafhandeling en innovatieve waarde toevoegende diensten. Mark van den Hout, Facility Manager bij Rhenus Logistics: “We ondersteunen diverse klanten in diverse branches, waaronder de medische sector. Mede door de toenemende vraag naar levensreddende middelen, zoals hartkleppen en kunstaderen, werd ons distributiecentrum in Tilburg te klein. Daarom zochten we naar een nieuw pand om onze logistieke processen slimmer en efficiënter in te richten.” De aanpak Begin 2019 nam Rhenus het nieuwe Tilburgse distributiecentrum New Logic III in gebruik. Vastgoedontwikkelaar DOKVAST realiseerde, samen met aannemer Heembouw, het pand met de futuristische bijnaam ‘The Tube’. Edwin Clout, Projectmanager bij DOKVAST: 26 - FOOD Locaties 2019/2020 “Heras levert de beste producten die op de markt beschikbaar zijn en ze begrijpen onze behoeften” - Edwin Clout, Head of Projects bij DOKVAST - “We werken al langer met elkaar samen. Zo realiseerden we eerder twee panden in Son en Breugel voor Rhenus. In Tilburg wilden we samen een uniek en duurzaam pand realiseren. Een distributiecentrum dat zich onderscheidt van conventionele logistiekecentra. Onder andere door aanvullende services te bieden die waarde toevoegen voor de klanten van Rhenus. En door bij ieder stap van het proces de beste omgevingscondities te faciliteren, om geheel volgens wet- en regelgeving te opereren. Daarnaast wilden we ook de verschillende verkeersstromen in en rondom het distributiecentrum scheiden. Daarom schakelden we

In het kort De uitdaging • • • Bouw van een nieuw distributiecentrum voor medische sector. Complexe processen en strenge weten regelgeving. Vracht- en persoonsverkeer in- en rondom distributiecentrum. De aanpak • • • Mogelijke risico’s en dreigingen vaststellen. Scenario’s opstellen die moeten worden voorkomen. Beveiligingscriteria bepalen aan de hand van scenario’s. De oplossing • • • Heras in voor de beveiliging van de perimeter.” DOKVAST en Rhenus brachten samen met Heras de beveiligingsbehoefte in beeld. Edwin Clout: “Op basis van de meest waarschijnlijke risico’s en dreigingen stelden we de scenario’s vast die we wilden voorkomen. Vervolgens hebben we de beveiligingscriteria opgesteld. Met het hekwerk van Heras scheiden we nu twee zones voor persoons- en vrachtverkeer. Zowel om de veiligheid van personen te garanderen en diefstal te voorkomen.” De oplossing “Beide verkeersstromen moeten voordat ze een zone betreden eerst door de Delta. Deze poort staat overdag open en sluit aan het einde van de dag het volledige terrein af. Vervolgens worden vracht- en persoonsverkeer gescheiden. De zone voor vrachtverkeer is afgesloten met een combinatie van een schuifpoort en een speedgate. Zo creëren we een snelle en gecontroleerde toegang en voorkomen we dat ongeautoriseerde voertuigen het terrein betreden. De zone voor personen is in principe open, maar met een slagboom controleren we wel in- en uitgaand autoverkeer. Onder andere door deze maatregelen voldoen we volledig aan de richtlijnen van de Transported Asset Protection Association (TAPA).” Rhenus Logistics beschikt nu over een toonaangevend pand en een goed beveiligd terrein. Mark van den Hout: “We hebben zeer specifieke kwaliteitseisen. Daarom kozen we voor de beste producten die op de markt beschikbaar zijn. Heras levert kwaliteit en begrijpt onze behoeften. Ze blijven producten voortdurend verbeteren en denken mee bij iedere nieuwe uitdaging. Mede dankzij hun inzet komen er geen ongeautoriseerde Beveiliging van perimeter met hoogste kwaliteit hekwerk. Toegang vrachtverkeer beveiligd met schuifpoort en speedgate. Controle van auto- en persoonsverkeer met slagboom. personen ons terrein op. Dat geeft ons een gevoel van veiligheid en zekerheid. Waardoor wij ons kunnen richten op het ondersteunen van onze klanten.” Experts in perimeter protection Samen ontwerpen, fabriceren, installeren en onderhouden wij oplossingen passend bij iedere sector en situatie. Onze perimeter protection oplossingen bestaan uit een combinatie van onze producten en diensten. Deze oplossingen bevatten onze hekwerken, toegang & controle en detectieproducten samen met projectmanagement, systeemintegratie, installatie, inbedrijfstellings- en onderhoudsdiensten. Ons doel is om erkend te worden als premium perimeter protection merk in Europa, door middel van onze betrouwbaarheid, betrokkenheid en deskundigheid. ¢ Kom in contact: www.heras.nl/advies Lees meer: www.heras.nl/referenties FOOD Locaties 2019/2020 - 27

Onderneem het We krijgen de cirkel nooit rond als we de consument blijven negeren in de circulaire economie. En dat is waar we naar toe moeten: minder produceren, meer hergebruiken, minder verspilling van grondstoffen. Joris Hanenberg, VOF Hanenberg-Vogels Oss heeft een goedlopende voedselbank. Ondernemers en particulieren weten ons te vinden met prima producten voor onze clienten. Zo zorgen we er samen voor dat we in Oss minder voedsel verspillen. Henk Snijders, Voedselbank Oss en omgeving Een consument die nu kiest voor iets duurdere, hernieuwbare en composteerbare verpakking, investeert in een betere toekomst. Minder plastic afval, minder gebruik van grondstoffen, minder CO2. Ton Kennis DAKA BV In Oss worden van nature niet alleen producten bedacht en uitontwikkeld, maar ook op commerciële basis geproduceerd. Hier is op vele terreinen de kennis aanwezig om vernieuwingen op grote schaal te produceren. Kortom voor ondernemers met ambitie is het een One Stop Shop locatie. En dat is van oudsher zo gegroeid. De oorsprong ligt in de groene omgeving, de weidegronden langs de Maas. Daar was ruimte om vee te houden. Er ontstond een industrie rondom vleesverwerking en boter. Boter werd margarine – de bakermat van Unilever stond in Oss. Slachtafval werd insuline. Producten werden vervoerd over de weg, het water en via het spoor – de regio Noordoost-Brabant bezet de 6e plaats op de lijst van logistieke hotspots in Nederland. Ontwikkelen, maken, verpakken en waarde toevoegen aan en vervoeren van producten vormen de kracht van Oss.

in Oss Oss, altijd al de inno-Food-tiefste stad van Brabant. Dat begon ruim 100 jaar geleden met de productie van de margarine. En is nog steeds zo: bijvoorbeeld met de bonenburger. Zelfs de Vlaflip is in Oss bedacht. Richard van Ommen, Talentencampus Oss De regio is ons klaslokaal: onze food- en hospitality opleidingen horen hier thuis. Geen betere plek om leerlingen dicht bij huis te laten zien hoe productie en verwerking van voedsel verantwoord gebeurt. Eugenie van der Linden, De Leijgraaf Op de foto ziet u Frank den Brok, wethouder Economische Zaken bij het jaarlijkse Agrifood Oss Diner. Tijdens dit diner verbinden we bedrijven en foodpartners uit de verschillende ketenschakels met elkaar. Een belangrijk foodnetwerk om de uitdagingen van onze Osse voedseltoekomst samen te bespreken en op te pakken. Een netwerk met veel energie en de wil om elkaar te leren kennen. In dit netwerk kan jong talent natuurlijk niet ontbreken. Dit jaar dineerden we met 45 studenten van de HAS Hogeschool. Dat leidde tot interessante gesprekken tussen ondernemers en de consumenten van de toekomst. Meer informatie Nieuwsgierig naar onze foodbedrijven? U vindt ze in onze portfolio Agrifood Oss, zie www.oss.nl/bedrijven/bedrijven_in_oss Daarom Oss: • centraal gelegen in Nederland • een maakstad van oudsher met veel bedrijvigheid • een loyale beroepsbevolking met ervaring • gevarieerd aanbod kavels en scherpe grondprijzen • uitstekende weg- water- en spoorverbindingen • omvangrijke verpakkingsindustrie en veel logistieke dienstverleners • een groot buitengebied met 450 agrarische bedrijven • een proactieve gemeente die meedenkt en maatwerk levert Of neem contact op met de gemeente Oss en bel 14 0412 en vraag naar afdeling ondernemerszaken of stuur een e-mail naar ondernemerszaken@oss.nl Je kunt ons ook volgen op: @Oss_KE #OssTalent Oss werken en ondernemen

NEXTgarden, innovatief glastuinbouwgebied aan de A15 Het glastuinbouwgebied NEXTgarden in de gemeente Lingewaard behoort sinds voorjaar 2019 tot de zevende Greenport van Nederland. Ondernemers, kennisinstellingen en overheid werken er samen aan initiatieven die de hele productieketen slimmer, rendabeler en duurzamer maken. Van de totale omvang van 735 hectare is nog 30 hectare beschikbaar voor uitbreiding van de 235 bedrijven én voor nieuwe ondernemers. “D e agrarische en tuinbouwsector in Lingewaard behoort tot de top in Nederland. Deze sector is uniek in zijn soort. De combinatie van zelfvoorzienende energie, ondernemingen die elkaar in de keten versterken en fysieke ruimte voor groei, zorgt ervoor dat huidige en nieuwe agrariërs en tuinders zich prettig voelen in onze gemeente”, aldus Johan Sluiter, wethouder glastuinbouw in de gemeente Lingewaard. De samenwerking binnen NEXTgarden is die van de vier o’s: ondernemers, onderzoek, onderwijs en overheid. Onderwijsinstellingen in de omgeving en overheid – Wageningen Universiteit, Radboud Universiteit, Van Hall Larenstein in Velp, Economic Board en provincie – zijn op allerlei manieren met dit glastuinbouwgebied verbonden. Duurzame energiemix De ambitie van NEXTgarden is om het eerste klimaatneutrale tuinbouwgebied van Nederland te zijn. Dat gebeurt door energiebesparing, opwekking van duurzame energie en het uitbreiden en verduurzamen van het warmtenet. Binnen NEXTgarden exploiteert Lingezegen Energy, het energiebedrijf van 14 tuindersbedrijven, een eigen netwerk. Het net wordt verduurzaamd door de komst van een snoeihoutcentrale. Verder wordt onderzocht of dit netwerk kan worden uitgebreid naar andere bedrijven en naar twee woonwijken in Huissen. “Dit streven sluit naadloos aan bij onze ambitie die wij als gemeente hebben om in 2050 klimaatneutraal te zijn met NEXTgarden als motor van de energietransitie”, zegt Aart Slob, wethouder Duurzaamheid. Biogas Het bedrijf Groen Gas Gelderland heeft in het tuinbouwgebied een biovergistingsinstallatie gebouwd waarmee het bijna zeven miljoen kuub groen gas per jaar produceert uit vooral mest, bermgras en tuinbouwafval. De productie is voldoende om 10.000 inwoners van groen gas te voorzien. Drijvend zonnepark Op het gietwaterbassin van NEXTgarden ligt een zonnepark met 6150 zonnepanelen die duurzame stroom leveren voor zo’n 600 huishoudens in de omgeving. De aanleg van het nog veel grotere project Lingewal, grenzend aan NEXTgarden met 40.000 zonnepanelen, is deze zomer gestart. De energie daarvan is bestemd voor 17 gemeenten in de regio Arnhem-Nijmegen. Naast de gerealiseerde energieprojecten loopt er onderzoek naar geothermische energie en de plaatsing van windmolens. 30 - FOOD Locaties 2019/2020

Innovaties en startups NEXTgarden ligt in de regio met de meeste ‘groene’ kennis ter wereld. Ondernemers kunnen participeren in een van de netwerkorganisaties die kennis, vakmanschap en business met elkaar verbinden. Inmiddels zijn diverse innovatieve projecten gestart. Eiwitrijke waterlinzen Het telen van waterlinzen – voedselveilig geteeld eendenkroos – is een van de innovatieve projecten van NEXTgarden. Uit waterlinzen kunnen plantaardige eiwitten worden gewonnen. Een pilot met waterlinzen in een kas in Huissen verloopt naar wens. Onderzocht wordt of het project kan worden uitgebreid. Jan Taks, acquisiteur Agribusiness: “Het is nu vooral zaak dat, naast de teelt- en verwerkingsbedrijven, de afzetkanalen in beeld komen. Wij willen graag dat bedrijven uit de sectoren feed en food aansluiten bij het project. Daarnaast moet de menselijke consumptie van waterlinzen worden goedgekeurd.” Ingrediënt Farm Een samenwerking van acht partijen – waaronder onderwijsinstellingen, telers en technologische bedrijven – test of exotische specerijen zoals zwarte peper en kurkuma (geelwortel) onder glas kunnen worden geteeld. Drie jaar is gewerkt aan het selecteren van goede basisplanten, zegt Jan Taks. “Ook de afzet en de verwerking zijn onderdeel van het onderzoek.” Korte Keten Kas Met het project Korte Keten Kas onderzoekt NEXTgarden hoe lokale voedselproducenten kunnen samenwerken met lokale afnemers. Doordat er korte(re) ketens in de glastuinbouw ontstaan, is er minder transport nodig. Zo belandt voedsel in zo min mogelijk stappen vanaf de teler bij de consument op het bord. Innovatie & Demonstratie Centrum In de praktijk blijkt er vaak een gat tussen uitvinding en marktintroductie. Daarom denkt NEXTgarden na over de komst van een Innovatie & Demonstratie Centrum, waar nieuwe processen en producten worden getest en opgeschaald voor de wereldmarkt. Het publiek is welkom om te komen kijken en de tuinbouw te ‘beleven’. Het Innovatie- en Demonstratie Centrum trekt studenten, onderzoekers en bezoekers naar NEXTgarden. Startups kunnen zich er vestigen door huur te betalen voor het gebruik van een kas Jan Taks met bijbehorende diensten. In het contact met telers leren jonge ondernemers de fijne kneepjes van het vak. Verder helpt NEXTgarden bij de aanvraag van innovatiesubsidies en begeleidt bedrijven die zich in NEXTgarden willen vestigen. Zie voor een overzicht van al onze projecten: www.nextgarden.nl Vestigingsklimaat NEXTgarden heeft een aantrekkelijk vestigingsklimaat, zegt acquisiteur Jan Taks. “Het is een mooi afwisselend gebied, goed bereikbaar via weg, water en spoor. Als de A15 straks wordt doorgetrokken naar de A12 is de bereikbaarheid optimaal. Het gebied ligt centraal op een uurtje rijden naar Rotterdam en Amsterdam en het Europese achterland. In een cirkel van een uur rijden met een vrachtwagen wonen 20 miljoen mensen. We hebben nog ruimte voor ondernemers, kijk maar op bedrijventerreinen-lingewaard.nl.” Meer informatie? Kijk op www.nextgarden.nl Tel: +31 26 326 01 11 FOOD Locaties 2019/2020 - 31

BOUWEN OP KARAKTER www.devriesverburg.nl 8,3 KLANTTEVREDENHEID ONTWIKKELEN BOUWEN SERVICE EN ONDERHOUD

‘Het is niet toevallig dat wij hier zitten’ Barneveld is van oudsher het episch centrum van de Nederlandse pluimveehouderij. De gemeente is onderdeel van het samenwerkingsverband Regio Foodvalley. “De hele pluimveeketen is hier aanwezig, het onder nemersklimaat is goed en het Poultry Expertise Centre is daarin een mooie aanvulling”, zegt Eltjo Bethlehem. Hij is business manager van het expertisecentrum in Barneveld. H et Poultry Expertise Centre is de verbindende factor in de Nederlandse pluimveeketen als het gaat om samen innoveren, praktijkonderzoek doen en kennis delen. Het idee voor een gezamenlijk centrum ontstond toen de sector na de vogelgriepuitbraak in 2003 besloot om samen de schouders te zetten onder de branche. Samenwerkingsverband Bethlehem: “Het Poultry Expertise Centre is een samenwerkingsverband van bedrijven, overheden en onderwijs- en kennisinstellingen die betrokken zijn bij de pluimveesector. Barneveld is daarom een logische plek. Het is niet toevallig dat wij hier zitten.” Andere gemeenten die betrokken zijn, zijn Nijkerk, Ede, Rhenen, Renswoude, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen. Dit gebeurt onder de vlag van Regio Foodvalley. Meerwaarde Het Poultry Expertise Centre bundelt expertise van het onderwijs, onderzoekresultaten en kennis uit het bedrijfsleven en benut deze voor het opleiden van ondernemers en medewerkers die werkzaam zijn in de pluimveesector. Het expertisecentrum ging zes jaar geleden van start. “We doen veel praktijkgericht onderzoek op basis van vragen uit het bedrijfsleven, leveren een bijdrage aan het verbeteren van het onderwijs en leveren diensten aan bedrijven, zoals het meldpunt Fipronil. Wij zijn faciliterend en leveren meerwaarde.” Poultry Innovation Lab Sinds 2015 beschikt het PEC over het Poultry Innovation Lab, een Proeftuinen-project van Regio FoodValley en de provincie Gelderland. Het lab staat op het terrein van Aeres Barneveld en bestaat uit een pluimveestal en een businesscentre (bezoekersruimten en informatiecentrum). Het is ontwikkeld voor praktijktrainingen, onderzoek en kennisoverdracht. Er worden activiteiten georganiseerd voor professionals uit de pluimvee-industrie uit de hele wereld en studenten uit het groene onderwijs . “Veel dingen die op beleidsniveau worden bedacht, proberen wij hier in te voeren. Naar aanleiding van het Manifest Gezonde Leefomgeving werken wij hier bijvoorbeeld aan het verminderen van de fijnstofproblematiek. Het eerste deel van het project is bijna af. Er zijn een tiental technieken getest om te kijken of deze perspectief bieden. Van twee weten we al dat er voldoende basis is voor vervolgonderzoek. De resultaten van de andere acht zijn eind 2019 bekend.” Sensoring en monitoring De innovatieagenda is redelijk vol, vertelt Bethlehem. “We willen nog harder inzetten op het verminderen van emissies in de lucht. De eiwittransitie is ook belangrijk: kunnen we alternatieve eiwitten gebruiken in plaats van soja te importen uit Zuid-Amerika? Het voorkomen van dierziektes blijft onverminderd op de agenda. En we kijken nadrukkelijk naar sensoring en monitoring: kunnen we data verzamelen waarmee we uiteindelijk de hele keten beter kunnen managen, waardoor de voedselproductie betrouwbaar en betaalbaar blijft.” “Al met al is Foodvalley en meer specifiek Barneveld een prachtige voedingsbodem voor iedereen die onderdeel is van de pluimveeketen. Veel innovaties komen hier vandaan. Je komt hier op een prachtige plek.” Voor meer informatie over ondernemen in Barne veld kunt u contact opnemen met het Ondernemersloket Barneveld, tel. 0342-495888, of per e-mail: ondernemersloket@barneveld.nl. FOOD Locaties 2019/2020 - 33

K.I.M. Nederland Innovatief en bezielend in de koel- en vrieshuisbouw K.I.M. Nederland is een toonaangevende specialist in isolatiesysteembouw. In heel Nederland en op aanvraag in het buitenland bouwt het Apeldoornse bedrijf koel- en vriescellen en overige geconditioneerde ruimten voor bedrijven in de food-, distributie- en transportsector. Algemeen directeur Han Reinders: “Wij werken efficiënt en innovatief en altijd met bezieling.” D 34 - FOOD Locaties 2019/2020 e geschiedenis van familiebedrijf K.I.M. Nederland gaat terug tot 1968. Jan Reinders, de vader van de huidige algemeen directeur, begint dat jaar met het traditioneel isoleren van koel- en vriescellen. Met kurk. Daarmee is Koel Isolatie Maatschappij Nederland geboren. In 1981 maakt het bedrijf de omslag naar bouwen met isolatiesysteempanelen. En met de overname in 1996 door zoon Han Reinders slaat K.I.M. Nederland de vleugels verder uit. Een mijlpaal is de realisatie in 2012 van het eerste volautomatische vrieshuis in het Duitse Rheine. “Met deze manier van bouwen heeft de eindgebruiker het meeste opslagrendement op een beperkt bouwperceel”, vertelt commercieel directeur Elbert-Jan Drieënhuizen. “De order in Rheine zette ons op de kaart als bouwer van het grootste vrieshuis van heel Duitsland. Daarna volgden snel meer van dit soort opdrachten, zoals in Bergen op Zoom, Lelystad en Zweden.” K.I.M. Nederland is de grootste verwerker van geïsoleerde wand- en dakpanelen van Nederland op het gebied van geconditioneerde ruimtes. Het bedrijf gebruikt isola

Elbert-Jan Drieënhuizen en Han Reinders 250 projecten per jaar K.I.M. Nederland neemt per jaar ongeveer 250 projecten aan. Zo’n 22 projecten zijn op het moment in uitvoering. Bij het bedrijf zijn 70 mensen vast in dienst, waarvan 50 monteurs. Met een flexibele schil eromheen van vaste montagebedrijven zijn er vaak meer dan 100 ervaren mensen actief. “We werken met de grootste ploeg eigen monteurs van Nederland,” zegt algemeen directeur Han Reinders. “Dat is onze kracht. Wij vinden het belangrijk dat onze mensen voor onze normen en waarden staan. Dat zij het K.I.M.-hart voelen kloppen. Wij bouwen voor een ander alsof we voor onszelf bouwen. Dat resulteert in een eindproduct van uitmuntende kwaliteit.” tiepanelen met PIR, PUR en steenwolisolatie van de befaamde fabrikant ISOCAB. Het QuadCore schuim van ISOCAB heeft de hoogst verkrijgbare isolatiewaardes, zegt Drieënhuizen. “De schuimsamenstelling is zodanig aangepast dat de dikte van de platen kon worden teruggebracht van 20 naar 17 centimeter bij een optimale isolatiewaarde. Drie centimeter lijkt weinig, maar in grote volumes bespaart dat veel energie en uitstoot bij het transport.” Uiteraard zijn het niet alleen isolatiepanelen die KIM Nederland levert. Koel- en vriesdeuren zijn het sluitstuk van een kwalitatief en hoogwaardig project. “Die deur is ons visitekaartje,” zegt Drieënhuizen. “Zowel technisch als qua afwerking. Wij gaan voor optimale bewaarcondities, snelheid van transport, bedieningsgemak, hygienische zekerheid, veiligheid, duurzaamheid en een hoge isolatiewaarde.” K.I.M. Concept Bij K.I.M. Nederland staat klantgericht denken en doen voorop. “De combinatie van hoogwaardige materialen en vakbekwaam, gemotiveerd personeel leidt tot een kwalitatief optimaal eind product,” vertelt algemeen directeur Han Reinders. “De materialen waarmee wij werken zijn uitsluitend afkomstig van gerenommeerde toeleveranciers en onze mensen zijn goed opgeleid. In ons familiebedrijf vormen zij een hechte, zeer gemotiveerde club met grote betrokkenheid bij de onderneming en het eigen product. Dat noemen wij het K.I.M. Concept.” Binnen het K.I.M. Concept zijn alle werkfasen geprofessionaliseerd: de werkvoorbereiding, het projectmanagement, de kwaliteitscontrole en de communicatie. Drieënhuizen: “Wij hanteren korte communicatielijnen naar de klant, de toeleveranciers en de projectmanagers. Het accent ligt op een perfecte voorbereiding. Daarbij is BIM, dat staat voor Building Information Modelling, onmisbaar. Wij bouwen een pand met behulp van BIM helemaal in 3D op. Zo halen we de knelpunten al voor de bouw uit het ontwerp. Onze monteurs hebben een iPad op de bouw waardoor ze een beter inzicht krijgen, en waardoor het risico op fouten in de uitvoering afneemt. Met BIM lopen wij voorop in onze branche, voor aannemers en architecten zijn we de perfecte partner.” Ideale partner Door te investeren in personeel en materiaal is K.I.M Nederland steeds vooruitstrevend geweest, stelt Drieënhuizen. “Als A-merk koelhuizenspecialist werken wij uitsluitend met A-merk leveranciers. We hebben alle benodigde software en hardware. Daarmee onderscheiden we ons van de vele beplatingsfirma’s in binnen- en buitenland. Voorop staan flexibiliteit en meedenken met de klant en zijn belangen. Dat gaat gepaard met een maximale prestatie op de bouwplaats met een minimum aantal mensen.” In nauwe samenwerking met de architect en de opdrachtgever is K.I.M. Nederland in staat om een economisch, logistiek en veterinair ontwerp te realiseren. “Door onze knowhow in dampdiffusie en thermisch bouwen zijn wij de ideale partner om in zo vroeg mogelijk stadium bij bouwplannen te betrekken. Ook als het gaat om brand- en rookwerend bouwen voldoen wij aan de hoogste eisen. Dat vertaalt zich voor de klant in lagere verzekeringspremies en een lager eigen risico.” Het vakmanschap van K.I.M. Nederland wordt het best geïllustreerd door de opdracht van de Amerikaanse medicijnfabrikant MSD om in Haarlem een grote koelhal te bouwen. Daar slaat MSD vanaf eind volgend jaar voor miljarden aan medicijnen op voor heel Europa. De Amerikaanse onderneming stelt extreme eisen aan onder meer de veiligheid. K.I.M. Nederland is als een van de weinige bouwers in staat om aan die eisen te voldoen. Reinders: “Wij hebben een uniek en specialistisch vak. En heel gevarieerd. Met bijzondere klanten in een bijzondere sector. Van groenteman tot multinational. Nationaal en internationaal. Ons specialisme in de koel- en vriessector zal altijd het verschil blijven maken. Daar werken we met z’n allen keihard aan.” ¢ www.kim-nederland.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 35

Ruys Groep is meer dan alleen dekvloeren Heb je het over de Ruys Groep dan praat je over cementgebonden dekvloeren en kunststof vloerafwerkingen. Maar het bedrijf in Apeldoorn biedt meer. Je kunt er aankloppen voor vloeren in nieuwbouw- en uitbreidingsprojecten, rvs putten, goten en stootbanden, tot aan de renovatie van de vloer toe. “De cirkel is rond, een compleet pakket”, zegt directeur Hendrik J. Ruys die ons meeneemt langs de vier bedrijven in de Ruys Groep. W e beginnen bij het oudste en wellicht bekendste onderdeel van de groep: Ruys Vloeren die een product levert waarvoor ze een lange levensduur belooft. Al 45 jaar doet het bedrijf er alles aan om die belofte gestand te doen. In de voedselverwerkende industrie hebben acht van de tien industriële dekvloeren een Ruyslabel. Als aanvulling op Ruys Vloeren kent de groep De Bedrijfsvloer die gespecialiseerd is in kunststof bedrijfsvloeren. Je komt ze niet alleen tegen in de foodindustrie maar ook in winkels, openbare gebouwen, garagebedrijven, parkeergarages, gezondheidszorginstellingen, en in de recreatie- en toerismesector. Om de Ruys Groep-cirkel compleet te maken biedt SR Vloeren complete vloerrenovatie en vloeroplossingen aan. En Ruys America Handelsmaatschappij staat voor het leveren van rvs-putten, goten en stootbanden, afgewerkt met bijpassende vloerafwerking zodat er één geheel ontstaat. Bij bijvoorbeeld Polskamp Meat Industrie in Ermelo heeft Ruys al deze disciplines in verschillende trajecten ingezet. Verder ontwikkelen “Gekscherend zeg ik wel eens dat we na al die jaren zo veel fouten hebben gemaakt dat we niks meer kunnen leren. We hebben elke situatie meegemaakt. De werkelijkheid is anders: gelukkig leren we nog steeds graag hoe het maken van vloeren beter kan”, stelt directeur Ruys. Hij laat daarop volgen dat het steeds maar weer verder ontwikkelen van de samenstelling van de vloer prioriteit heeft. “Onderzoek naar de juiste materialen is een voortdurend proces. We hebben nu een combinatie van kunststof en cement uitgedokterd die een vloer geeft die niet vochtgevoelig is bij het leggen en snel uithardt. Ideaal voor het snel gebruiksklaar maken van de vloer. Bij renovatie moet het productie - of algemener: operationele - proces worden stilgelegd, dan geldt: tijd is geld.” Hij vindt het belangrijk om de klant die zich bij de Ruys Groep meldt goed uit te vragen. Het is belangrijk voor de vloerenspecialist om te weten waar de nieuwe of gerenoveerde bedrijfsvloer tegen moet kunnen. “Elke vloer heeft zo z’n specifieke eisen. We denken mee in de keuze en de uitvoering, en kunnen zo de juiste vloer op de juiste plek leveren.” In bijvoorbeeld de natte voedselindustrie (de verwerking van vlees, vis, AGF en zuivel) worden aan de vloeren hoge eisen gesteld voor hygiëne, transport en antislip. De slijtvaste vloeren van Ruys kunnen die eisen prima aan. “Des te ruiger men op de vloer te werk gaat, des te beter komen onze vloeren tot hun recht, zeker op de lange duur”, benadrukt directeur Ruys. Ze voldoen aan de strengste kwaliteitsnormen en zijn op alle voorkomende criteria gecertificeerd. Vakmensen Voor het aanbrengen van de vloer heeft de Ruys Groep eigen vakmensen in dienst. Voor het specialistische vloerenwerk is vakmanschap een vereiste. Het bedrijf selecteert de mensen daarom zelf en leidt hen vervolgens op. Directeur Ruys: “Als de wil om te leren er is bij hen, worden het uitstekende vaklieden op wie we trots kunnen zijn.” De Ruys Groep zet zijn mensen niet alleen in op nieuwbouwprojecten, maar ook bij uitbreidingen en vloerrenovatie. Dat laatste is een dienst die in de loop der tijd is ontstaan. Een Ruysvloer gaat normaliter 20 tot 40 jaar mee, dus er ontstaat een moment dat renovatie of een opknapbeurt aan de orde is. “In dat geval”, zegt directeur Ruys, “kunnen wij snel en zorgvuldig de vloer een nieuw leven geven.” 36 - FOOD Locaties 2019/2020

Compleet pakket De Ruys Groep bestaat uit: • Ruys Vloeren BV - levert cementgebonden industriële dekvloeren voor voornamelijk de voedsel- en zware industrie • De Bedrijfsvloer BV - levert kunststof bedrijfsvloeren + aanvullend op de producten van Ruys Vloeren (als totaalpakket voor gehele nieuwbouw) + actief in retail, openbare gebouwen, automotive, parkeergarages, gezondheidszorg, recreatie & toerisme, voedselindustrie, enzovoorts. • SR Vloeren BV - voor vloerrenovatie & vloeroplossingen. Niet alleen toplaag, ook rvs-afwatering, afschot en vloerafwerking • Ruys America Handelsmaatschappij BV - voor het leveren van rvs-putten, goten en stootbanden. Een nieuwe dimensie is de esthetica. Waar de vloeren vroeger recht toe, recht aan in een onopvallende kleur werden verlegd, is er tegenwoordig meer aandacht voor de kleur van en de patronen in de industriële dekvloer. Ruys: “Wij gaan natuurlijk mee in de wensen van de klant rond de ‘schoonheid’ van de vloer, zolang de functionaliteit niet uit het oog wordt verloren. We willen graag dat die klant over 10 tot 20 jaar nog steeds tevreden is over onze vloer en de uitvoering.” Innoveren Zoals in elke bedrijfstak of onderneming is innovatie belangrijk om te groeien, efficiënter te werken en/of duurzamer te zijn. In het innovatieve klimaat van de Ruys Groep krijgen het hergebruik van materialen en de robotisering van het werk daarom de nodige aandacht. “Robotisering of automatisering van het vloerenwerk is een proces dat in stapjes gaat, los van het dure prijskaartje. Anders dan in de wegenbouw kunnen wij niet een statische kanten-klare vloerenlegger inzetten. Bedrijfsvloeren zijn te specifiek van vorm en met niveauverschillen vanwege het benodigd afschot. Wat we bijvoorbeeld nu wel gebruiken zijn schuurmachines die we op afstand kunnen besturen. Heel efficiënt en een zegen voor de knieën van onze vakmensen!”, aldus directeur Ruys. Gaat het om duurzaamheid, dan spreekt hij liever over het cradle-to-cradleprincipe: “Het technisch mogelijk maken dat ons product kan worden gerecycled wanneer dat nodig is. Dan moeten we het product zo maken dat de verschillende componenten gescheiden kunnen worden. In principe zouden we al een rfid-chip met informatie over de fabricage en samenstelling van de vloer mee kunnen gieten. Die chip kun je jaren later feilloos uitlezen.” Over vijf jaar? Nog vijf jaar en dan bestaat het bedrijfsonderdeel Ruys Vloeren een halve eeuw. Een jubileum waar de gehele Ruys Groep naar zal uitkijken. Waar wil de Apeldoornse onderneming dan staan? Voor de directeur is het evident dat de reputatie dan nog steeds goed tot zeer goed is. Verder denkt hij dat tegen die tijd de verbreding van de activiteiten actueel kan zijn. Als het aan hem ligt gaan zijn vakmensen dan ook aan de gang in bedrijfshallen voor droge voeding, zoetwaren en bakkerijproducten. Zelfs brouwerijen zouden in beeld kunnen komen. “Een mooi vooruitzicht om de onze kunde en expertise mogelijk in meerdere foodsectoren aan te bieden.” ¢ Meer informatie: Ruys Vloeren B.V. Hendrik Ruys, directeur Lange Amerikaweg 89, 7332 BP Apeldoorn 055 – 533 5363 info@ruysvloeren.nl www.ruysvloeren.nl www.sr-vloeren.nl www.debedrijfsvloer.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 37

Sprangers. Uw realisatiepartnerDistilleerderij Cooymans, TilburgSunberry, VenloIntegrale oplossingen voor een optimaal bedrijfsprocesCanpack, Helmond_ Ardo, Zundert_

Cool Port Kloosterboer, RotterdamLamb Weston, KruiningenBouwers sinds 1796Logistieke expertise van ontwerp, engineering, realisatie tot operatie: duurzame huisvestingsoplossingen die bijdragen aan een optimaal logistiek proces met meerwaarde voor gebruiker én eigenaar. Sprangers beschikt over gespecialiseerde teams met ervaring in food processing en een uniek netwerk van samenwerkingspartners. • Distributie Centra • Mechanisatie • Hoogbouw Magazijnen • Koel / Vrieshuizen • PGS Opslag • Productie / Industrie Complexen • Bedrijfspanden • Cross-docks Engineering, Design & Build, Nieuwbouw en Onderhoud — Breda, Terneuzen, Delft en Amsterdam

Food for thought: zonder investering een stralend rendement KiesZon, sinds 2009 vormgever van de solar revolutie in Nederland, organiseert binnen een operational lease, dakhuur of koopconstructie het integrale proces van ontwikkeling, financiering, realisatie en de exploitatie van grootschalige zonnestroomprojecten op daken of in veldopstelling. Voor onder meer logistiek dienstverleners, vastgoedontwikkelaars en overheidsinstanties. Altijd werkend vanuit de kernwaarden daadkracht, vakmanschap en partnership. Met alle disciplines zelf in huis voor de volledige beheersing en kwaliteitsbewaking van het proces. Zo zorgt KiesZon ervoor dat de vrij zonne-energie die voor handen is ten volle benut wordt. “Wie kiest voor de zon kiest voor de lange termijn. Bij de keuze voor zonnepanelen gaat het niet om een eenmalige dienst, maar een meerjarige samenwerking. Want een zonnedak blijft, mits goed gebouwd en onderhouden, zeker 15 tot 20 jaar renderen. Een duurzaam partnership is daarom ons uitgangspunt. Optimisme en oplossingsgerichtheid zijn daarbij kenmerkend. Voor vastgoedeigenaren en beleggers is zonnestroom geen corebusiness. Voor ons wel. Samen met vastgoedeigenaren benutten we kansen die anders blijven liggen. Een dak is zoveel meer dan alleen een middel om mens en product droog te houden. Het is een potentiële duurzame energiecentrale!” Erik Snijders, algemeen directeur KiesZon Uitgelicht: de volgende foodlocaties realiseren samen een besparing van ruim 4.014.000kg CO2 Jumbo KiesZon plaatste in 2018, in opdracht van Jumbo, 4.784 zonnepanelen op het dak van een distributiecentrum in Veghel. Het is het derde dak van Jumbo dat door KiesZon werd getransformeerd tot duurzame energiecentrale. In 2017 zijn het dak van een ander distributiecentrum en het dak van het hoofdkantoor van Jumbo door KiesZon al van panelen voorzien. Het zonne-energieproject is onderdeel van Jumbo’s Klimaatplan. Dit plan bevat de duurzaamheidsdoelstellingen van de supermarktketen tot 2020. Zo stelt Jumbo zich als doel om in 2020 20 procent energiebesparing en 50 procent CO2 -reductie te hebben gerealiseerd in vergelijking met 2010. Het zonnedak dat recent door KiesZon gerealiseerd werd is jaarlijks goed voor 1.100.000 kWh aan groene stroom. Opgeteld bij de productie van de eerder gerealiseerde zonnedaken houdt dat in dat Jumbo in Veghel zo’n 3.000.000 kWh elk jaar zelf opwekt. Dat is, ter vergelijking, genoeg groene stroom om 850 huishoudens een jaar lang van elektriciteit te voorzien. Opgewekte KwH per jaar: 3.000.000 Bespaarde CO2 -uitstoot: 1.800.000kg per jaar! Refresco Kieszon heeft in 2018 in opdracht van Refresco Benelux, onderdeel van Refresco Group, ‘s werelds grootste onafhankelijke bottelaar voor supermarkten en A-merken, drie vestigingen tot duurzame energiecentrales gemaakt. In totaal werden er 8.720 zonnepanelen geplaatst op de vestigingen in Bodegraven, Hoensbroek en Maarheeze van Refresco Benelux. Refresco Benelux neemt als een van de toonaangevende bedrijven in de branche haar verantwoordelijkheid ten aanzien van duurzaamheid en het milieu uiterst serieus. Refresco is er sterk op gericht de duurzaamheid van haar toeleveringsketen voortdurend te verbeteren. De keuze zelf schone, duurzame energie op te wekken past binnen het duurzaamheidbeleid van de bottelaar. Gecombineerd leveren de drie systemen jaarlijks 2.400.000 kWh aan duurzaam opgewekte energie op. Refresco locatie Maarheeze heeft het grootste aantal panelen, liefst 4.974 stuks. De energie die door de bijna 5.000 panelen wordt opgewekt draagt voor circa 12% bij aan de energie/elektriciteitsbehoefte van de gehele operatie in Maarheeze. Opgewekte KwH per jaar: 2.400.000 Bespaarde CO2 -uitstoot: 40 - FOOD Locaties 2019/2020 1.440.000kg

Daelmans Maison van den Boer In opdracht van partycateraar Maison van den Boer heeft KiesZon het dak van haar centraal servicecentrum in Veghel in een duurzame energiecentrale getransformeerd. Op dat dak plaatste KiesZon eind 2018 ruim 2.536 zonnepanelen. Duurzaamheid staat bij Maison van den Boer hoog in het vaandel. Zo is verantwoord omspringen met energie, zowel met betrekking tot het verbruiken als het opwekken ervan, een belangrijk thema binnen het MVO beleid van het familiebedrijf. Met dit zonnedak gaat Maison van den Boer elk jaar 640.000 kWh aan groene stroom opwekken. Dat is te vergelijken met het verbruik van 182 huishoudens. In termen van bespaarde kilo’s CO2 zorgt het zonnedak van de Veghelse cateraar elk jaar voor een besparing van 384.000kg. Opgewekte KwH per jaar: 640.000 Bespaarde CO2 -uitstoot: 384.000kg Bakkerij Fuite In opdracht van Bakkerij Fuite plaatste KiesZon 902 panelen op hun moderne, grote brood- en banketbakkerij. Vanuit een duurzame gedachte wil Bakkerij Fuite graag een gezond bedrijf achter laten voor de volgende generaties. Vanuit die motivatie kwam het zonnestroomproject tot stand. Het zonnedak dat door KiesZon werd gerealiseerd levert de bakkerij elk jaar ruim 200.000 kWh aan met zon opgewekte stroom op. Dat is te vergelijken met het verbruik van 68 huishoudens. Opgewekte KwH per jaar: 200.000 Bespaarde CO2 -uitstoot: 120.000kg Daelmans koek en banket gaf in 2018 opdracht aan KiesZon om hun dak in een duurzame energiecentrale te transformeren. 1.666 zonnepanelen werden op het dak van haar locatie in Oss geplaatst. De hoge rendementspanelen leveren 100 procent duurzaam opgewekte zonnestroom op. Respectvol omgaan met de aarde en de mens speelt een centrale rol bij Daelmans. En dat uit zich niet alleen in duurzaam opgewekte energie. Zo is Daelmans lid van de RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil), verwerken ze UTZ gecertificeerde cacao en produceren ze ook biologische Stroopwafels. Met dit zonnedak wekt Daelmans elk jaar 450.000 kWh aan groene stroom op, dat is ter vergelijking genoeg duurzame energie om 128 huishoudens een jaar lang van elektriciteit te voorzien. Opgewekte KwH per jaar: 450.000 Bespaarde CO2 -uitstoot: 270.000kg Zon op vastgoed is kiezen voor blijvend rendement U overweegt om te investeren in de zon. Of u bent op zoek naar een partner die dat voor u doet. KiesZon juicht het toe dat steeds meer bedrijven in Nederland zich op zonne-energie oriënteren. Zonnepanelen dragen bij aan CO2 -reductie én zorgen voor een mooi rendement. ‘Ieder dak een duurzame energiecentrale’ is daarom ons motto. Met drie financieringsmodellen, koop, lease of dakhuur biedt Kieszon altijd een oplossing die bij uw bedrijfsvoering/pand past. Benieuwd wat uw dak als energiecentrale oplevert? Vraag direct een vrijblijvende dak analyse aan via kieszon.nl Ook voor meer informatie over ons proces, de financiering en meer aansprekende cases bezoekt u kieszon.nl www.kieszon.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 41

In beeld: Strijkfaciliteit van Inditex met nabijgelegen een aantal verkochte kavels waar in 2020 ook logistieke vastgoedontwikkelingen gaan worden gestart. Lelystad Airport Businesspark: ambities worden werkelijkheid Grootschalige ontwikkelingen nemen in Lelystad een vlucht. Daarmee worden uiteen lopende ambities werkelijkheid. Het regionale logistieke cluster Almere-Lelystad-Zeewolde, waarbinnen Lelystad Airport Businesspark (LAB) een prominente positie inneemt, heeft zich dan ook recentelijk gepositioneerd als vierde logistieke hotspot van Nederland. Ruimte voor grootschalige logistieke ontwikkelingen is er voldoende binnen LAB en de regio. H et succes van het thans 140 hectare grote Lelystad Airport Businesspark staat zeker niet los van de goed bereikbare, centrale ligging in Nederland, volgens Rob Verhoeff, directeur Ontwikkeling Maatschappij Airport Lelystad Almere (OMALA), gebiedsontwikkelaar van Lelystad Airport Businesspark (LAB). “Met dit duurzame businesspark komen we tegemoet aan de vraag én hebben we een antwoord op de filedruk en toenemende personeelstekorten in zowel de Randstad als het zuiden van het land,” bevestigt hij. “Lelystad kenmerkt zich onder meer door een combinatie van een goede fysieke en digitale infrastructuur, concurrerende grondprijzen, een aantrekkelijk arbeidspotentieel en direct beschikbare grote kavels. Deze toekomstbestendige werklocatie bevindt zich bovendien in een gemeente die nieuwkomers graag plezierig, snel en adequaat begeleidt om met vaart gestroomlijnd 42 - FOOD Locaties 2019/2020 Lelystad Airport Businesspark > Centraal gelegen, multimodale locatie. > Zeer ruime, flexibel in te delen kavels. > Gebruik van gelijkstroom. > Stimulering innovatieve ambities. > Goed ontsloten op de A6 en N302. > Lagere bouwkosten door goede bodemgesteldheid. > Bouwhoogte tot 20 m - met vrijstelling tot zelfs 30 m. > Milieucategorieën: 3.2 en 4.1. > Kort vergunningentraject. > Goede lokale en regionale arbeidsmarkt.

ondernemen mogelijk te maken.” Die redenen liggen ook ten grondslag aan de grootschalige, lokale ontwikkelingen van het eerste uur van Inditex en Somerset Capital Partners. Inditex Het met acht merken, waaronder het bekende Zara, wereldwijd opererende Inditex bouwt momenteel op een kavel van 35 hectare een compleet nieuw distributiecentrum, dat een aanvulling vormt op de activiteiten van Inditex Central Logistics Platforms in Spanje. “Voor het distributiecentrum zijn hoge duurzaamheidsprincipes gehanteerd, die moeten resulteren in een LEED Gold certificering,” zegt Verhoeff. “Alle partijen hebben zich sterk gemaakt om de bouw razendsnel op te starten en dat is gelukt. In mei 2019 is Inditex al - gedeeltelijk - operationeel op Lelystad Airport Businesspark. Onlangs is hier ook de bouw van de strijkfaciliteit van start gegaan. Samenwerkingspartner Cubicaje begint alvast met de strijkactiviteiten voor Inditex in een vlakbij gelegen, bestaand gebouw.” Verhoeff verwacht dat het distributiecentrum de regio minstens 400 arbeidsplaatsen biedt. “De werkgelegenheid zal op termijn zelfs kunnen groeien tot zo’n 800 arbeidsplaatsen.’’ zegt hij. “Werkbedrijf Lelystad staat, samen met Werkgeversserviceteam Almere, zowel Inditex als Cubicaje bij in de grootscheepse werving van personeel. Ook de strijkfaciliteiten gaan naar verwachting uiteindelijk ongeveer 500 arbeidsplaatsen opleveren.” Bedrijvigheid rondom distributiecentrum Inditex. Somerset Capital Partners Ook Somerset Capital Partners koos voor de voordelen en aantrekkelijke kansen in Lelystad. Verhoeff: “De koopovereenkomst voor ruim 10 hectare grond is getekend. Op deze ruime kavel ontwikkelt Somerset Capital Partners gefaseerd een ultramodern XXL distributiecentrum met een vloeroppervlak van 65.000 m2 . We verwachten de oplevering van de eerste fase in het eerste kwartaal van 2020.” Somerset Capital Partners en de gemeente Lelystad sloegen bovendien de handen ineen voor de ontwikkeling van twee datacenters op meer dan 10 hectare grond op bedrijventerrein Flevokust Haven. Verhoeff: “Zo heeft onze nauwe samenwerking in korte tijd geresulteerd in een invulling van ruim 20 hectare. Ook opvolgende nieuwe vestigers willen wij zo goed mogelijk faciliteren in Lelystad. Zowel grote als kleine ondernemingen zijn welkom. We hebben bouwgrond beschikbaar in kavels vanaf 3 hectare. Nog steeds kunnen we geïnteresseerden ook grote kavels, van bijvoorbeeld 10 hectare, bieden.” Luchthaven open in 2020 Verhoeff kondigt verder aan dat de passagiersluchthaven van Lelystad Airport naar verwachting opent in 2020 als twin-airport van Schiphol. “Dan kunnen hier de grote Boeings 737 landen,” zegt hij. “Vanaf begin november 2019 beschikt Lelystad al over een gecontroleerde luchthaven, waardoor de grotere vliegtuigen hier terecht kunRob Verhoeff nen voor onderhoud en de ‘business aviation’ activiteiten sterk kunnen gaan groeien.” Grenzend aan de luchthaven biedt Flight District I 14 hectare ruimte voor hotels en andere luchthaven gerelateerde ontwikkelingen, waaronder hoogwaardige kantoren en commerciële voorzieningen. ¢ Meer informatie: Lelystad Airport Businesspark (LAB) Rob Verhoeff, directeur r.verhoeff@lelystadairportbusinesspark.nl www.lelystadairportbusinesspark.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 43

WIJ CREËREN UW IDEALE WERKPLEK! KLANTANALYSE DESIGN PRIJSBEPALING CONTRACTVORMING ENGINEERING BUILD MAINTAIN 1 2 3 4 5 6 7 Wij kruipen betrokken in uw huid om te begrijpen waar uw huisvesting aan moet voldoen. Wij maken een ontwerp op een geschikte locatie die past bij uw bedrijfsambities. Wij maken een duidelijk overzicht van de totale investering, zonder onvoorziene kosten. Wij maken een overeenkomst met heldere afspraken over verantwoordelijkheden en kosten. Wij werken het ontwerp technisch uit zodat wij parallel het vergunningstraject kunnen organiseren. Wij realiseren uw huisvesting die volledig is afgestemd op het bedrijfsproces. Wij houden uw huisvesting na oplevering in optimale staat. www.conferm.nl Totale ontzorging in turnkey bedrijfshuisvesting

Ardo Food Zundert Ardo Food B.V. B.V.O. ca. 6.500 m² Casco = hybride Architectenbureau Delafontaine Cargill Deventer Cargill B.V. B.V.O. ca. 2.200 m² Casco = betonconstructie Architectenbureau Bouw Senses Marel Stork Poultry Dongen Marel Poultry Processing B.V. B.V.O. ca. 3.000 m² Casco = staalconstructie Conferm B.V. DC Albert Heijn Pijnacker Ahold N.V. B.V.O. ca. 50.000 m² Casco = staalconstructie FKG Architecten Kranenberg 1 5047 TR Tilburg j Õ ù d William Holvoet Pieter Remmers T +31 (0)6 - 52 41 37 50 T +31 (0)6 - 27 05 89 18 Powered by Remmers Bouwgroep

Alle expertise in één hand voor een betere totaaloplossing Vicoma Engineering is al ruim 55 jaar een onafhankelijk advies- en ingenieursbureau dat voornamelijk actief is in de Nederlandse industrie. Het bedrijf richt zich vooral op de sectoren food, farma, (petro)chemie en wasteto-energy. Met de overname van Archicom lanceert het zichzelf ook in de logistieke markt. “We hebben alle disciplines in eigen huis, dat is best bijzonder”, zegt Renny Giling, manager voor Zuid-Oost Nederland. P rocess, piping, elektro, instrumentatie, civiel, productie lijnen: de engineers van Vicoma kennen alle vakgebieden. Giling: “Beton en staalconstructies deden we al, door de overname van Archicom bieden we nu ook architectuur en bouwkunde. Dat maakt het plaatje compleet voor onze opdrachtgevers.” Senior bouwkundig adviseur Ron Miltenburg: “In de logistieke sector is Vicoma een aanvulling op Archicom en in de Food is het precies andersom.” Onafhankelijk adviseren Vicoma is een familiebedrijf en nog steeds onafhankelijk, benadrukt Giling. “We kunnen altijd vrij adviseren.” Pragmatisch, flexibel, korte lijnen en een praktische insteek, dat typeert het bedrijf, zegt Giling. “En doordat we al die disciplines in huis hebben, kunnen onze mensen breder kijken dan het eigen vakgebied. Dat zorgt voor een betere totaaloplossing en innovatie”, vult operations manager Aart den Dunnen aan. Architect Anthony Verhoeven: ‘Wanneer een klant ons inschakelt voor het ontwerpen van een distributiecentrum, kan hij ons nu ook inschakelen voor onze andere expertises’ Continu in dialoog Den Dunnen: “Oorspronkelijk ontwierpen we vooral machines, tegenwoordig ontwerpen we complete productielijnen en ontwikkelen we masterplannen voor een hele site, met alle productieen transportlijnen. En dat moet vaak in een bestaande omgeving, met minimale onderbreking van de productie. Meestal wordt ook gevraagd om de productiecapaciteit te verhogen en worden de logistieke lay-outs door ons geoptimaliseerd. Wij zijn continu in dialoog met de opdrachtgever.” Voor een chocoladeproducent is Vicoma al tientallen jaren actief op diverse terreinen. Bij het optimaliseren van het productieproces, de opslag en handling van grondstoffen en het verplaatsen van productielijnen. “En nu krijgen we ook vragen om bijvoorbeeld de architectuur van een nieuwe fabriek of laboratorium te ontwerpen.” Alles komt bij elkaar Miltenburg: “Wij komen vaak al jaren bij een klant over de vloer en kennen de locatie, de machines en de processen. Soms komen we in een nieuwe omgeving en is die toch direct vertrouwd, omdat we de machines die er staan allemaal kennen.” Miltenburg noemt de nieuwbouw voor een grote aardappelverwerker als voorbeeld. “De initiële vraag was om uit te breiden op dezelfde locatie. Daarvoor maakten we een ontwerp voor het exterieur. Aanvullend kwam de vraag om ook de lay-out voor de productielijnen en machines te doen. Bleken het machines te zijn die wij goed kennen vanuit andere opdrachten. Hier zie je dat alles wat wij in huis hebben bij elkaar komt.” Renny Giling 46 - FOOD Locaties 2019/2020 Aart den Dunnen Anthony Verhoeven Grote voordelen Architect Anthony Verhoeven is vanuit het Archicom-verleden de man die vooral weet hoe logistieke gebouwen in elkaar horen te zitten. Verhoeven ervaart twee grote voordelen nu hij onder de vlag van Vicoma opereert: “Het eerste is dat ontwerper en constructeur hier naast elkaar zitten. Je hoeft de constructie niet buiten de deur te laten berekenen. Dat is fijn, want de constructie is leidend bij dit soort gebouwen. Het tweede is dat wanneer een klant ons inscha

kelt voor het ontwerpen van een distributiecentrum, hij ons nu ook kan inschakelen voor onze andere expertises, waarbij we onafhankelijk van een leverancier of merk kunnen adviseren wat de beste oplossing is.” Mooi, goed en werkzaam Giling: “Je ziet dat gebouwen steeds vaker onderdeel zijn van een productieproces, denk aan de luchtvochtigheid, temperatuur of de hygiëne-eisen voor food of farma. Maar de commerciële uitstraling en een fijne werkplek worden ook steeds belangrijker.” Verhoeven: “Als architect sta ik voor de vormgeving waarbij het hoofddoel functionaliteit is. Daarbij probeer je het uniek en expliciet te maken. Dat betekent per geval bekijken waar je wat kunt toevoegen. Mooi, goed en werkzaam, zodat de mensen die er werken er trots op zijn. Samen met de opdrachtgever zoek je naar de beste oplossing binnen de geboden kaders.” Volledig gemechaniseerd DC Albert Heijn Zaandam Giling: “Of een klant nu wil beginnen met het ontwerp van een mooi gebouw, of met de technische invulling van de productielijnen; wij bieden allebei.” Miltenburg vult aan: “Je mag niets vergeten. Stel je ontwerpt een nieuwbouw en gaandeweg komt de wens erbij om de productie nog verder uit te breiden. Dan moet er voor de energievoorziening misschien wel een transformator bij. Dan is het wel zo handig daar vroegtijdig bij stil te staan om verrassingen voor te blijven. Dat overzicht en die kennis voegen wij toe.” ¢ Vicoma Engineering T. 0413 – 34 06 35 E. sintoedenrode@vicoma.nl www.vicoma.nl www.archicom.nl DC Delin Capital Den Hoorn FOOD Locaties 2019/2020 - 47

Innoveren is belangrijker dan de vestigingslocatie voor de Nederlandse agrifoodsector Als we naar vestigingslocaties voor agrifoodbedrijven kijken, dan is Nederland eigenlijk één grote locatie, zegt Peter Hoijtink van PwC. “De onderlinge afstanden zijn klein. Soms is de ene plek voor een bepaald product wat meer geschikt dan de andere. Waar het echt om draait, zijn: meer innovatie, meer data, meer technologie en een betere relatie met de overheid.” “W e zijn wereldwijd een voorbeeld en daar mogen we best trots op zijn. Intern zijn we zeer competitief, maar we werken wel veel samen en er is veel kennisoverdracht. Het is een ondernemende sector, de export is groot. We zijn goed in onderzoek en R&D en produceren zeer efficiënt. Nu is het tijd om een tandje bij te zetten door meer nieuwe technologie te integreren.” Veel onderzoek Hoijtink is organisatie en strategisch adviseur bij adviesbureau PwC. Hij is voornamelijk actief voor de agrisector, in alle subsectoren en bij bedrijven in alle soorten en maten. PwC doet veel onderzoek naar trends in de agrifood sector en schetst ook toekomstscenario’s voor de branche. “Om zelf

Peter Hoijtink Utrecht voor innovatieve start-ups. Verdozing van het landschap is een onderwerp dat wel veel in het nieuws is, maar ik denk dat de impact daarvan voor de foodsector wel meevalt.” beter te snappen hoe de sector in elkaar steekt, waardoor we de kwaliteit van ons advieswerk kunnen garanderen en onze klanten op de best mogelijke manier kunnen helpen en adviseren.” Meer innovatie “De agrifoodsector is een sector met allerlei positieve elementen. De bedrijven zijn behoorlijk ondernemend en constant bezig om hun bedrijfsvoering te verbeteren. Ik vind wel dat ze te weinig bezig zijn met het omarmen en invoeren van nieuwe technologieën. Dat zou een route kunnen zijn naar nog betere bedrijfsvoering. Juist de middelgrote bedrijven zijn heel ondernemend en meer innovatie zou een logische volgende stap zijn voor veel van die bedrijven. Wereldwijd is er veel aandacht voor de Nederlandse agrifood en dat is ook wat wij internationaal terug horen; dat het stokt qua vernieuwen. Persoonlijk denk ik dat dit komt omdat er veel onduidelijkheid heerst qua regelgeving vanuit de overheid, maar het is ook een stukje onkunde binnen een traditioneel ingestelde sector. Veel bedrijven in de sector zijn familiebedrijven; die zijn niet snel geneigd om spannende dingen te doen.” Goed ecosysteem Bedrijven moeten niet alleen kijken naar kostenefficiency, vindt Hoijtink. “De vraag is hoe kun je goed aanhaken op nieuwe technologie, bijvoorbeeld het verzamelen en toepassen van data en hoe je daarmee kunt innoveren?” Een goed ecosysteem is belangrijk hiervoor, betoogt de PwC-adviseur. Met welke partijen in de keten kun je samenwerken en nieuwe dingen verzinnen. Waar zitten de innovatieve start-ups? “Dat FOOD Locaties 2019/2020 - 49 kan prima vanuit – bijvoorbeeld – Oost-Nederland als je daar als bedrijf zit, maar creëer dan een hub in de buurt van een locatie waar de innovatie plaatsvindt, bijvoorbeeld Amsterdam of Utrecht waar veel start-ups zitten. Ondernemen gaat tegenwoordig verder dan je eigen bedrijf.” Onderzoekscentra en hoofdkantoren Voor onderzoekscentra en hoofdkantoren is de juiste vestigingslocatie wel een onderwerp dat aandacht vraagt. “Wageningen is natuurlijk een uitgelezen plek voor onderzoek. Data scientists zijn er in heel het land wel, maar in de Randstad zijn er net wat meer. De concurrentie is er weliswaar wat groter, maar toch. Gekende locaties zijn natuurlijk Wageningen, vooral voor onderzoek, en Eindhoven voor technologie. En AmsterdamVeel ruimte nodig Nederland is wereldwijd dominant in de agrifoodsector en kan een hele grote rol kunnen spelen in de allergrootste uitdaging: het voeden van tien miljard mensen in 2050. “Het zou mooi zijn als de sector zijn investeringen meer daarop toespitst. De Nederlandse agrifoodsector heeft ontzettend veel mogelijkheden en kansen. Denk aan de glastuinbouw en onderwerpen als vertical farming en farming op water. Daar is veel ruimte voor nodig, duurzaamheid ook. Het beleid van de overheid zou daarop wel wat meer afgestemd mogen worden. We hebben namelijk duidelijke doelstellingen en een duidelijk beleid nodig, zodat bedrijven weer durven te investeren. Er is veel debat momenteel over hoe het verder moet en er zijn veel uiteenlopende meningen. We zitten nu in een vacuümperiode.” “Als er duidelijk beleid komt, dan weet ik zeker dat de sector dat oppakt en tegemoet komt aan de wensen van alle stakeholders. Zodra die duidelijkheid er is, kan de sector door naar een volgend niveau. Meer innovatie, meer technologie en meer data oplossingen, dat zijn wat mij betreft de drie cruciale factoren.” ¢

Het grote voordeel voor de klant: Alles ligt in één hand; van weiland tot ankerbout Van Berlo is marktleider in superstrakke betonvloeren voor dc’s. Het bedrijf loopt voorop bij het ontwikkelen van vloeren voor highbay-distributiecentra die voldoen aan de allerhoogste vervormingseisen ten aanzien van de bewegingstolerantie van de stellingen. De eigen engineeringsafdeling werkt hiervoor samen met de stellingenleverancier. “Dat is uniek en levert een enorme besparing op in tijd en geld”, zegt Glenn Verhoef. D oorlopend zoeken naar nieuwe oplossingen om nóg betere vloeren te kunnen realiseren, zit Van Berlo in de genen. Van Berlo is het enige vloerenbedrijf met een eigen engineeringsafdeling en een eigen heipaal als grondverbeteringssysteem. Heilige graal Die drang naar vernieuwen en verbeteren heeft een extra dimensie gekregen met de aanstelling van een eigen betontechnoloog. Glenn Verhoef: “We hebben een eigen laboratorium ingericht om onderzoek te kunnen doen naar de optimale samenstelling van de betonmengsel. Het doel is nog minder krimp, of zelfs helemaal geen krimp van het beton meer, de heilige graal in betonland.” Dagelijkse meerwaarde Iedere betonvloer van iedere leverancier heeft te maken met scheurvorming. “Natuurlijk wordt er wereldwijd onderzoek naar gedaan, maar de ontwikkelingen gaan ons niet snel genoeg. Daarom nemen we het heft in eigen handen. Dat doen we samen met een onderzoeksteam van TU Eindhoven en onze eigen betontechnoloog.” Die betonexpert levert ook meerwaarde in de dagelijkse productie, zegt Verhoef. “Dagelijks wordt bijvoorbeeld de betonsamenstelling geoptimaliseerd op basis van de weersverwachting.” Van mkb tot mega-dc De monoliet afgewerkte betonvloeren van marktleider Van Berlo liggen bij vrijwel alle toonaangevende logistieke bedrijven in Nederland en België. Verhoef: “Vorig jaar realiseerden we in totaal 2,3 miljoen vierkante meter aan vloeren. De tendens is al jaren om hallen van twintigduizend vierkante meter of meer te bouwen. Daar kunnen wij prima in mee waarbij we ook nog steeds vloeren en onderbouwconstructies maken voor kleinere projecten in het mkb.” De totale onderbouw Van Berlo staat voor volledige grip op het proces en dat is de reden dat vrijwel alles in eigen huis gebeurt, zegt Verhoef. “Vanuit die visie is al lang geleden de engineeringsafdeling opgezet. Dat is onze kracht. Het geeft flexibiliteit en zorgt ervoor dat we supersnel kunnen instappen in een traject. Maar bovenal is het een voordeel voor de klant: alles ligt in één hand. Van weiland tot ankerbout. Hierdoor kunnen we veel sneller schakelen dan een engineeringsbureau.” Mini Vibropaal Bedrijfsonderdeel Van Berlo Funderingstechnieken houdt zich bezig met het optimaliseren van grondverbeteringssysteem op basis van de Mini Vibropaal. Deze paal is vooral bedoeld voor drukkrachten. Van Berlo heeft zelf vier heistellingen en is niet afhankelijk van externe inhuur. Van Berlo kan het palenplan exact afstemmen op de vloerbelasting en de eigenschappen van de ondergrond. Met als resultaat een kwalitatieve en kostenefficiënte bedrijfsvloer. Weersonafhankelijk bouwproces Van Berlo Systeemfunderingen zorgt voor kwalitatieve laad- en loskuilen, funderingsbalken en het storten van poeren voor de kolommen. Desgewenst verzorgt het ook de funderingspalen. Omdat alle componenten, zoals laaddocks en aanrijdverzwaringen, prefab gemaakt worden in eigen huis, is het bouwproces korter. De bouw vindt bovendien geheel weersonafhankelijk plaats, waardoor deze altijd volgens planning verloopt. 50 - FOOD Locaties 2019/2020

‘Zonder de juiste DIN-15185 23 meter breed “Bijzonder is ook dat wij als eerste de DIN-15185 norm 23 meter breed leggen, dus niet alleen in het gangpad. Het voordeel is dat als je ooit besluit om je stellingen te verplaatsen, de vloer daarvoor al gereed is. Bovendien maken we de vloer vlak in één arbeidsgang, dat bespaart veel tijd. Na twee weken kan de stellingbouwer al aan de slag.” High bay magazijnen “We zien dat er steeds meer highbay-magazijnen gebouwd worden. Magazijnen van 35 meter hoog zijn geen uitzondering meer. De vervormingseisen van de vloer ten aanzien van de stellingen zijn extreem, vertelt Verhoef, namelijk 1 op 3.000 in plaats van 1 op 300. “Onze engineers werken dan samen met de stellingbouwer aan de juiste vloerconstructies. Het resultaat is dat we samen naar een oplossing toewerken waardoor de vloer minder dik hoeft te zijn dan gevraagd. Dat bespaart veel geld. Bovendien gaat het sneller, want je stort sneller.” Allemaal mooi, zegt Verhoef, maar zonder de juiste vakmensen ben je nergens. “Daarom moet je ook investeren in je mensen en in nieuwe kennis.” Reden om zelf een vakdocent in dienst te nemen. “Voor het storten en afwerken van beton bestaat geen opleiding. Je leert het vak in de praktijk. Onze docent heeft alle processen in kaart gebracht en beschreven. Als we nu nieuwe, onervaren mensen aannemen, bieden we ze een degelijke leergang op diverse niveaus. Tegelijkertijd is het een prima manier om medewerkers te binden en te enthousiasmeren. We bieden voor alle medewerkers vier keer per jaar een opleidingsdag. De reacties zijn louter positief. Zo gaan we samen op diverse vlakken weer een stap verder op weg naar een nog betere betonvloer.” ¢ vakmensen ben je nergens’ FOOD Locaties 2019/2020 - 51

Nieuwe productielocatie in Zaandam Heembouw ontzorgt Hordijk Verpakkingen Op de laatst overgebleven voormalige akkergrond aan de Zaanse Daalderweg komen straks de werelden van productie, plastic en recycling bij elkaar. In opdracht van Hordijk Verpakkingen in Zaandam realiseert Heembouw daar een nieuwe, grote productielocatie voor kunststof verpakkingen. De plastic bakjes en deksels die hier geproduceerd gaan worden, zijn recyclebaar, en misschien wel grondstof voor nieuwe verpakkingen later. H et nieuwe bedrijfspand van Hordijk, dat is ontworpen door het inhouse architectenbureau van Heembouw, omvat een hal van in totaal 22.500 m2 en een kantoor van circa 1.300 m2. De plek aan de Daalderweg ligt tegenover de bestaande productielocatie van Hordijk. De onderneming ontwerpt en produceert al decennialang kunststof verpakkingen voor verschillende bedrijfstakken in binnen- en buitenland, en heeft zich gespecialiseerd in verpakkingen voor (verse) voedingsmiddelen. De gesneden groenten, vleesen viswaren, tapas, noten, verse kruiden etc., zitten in de meeste gevallen in een kunststof verpakking van Hordijk. Als marktleider met 1,7 miljard verpakkingen per jaar maakt het Zaanse bedrijf een sterke groei door. Reden waarom er dringend behoefte is aan uitbreiding van de capaciteit voor de folieproductie en het thermovormen. Voorproefje Het ontwerp van het nieuwe bedrijfspand kenmerkt zich door een zogezegd uitkragend kantoorvolume aan de zuidoosthoek van het pand, pal langs de kanaalkade en met uitzicht over het naastgelegen Noordzeekanaal. “De felrode kleur zorgt, in contrast met het zwartgrijze volume, voor een no-nonsense uitstraling en geeft zo aan de buitenzijde al een voorproefje van het bedrijf Hordijk”, schetst architect Diederik de Jonge van Heembouw Architecten. De productielocatie is voorbereid op de nieuweenergietoekomst met warmtepompen, circa 6.000 zonnepanelen en geen gasaansluiting. De bestaande en de nieuwe energie-intensieve fabriek van Hordijk zullen via een ondergrondse verbinding van leidingen voor lucht, water, stroom en data met elkaar verbonden zijn. Technisch directeur Fons Groenen spreekt liefkozend over de navelstreng tussen de twee locaties aan de Daalderweg. 52 - FOOD Locaties 2019/2020 Hordijk Verpakkingen Hordijk Verpakkingen is een onderdeel van de Hordijk Groep en ontwerpt en produceert kunststof verpakkingen voor verschillende bedrijfstakken in binnen- en buitenland, met de nadruk op grote en kleine verpakkingen voor voedingsmiddelen en personalcareproducten. Hordijk Verpakkingen beschikt over twee ethermovormfabrieken in Zaandam, en een spuitgiet- en extrusieblaasfabriek in ZevenhuizenDoor de uitgebreide kennis en ervaring op deze vakgebieden weet Hordijk in te spelen op de specifieke wensen van haar klanten. Hordijk is aangesloten bij PlasticPact NL. Dat is een initiatief van verschillende bedrijven, organisaties en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Met het ondertekenen van het PlasticPact committeren de inmiddels meer dan 80 deelnemers zich aan de doelstelling voor 20 procent minder plastic in 2025, de inzet van minimaal 35% gerecycleerd materiaal en de toepassing van louter recycleerbare materialen.. “Zo zorgen we voor minder plastic afval, een beter milieu en minder CO2-uitstoot. We leveren hiermee als koplopers een belangrijke bijdrage aan het Klimaatakkoord”, aldus de PlasticPact-deelnemers.

Heembouw Architecten Heembouw Architecten is het architectenbureau van Heembouw. Het werd in 1996 opgericht vanuit de filosofie dat de onderneming als ontwerpende bouwer het beste antwoord kan geven op de integrale vraagstukken van haar klanten. Inmiddels is Heembouw Architecten uitgegroeid tot een volwaardig bureau met ruim 30 architecten, REVIT-modelleurs en een interieurafdeling. Met als gezamenlijke drijfveer het creëren van plekken waar mensen willen zijn, ontwerpt het een breed scala aan bedrijfspanden, kantoren en woningen die – samen met Heembouw – gerealiseerd worden. Of het nu gaat om een productiefabriek, een binnenstedelijk woningproject, een omvangrijk distributiecentrum of een kantoor, de ambitie van de architecten is om er iets onderscheidends van te maken. Vlnr. Peter Koning en Fons Groenen van Hordijk, Rinus Verhey en Daphne de Bruin van Heembouw Over de reden waarom Hordijk voor Heembouw heeft gekozen zegt hij: “Heembouw heeft de expertise in huis om ons in het hele proces professioneel te ontzorgen. Van schetsontwerp tot omgevingsvergunning. Daarnaast hanteert Heembouw een werkwijze die voor een snelle realisatie van ons bouwproject zorgt.” Groenen verwacht de oplevering van de nieuwe productielocatie in juni 2020. Vooroplopen “Heembouw wil vooroplopen als het gaat om het bouwen met biobased, circulaire en hergebruikte bouwmaterialen”, stelt commercieel directeur Rinus Verhey. “Het betekent wel dat je soms een stapje terug moet doen om de aansluiting te behouden bij de markt. Ook is een internationaal meet- en normeringssysteem nodig om te bepalen hoe we de materialen moeten kwalificeren, zodat we allemaal over hetzelfde praten.” Verhey merkt in de praktijk dat klanten niet meteen op het spoor zitten van het ‘anders’ bouwen. “We moeten vaak eerst de knop bij de klant aanzetten om na te denken over bijvoorbeeld biobased houtvezelplaten met afbreekbare lijm, circulaire metselstenen of granulaat en hergebruikte bouwelementen. In Limburg starten we met de bouw van een distributiecentrum dat uit hoogwaardig staal wordt opgetrokken, waarvan de delen in een meccano-achtig concept later uit elkaar gehaald kunnen worden. Het is een proef als een mooi voorbeeld van circulair bouwen”, weet Verhey. Donorpand Architect De Jonge vult aan dat Heembouw Architecten het proces van ontwerpen uiteindelijk FOOD Locaties 2019/2020 - 53 zo wil inrichten, dat bijvoorbeeld het toepassen van grote volumes van hergebruikte bouwelementen als kozijnen, deuren en puien uit een donorpand standaard in het ontwerp zitten. Hij verwacht ook dat in de toekomst gaandeweg hout vaker zal worden toegepast dan staal of beton in constructies. “Voor Hordijk waren biobased, circulaire of hergebruikte materialen in de nieuwbouw niet aan de orde. Wel wordt in de nieuwe fabriek gebruik gemaakt van 100% groene energie door het gebruik van zonnepanelen en heeft 0% schadelijke uitstoot. Grote kans dat in de volgende generatie bedrijfsgebouwen van Hordijk biobased, circulaire of hergebruikte materialen gebruikt gaan worden”, aldus de architect. ¢

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Dit zijn de belangrijkste agrifood regio’s in Nederland Nederland is een groot Agrifood land. De sector is de stille motor van de Nederlandse economie. Het is de grootste economische sector in Nederland. r is sprake van een aantal uiteenlopende trends waarmee de sector te maken heeft. Denk aan zaken als globalisering van ketens, stringentere wetgeving, schandalen en maatschappelijke druk, technologische doorbraken, veranderende consumptiepatronen en de toenemende macht van de consument. En wat te denken van bevolkingsgroei en de kans op voedselschaarste? Uitdagingen, maar zeker ook kansen. Kansen waaraan op allerlei mooie agrifood locaties in den lande wordt gewerkt. Op veel van die plekken zoeken bedrijven, overheden, onderwijs en kennisinstellingen elkaar op. Hoe dat precies zit, leest u in dit overzicht van de belangrijkste agrifood regio’s in Nederland. E GreenPort Noord-Holland Noord Sinds 2009 werken onderwijs, onderzoek, overheid en ondernemers structureel samen in GreenPort NoordHolland Noord. GreenPort NHN versterkt de concurrentiepositie van de agrarische sector in Noord-Holland Noord, regionaal, nationaal en internationaal. GreenPort Innoveert Duurzaam geproduceerd voedsel en versproducten is waar consumenten, retailers en overheid steeds meer naar vragen. Ondernemers in de agrarische sector staan voor de opgave deze producten te leveren, tegen een economisch verantwoorde prijs. Dit vraagt innovaties in teelt, teeltsystemen, verwerking, logistiek en de handelsketen. Kennis en samenwerking zijn hierbij essentieel. Als GreenPort Noord-Holland Noord helpen wij ondernemers bij het vinden van antwoorden op innovatievragen, via ons uitgebreide netwerk van ondernemers, onderzoeks -en onderwijsinstellingen en overheden. Relevante kennis delen wij via masterclasses en bijeenkomsten. In innovatieprojecten brengen wij de kennis van onderzoeksinstellingen samen met de innovatievragen van ondernemers. Zo komen zij sneller en beter tot business! Samen werken we aan de agrarische sector van de toekomst! We grow business - Groei met ons mee. Via onze nieuwsbrief blijft u op de hoogte van onze interessante bijeenkomsten, activiteiten en projecten. Meld u aan via: www.greenportnhn.nl/nieuwsbrief 54 - FOOD Locaties 2019/2020

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Foodcenter Reijerwaard Nieuw Reijerwaard is een uitbereiding van 96 ha op het bestaande agroversfood-cluster in Barendrecht en Ridderkerk. Met (inter)nationaal opererende bedrijven als The Greenery, Bakker, Hillfresh, Van Oers, Olympic Fruit en Van Gelder is Foodcenter Reijerwaard het grootste agro/vers/foodcluster in Nederland. Foodcenter Reijerwaard biedt groeiruimte aan succesvolle ondernemers die continue vernieuwen, slim samenwerken en duurzaam ondernemen vanzelfsprekend vinden. De nabijheid van de Rotterdamse haven en ruim arbeidspotentieel bieden een onovertroffen vestigingsklimaat. De ontwikkeling van Foodcenter Reijerwaard kenmerkt zich door duurzaamheid en innovatie. Door de implementatie van slimmigheden op het gebied van logistiek, duurzame energie en het verwaarden van reststromen zorgen we voor een toekomstbestendig bedrijventerrein. Meer informatie op: www.foodcenterreijerwaard.eu Duurzaam bedrijvenpark Laarberg biedt ruimte voor food Laarberg is het regionale bedrijvenpark voor de Oost-Achterhoek en Oost-Twente. De vernieuwde N18 met een eigen afrit maakt Laarberg een nog aantrekkelijkere vestigingslocatie. Het park (milieucategorie 5) biedt kavels in allerlei formaten. Het moderne bedrijvenpark beschikt over voorzieningen als een multifunctioneel duurzaam tankstation, duurzame energie en laboratoriumfaciliteiten. Laarberg richt zich op drie speerpunten: Agro-Food, duurzaamheid en maakindustrie. Speerpunt Agro-Food is nauw verbonden met duurzaamheid. Het bedrijvenpark ligt in een agrarische omgeving met veel maakindustrie. Deze combinatie maakt Laarberg een uitstekende plek voor de agrofood- sector. Een belangrijk onderdeel van Agro-Food is bioraffinage Een belangrijk thema op Laarberg is het maken van de verbinding tussen duurzaamheid, agro-food en maakindustrie. Zie ook www.laarberg.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 55

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Regio Foodvalley In Regio Foodvalley worden al decennia lang baanbrekende oplossingen bedacht de voor voedselvoorziening van morgen. De sleutel tot het succes is de intensieve samenwerking tussen ondernemers, kennisinstellingen en overheid. Regio Foodvalley is een samenwerking tussen regionale overheden, ondernemers, onderwijs- en kennisinstellingen. Wij werken samen om van de regio een economische topregio te maken op het gebied van kennis, ontwikkeling en innovatie in de agrifood sector. Dit doen wij door het versterken van het vestigingsklimaat en de kwaliteit van de leefomgeving. De regio heeft meer dan 350.000 inwoners. Regio Foodvalley ligt centraal in Nederland op een uur afstand van Schiphol en maar anderhalf uur van Düsseldorf. ABC Westland Agri & Food World Food Center In de Regio Foodvalley wordt het voormalige kazerneterrein Maurits Zuid omgetoverd tot dé food-ontmoetingsplek in Nederland: het World Food Center. De bedoeling is dat er een plek ontstaat waar bedrijven en organisaties zich vestigen, waar bezoekers spelenderwijs alles over ons voedsel te weten komen en waar mensen wonen, werken en thuiskomen. In het World Food Center tonen makers, bedrijven en organisaties, van start-ups tot oudgedienden, hun foodinnovaties aan een breed publiek en komen vruchtbare samenwerkingen tot bloei. WFC Development ontwikkelt hier ultramoderne kantoren en labfaciliteiten in een groene omgeving onder de naam Food Innovation District. Meer informatie: https://worldfoodcenter.net 56 - FOOD Locaties 2019/2020 ABC Westland Agri & Food is een bedrijvenpark in het hart van het Westland waar alle ketenspelers van de agri & food sector vertegenwoordigd zijn. Zo zijn er import- en exportbedrijven, sorteerbedrijven, pakstations, transporteurs, koelhuizen, telersverenigingen en andere dienstverlenende bedrijven. Van productie en import tot het eindproduct voor de consument. De lijnen tussen de bedrijven zijn uiterst kort waardoor efficiënt samengewerkt wordt. De bedrijven op ABC Westland staan dichtbij de ontwikkelingen op de markt, omdat alle schakels in de keten vertegenwoordigd zijn. ABC Westland bestaat al twintig jaar en inmiddels omvat het bedrijvenpark ruim 55 hectare grond. ABC Westland huisvest meer dan 100 bedrijven die allemaal actief zijn in de agri- en foodsector. Vastgoedorganisatie Hines nam het onlangs het vastgoed van ABC Westland over en faciliteert daarmee een volgende stap in de ontwikkeling van de bedrijven in de agri- en foodsector op het meest duurzame bedrijventerrein van Nederland. Meer informatie op: www.abcwestland.nl

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Business Park Amsterdam Osdorp Business Park Amsterdam Osdorp is een smaakvolle locatie voor foodbedrijven. Business Park Amsterdam Osdorp biedt bedrijven in de drank- en voedingsindustrie zoals groothandels en fabrikanten van versproducten, importeurs en exporteurs en retailorganisaties een strategische logistieke plek. Het bedrijventerrein ligt tussen Schiphol en het centrum van Amsterdam in stadsdeel NieuwWest. Nabij de A9, A5 en A10. Schiphol en de haven op 10 minuten rijden, het centrum op 15 minuten. Makkelijk bereikbaar voor klanten, leveranciers en werknemers. Per auto, of tramlijn 1 waarvan de begin-/eindhalte naast het bedrijvenpark ligt. Laatste nieuwe bedrijventerrein Het is het laatste nieuwe bedrijventerrein in Amsterdam waar bedrijfskavels te koop zijn. Interessant voor als u wilt uitbreiden en ook kans om op een mooie plek en in een groene omgeving een eigen pand neer te zetten. En soms ook niet onbelangrijk voor (toekomstige) relaties en werknemers: een adres in Amsterdam. Beschikbaarheid Er zijn nog drie kavels beschikbaar. Een kavel van 6.200 m2 is aan het water gelegen: een chique uitstraling voor klanten én een fijne werkplek voor werknemers. De tweede kavel is een flexibele kavel van 30.800 m2 op een zichtlocatie langs de S016, de directe verbindingsweg naar de A9. De derde kavel is 16.400 m2 groene omgeving voor recreatie en ontspanning. groot en ligt nabij een Eelco Kienhuis, Salesmanager SADC, e.kienhuis@sadc.nl, 06 – 30 23 71 91, www.bpao.nl De Digital Hub Regio Foodvalley ICT Campus is dé IT-gateway in Regio Foodvalley waar impactvolle, innovatieve hightech-oplossingen tot stand komen in de (agro)food- en health-sector die het verschil maken in het wereldwijde voedselvraagstuk. Door het faciliteren en stimuleren van regionale samenwerkingen tussen bedrijfsleven, overheid en onderwijs ontstaat een voedingsbodem voor innovatie en snelle groei van de ICT-sector in Veenendaal en omgeving. De Digital Hub Regio Foodvalley van ICT Campus biedt bijvoorbeeld een platform om data te produceren, te verzamelen en uit te wisselen. Via het portaal op foodvalley.dataplatform.nl is alle open en relevante data voor Regio Foodvalley beschikbaar. De hub creëert randvoorwaarden om initiatieven te ondersteunen en innovaties te versnellen en op te schalen. Zo zorgt data op het gebied van regionale voedselproductie voor inzicht in (stikstof) emissies, reststromen, productie en beschikbaarheid van streekproducten. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan circulaire landbouw en een verkorting van de voedselketen. FOOD Locaties 2019/2020 - 57

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Bleizo Business Park Greentech Business Park Bleizo ligt op een knooppunt van de A12 met twee spoorverbindingen op de grens van de gemeenten Zoetermeer en Lansingerland. Het gebied in ontwikkeling levert een belangrijke bijdrage aan de bereikbaarheid van de Randstad. Het terrein is vooral bedoeld voor ondersteunende bedrijvigheid voor de Greenportsector en voor bedrijven in de groene en duurzame sector. Maar er is ook ruimte voor reguliere hoogwaardige bedrijvigheid. Het Bleizo Business Park wordt mede dankzij de verbindingsweg N209-N470 ontsloten. Er is circa 30 ha uitgeefbaar terrein. Bleizo Business Park staat voor: opvallend zichtbaar en bereikbaar; uitstekende verbindingen; een bijzondere locatie; ruimte voor ondernemers; een ideale werkomgeving enduurzaam en maatschappelijk verantwoord. www.bleizo.nl – T: 079 - 346 93 60 - info@Bleizo.nl FoodDelta Zeeland FoodDelta Zeeland is de clusterorganisatie van het Zeeuwse foodcluster van bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Door verbinding en samenwerking in een kennis- en innovatienetwerk is het Zeeuwse foodcluster bezig te innoveren en zich te onderscheiden als regio. Hierbij is er aandacht voor de uitdagingen en kansen die zich aandienen voor de gehele foodketen in het algemeen en in de Zeeuwse delta in het bijzonder. Thema’s als klimaatverandering, digitalisering, gezondheid, transparantie en circulaire economie staan op de agenda. Ook is er aandacht voor cross-overs met toerisme en zorg. Zeeland ligt midden in de Zuidwestelijke delta van Rijn, Maas en Schelde. Een vruchtbaar gebied waar zowel agri- als aquafood een belangrijke rol spelen. Daarbij is de gehele keten van uitgangsmaterialen, primaire productie, verwerking, winkels en horeca aanwezig. Er wordt samengewerkt met onderwijs- en onderzoeksinstellingen binnen en buiten Zeeland. 58 - FOOD Locaties 2019/2020

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Wageningen Food & Biobased Research Wageningen Food & Biobased Research ontwikkelt kennis en technologieën die bedrijven, overheden en andere onderzoeksorganisatie helpen bij de ontwikkeling van gezond en smakelijk voedsel, duurzame voedselketens, en ‘groene’ alternatieven voor producten die nu uit schaarse grondstoffen worden geproduceerd. Wageningen Food & Biobased Research is één van de Contract Research Organisaties van Wageningen University & Research (WUR). Wageningen University & Research combineert fundamentele en toegepaste kennis vanuit de missie ‘To explore the potential of nature to improve the quality of life’. Zo draagt WUR bij aan het oplossen van belangrijke vragen in het domein van gezonde voeding en leefomgeving. Onze 5.500 medewerkers en meer dan 12.000 studenten laten zich inspireren door natuur, maatschappij en technologie. Inspiratie die ons al meer dan een eeuw in staat stelt om te verwonderen, kennis te ontwikkelen en deze wereldwijd toe te passen. Internet: www.wur.nl/wfbr. e-mail: info.wfbr@wur.nl PARK 15 Park15 Logistics is het nieuwe logistieke bedrijventerrein met uitzonderlijke kwaliteiten op een strategische locatie langs de A15. Ambitieus? Ja, dat zijn we! Wij streven na om het meest duurzame bedrijventerrein van Nederland te worden. Het bedrijvenpark is gelegen in het hart van de regio Arnhem-Nijmegen en is één van de weinige locaties in Midden- en Oost-Nederland waar grootschalige logistieke- en distributiecentra ontwikkeld en gebouwd kunnen worden. Bezoek de website www.park15logistics.com voor de actuele beschikbaarheid en mogelijkheden. In het kader van duurzaamheid is de ambitie om elke ontwikkeling op Park15 Logistics te certificeren en beoordelen door BREEAM-NL, hét instrument om integraal de duurzaamheid te meten en te beoordelen. Voor Park15 Logistics geldt dat er rekening wordt gehouden met het gebruik van zonnepanelen, energiebesparende maatregelen, koude- en warmte opslagvoorzieningen in de bodem en eventueel de mogelijke koppeling met een windmolenpark langs de A15. Park 15 staat voor: een groot beschikbaar arbeidspotentieel in de regio; direct aan de A15 met eigen op- en afrit; railterminal Gelderland tegenover het park en de Barge Terminal Nijmegen op korte afstand. Park 15 kent een hoog voorzieningenniveau (tankstation, restaurant en openbaar vervoer). Meer informatie bij Bart Franssen: M + 31 65 367 92 24 of via e-mail op: bart@park15logistics.com FOOD Locaties 2019/2020 - 59

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Holland – Dairy Valley (Agri-Dairy) Holland -Dairy Valley is het kloppende hart van Nederlandse zuivelketen. Onze ambitie is het bereiken en behouden van de koppositie van de Nederlandse zuivel. We zijn een open samenwerkingsverband binnen de landbouw, zuivel en agrifood, gericht op het delen van kennis, creëren, innoveren, businessontwikkeling en exportbevordering voor start-ups, scale-ups en bestaande bedrijven. Het vestigingsklimaat voor de Dairy is goed en nog steeds in ontwikkeling. Onderzoek boerderij melkveehouderij Dairy Campus van Wageningen UR en het Food Application Center for Technology (FACT) bij Van Hall Larenstein zijn hierbij van groot belang. Binnen de Dairy Valley regio zijn in Heerenveen en Leeuwarden kavels beschikbaar. In Leeuwarden zijn vergevorderde plannen voor een Dairy verzamelgebouw. Heeft u interesse? Bel met Barend Spliethoff: 06-22994684. IABC Breda Het bedrijventerrein IABC ligt aan de westzijde van Breda, op korte afstand van de snelweg A16 (Rotterdam-/Breda-/Antwerpen) en de A58 (Roosendaal/Breda/Tilburg/Eindhoven). Het distripark kenmerkt zich door de aanwezigheid van zowel logistieke- als agf-gerelateerde activiteiten. Er zijn gerenommeerde nationale en internationale bedrijven gevestigd, zoals The Greenery, Jumbo Distributiecentrum en de Sligro. Door de gunstige ligging van IABC Breda ten opzichte van de belangrijke transportas Rotterdam-Antwerpen biedt deze locatie goede mogelijkheden voor (geconditioneerde) op- en overslag, alsmede de distributie van goederen voor het gehele Benelux-gebied. 60 - FOOD Locaties 2019/2020

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Bedrijventerrein Lemsterhoek Urk Urk is van oudsher een toonaangevende speler in de vissector. Bedrijventerrein Lemsterhoek is het oudste bedrijventerrein van Urk en als enige gelegen aan de noordzijde van de Urkervaart. Dit gemengde terrein kenmerkt zich door een combinatie van allerlei bedrijfstakken, waaronder visbedrijven, industriéle bedrijven, groothandel, grootschalige detailhandel. Een belangrijke ontwikkeling in Urk is de gewenste realisering van een nieuwe haven. De huidige haven bevindt zich aan de rand van de dorpskern. De functies wonen, werken en toerisme zitten bovenop elkaar. Om ondernemers letterlijk meer ruimte te bieden voor (watergebonden) economische activiteiten hebben provincie en gemeente het initiatief genomen om een nieuwe haven te ontwikkelen iets ten zuiden van de kern van Urk. Agro & Food Cluster Nieuw Prinsenland Het Agro & Food Cluster Nieuw Prinsenland bestaat uit een suikerfabriek van Suiker Unie, een bedrijventerrein voor bedrijven uit en/of gelieerd aan de agro- en levensmiddelensector van 70 ha en een grootschalige glastuinbouwlocatie van 250 ha. Nieuw Prinsenland ligt in West-Brabant midden tussen de havens Rotterdam en Antwerpen. Het wordt ontsloten via een snelweg (A4) en het water (Dintel/Volkerak). Het bedrijventerrein biedt kavels van 0,5 tot 15 ha voor bedrijven tot milieucategorie 5.2 met een bouwhoogte tot 40 m. Het is primair gericht op bedrijven uit en gelieerd aan de agro- en levensmiddelensector. De locatie biedt allerlei mogelijkheden voor samenwerking tussen bedrijven, bijvoorbeeld op het gebied van groene energie of het uitwisselen van reststromen. Meer informatie op: www.nieuwprinsenland.nl FOOD Locaties 2019/2020 - 61

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Flevofood: een vruchtbare bodem voor samenwerking Flevofood is een netwerkvereniging van en voor Flevolandse voedselbedrijven. Bedrijven, letterlijk en figuurlijk geworteld in de polder. De leden zijn actief in de landbouw, verwerking, logistiek, handel, horeca, catering en retail. Samen vormen ze een krachtige regionale voedselketen. De bedrijven binnen de Vereniging Flevofood werken onderling nauw samen en zoeken samenwerkingsverbanden met een groot aantal partners zoals overheden, financiële en kennisinstellingen. De verbindende factor binnen Flevofood is de passie voor het Flevolandse voedselproduct. Hoe meer bedrijven lid zijn van de netwerkvereniging, hoe groter de gezamenlijke kracht. En dat biedt ieder bedrijf afzonderlijk vele voordelen. Of u nu teler bent, producent, cateraar of retailer, de Vereniging Flevofood biedt de structuur om de grote diversiteit aan bedrijven in de regionale voedselketen te bundelen en zo gezamenlijk te profiteren van kansen zoals de Floriade 2022. Agripark Dronten Dronten heeft een specifieke locatie voor ondernemers in de zakelijke dienstverlening in de groene sector: het Agripark. De concentratie op het Agripark van agrarisch gelieerde bedrijven in combinatie met een hoger onderwijsinstituut en kennisinstellingen, is aantrekkelijk uit oogpunt van synergie. Dronten ligt centraal, is goed bereikbaar en heeft lage grondprijzen. 62 - FOOD Locaties 2019/2020

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Flevokust Haven Ten noorden van Lelystad ligt Flevokust Haven: een multimodale binnenhaven met overslagkade en havengebonden industrieterrein van 43ha (eerste fase). Flevokust Haven is een perfecte en duurzame vestigingslocatie met ruimte voor de overslag van bouwgrondstoffen, natte en droge bulkgoederen, stukgoed, agrarisch productenvervoer en projectvervoer. Op geen andere plek in de Randstad zijn zoveel ruime kavels waar tot 40 meter hoog gebouwd mag worden als in Lelystad. De milieucategorie is met 5.3 hoog. Flevokust Haven onderscheidt zich in haar aanpak door ruime mogelijkheden in kaveloppervlakte, bouwhoogte, energieteruglevering en milieuvoorschriften. Daarbij biedt Flevokust Haven kansen en ruimte voor agro-gerelateerde en bio-based activiteiten. Heeft u interesse om zich te vestigen op het aan de kade grenzende industrieterrein van Flevokust Haven? Wij bekijken graag met u de mogelijkheden. T: +31 (0)6 102 52 918 of per e-mal: vestigen@flevokusthaven.nl Agrofoodcluster Het Agrofoodcluster in Emmeloord is opgericht door ondernemers. Met als doel de promotie van de open teelt sector in het algemeen en om samen te werken op overkoepelende zaken als aantrekkelijkheid als werkgever. De ondernemingen die lid zijn van het cluster, vertegenwoordigen een jaaromzet van circa 2 miljard euro. Alle onderdelen van de keten in de open teelt zijn vertegenwoordigd. Het onderwijs heeft een belangrijke plek in het cluster. Op verschillende niveaus is er samenwerking. Doel is onder andere om de kloof tussen het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen te verkleinen. Zie Greenport Venlo op pagina’s 14 en 15 Zie Greenport West-Holland op pagina’s 22 en 23 Zie NEXTgarden op pagina’s 30 en 31 Agrofoodcluster is een landelijk opererend cluster van vertegenwoordigende bedrijven en organisaties uit de open teelt. Met als doelen: de promotie van de open teelt als werkgever; het oprichten en het delen en borgen van kennis; het voeden van innovatie; het stimuleren van business. Dit gebeurt vanuit het hoofdkantoor in Emmeloord, Penning 6. Hier is onze etalage van de open teelt gevestigd en werken we aan een fysiek en virtueel kenniscentrum van en door de open teelt. De open teelt is een niet alleen in Nederland een belangrijke sector maar in de hele wereld! We zijn marktleider in het ontwikkelen en vermarkten van (poot)aardappelen en uien. De hele keten is vertegenwoordigd in het cluster; van ontwikkeling tot verwerking en van machinebouw, ICT, onderzoek, onderwijs tot financiële dienstverlening. Meer informatie via +31 (0)85 40 17 133 of info@agrofoodcluster.com FOOD Locaties 2019/2020 - 63

TE HUUR DC DE BURGHT DC DE BURGHT WADDINXVEEN is een nieuw te ontwikkelen logistiek centrum en ligt in de A12-Corridor te Waddinxveen. Dit is een interessante vestigingsplek voor agro gerelateerde logistieke bedrijven in de regionale en landelijke distributie en is door het blad logistiek.nl op plaats zeven gekozen als logistieke hotspot van Nederland (2019). DC De Burght bestaat uit ca. 26.000 m² warehouse verdeeld over twee units. De units bestaan uit bedrijfsruimte, mezzanine en kantoorruimte. Deelverhuur is mogelijk vanaf ca. 10.000 m². TECHNISCHE SPECIFICATIES • Vloerbelasting 45 kN/m² • Puntbelasting 80 kN/m² • Vrije hoogte 10.5 meter • 24 loading docks • 2 overheaddeuren • Duurzame energievoorzieningen 64 - FOOD Locaties 2019/2020 Voor meer informatie: www.dcdeburght.nl | 010-4110440

AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND | AGRIFOOD REGIO’S IN NEDERLAND Food Tech Brainport Food Tech Brainport in Helmond is een expertisecentrum dat u helpt sneller te innoveren door nieuwe, onconventionele technologieën beschikbaar te stellen in ons fieldlab. Daarmee wordt productontwikkeling betaalbaarder en haalbaarder. Wij verbinden de High Tech sector met de Food Processing sector om zo internationale voedselvraagstukken om te zetten naar nieuwe economische kansen voor beide sectoren. Meer informatie op www.foodtechbrainport.com Agri Food Capital Noordoost-Brabant is een topregio in agrifood. Met zo’n 7.000 bedrijven is de sector een belangrijkste motor van de regionale economie. Gemeentes, waterschappen, kennisinstellingen en ondernemers steken de handen uit de mouwen in Agri Food Capital. Samen richten we ons op een toekomstbestendige arbeidsmarkt, betekenisvolle innovaties, sterke bedrijvigheid, veerkrachtige leefomgeving en het delen van inspiratie. AgriFood Capital stimuleert de samenwerking tussen sterke sectoren. Binnen de regio én ver daarbuiten. North Sea Port (Zeeland/Gent) De grensoverschrijdende haven North Sea Port bestaat sinds 1 januari 2018 en is ontstaan uit de fusie van het Nederlandse Zeeland Seaports (Vlissingen en Terneuzen) en het Vlaams/Belgische Havenbedrijf Gent. De havens beschikken samen over circa 1.000 ha ontwikkellocaties. Van oudsher is Vlissingen een belangrijke draaischijf op het gebied van fruitlogistiek. FOOD Locaties 2019/2020 - 65

Hoe doorzichtig is transpa rantie? Het kan ons niet helder genoeg zijn. Daarom fungeert het lidmaatschap van NVM Business als kwaliteitsstempel: al onze leden zijn zorgvuldig getoetst op deskundigheid en transparantie. En omdat de markt continu in beweging is, bieden wij opleidingen aan, ontwikkelen we gedragscodes en zien we toe op de naleving daarvan. Zo blijft kwaliteit bovenaan staan.

day dlery nl.goodman.com

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68

Home